Zmarł Tadeusz Mazowiecki
Urodził się 18 kwietnia 1927 r. w Płocku. W 1946 r. ukończył liceum i rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim (ostatecznie nieukończone). Od 1949 r. był działaczem Stowarzyszenia PAX, skupiającego środowiska katolików gotowych na współpracę z władzą komunistyczną. Pracował jako dziennikarz w paxowskim tygodniku „Dziś i Jutro”, był zastępcą redaktora naczelnego dziennika „Słowo Powszechne”. Od 1953 r. był naczelnym „Wrocławskiego Tygodnika Katolików”. W 1955 r., jako krytyk przywództwa Bolesława Piaseckiego w PAX-ie, został odsunięty od kierowania redakcją, a na przełomie lat 1955/1956 odszedł ze stowarzyszenia.
Tadeusz Mazowiecki w 1989 r. (fot. Artur Klose na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 2.0.) W czasie odwilży październikowej był jednym z głównych działaczy tworzącego się niepaxowskiego środowiska katolików świeckich. Współtworzył Ogólnopolski Klub Postępowej Inteligencji Katolickiej, a po jego likwidacji w 1957 r. Klub Inteligencji Katolickiej w Warszawie. Od 1958 r. był redaktorem naczelnym warszawskiego miesięcznika „Więź”, reprezentującego stołeczne środowisko katolików świeckich popierających sobór watykański II i sytuujących się na lewicy polskiego Kościoła. Pismo to w okresie PRL ewoluowało od koncesjonowanego przez władze komunistyczną „postępowego katolicyzmu” do jednego z istotniejszych środowisk opozycji demokratycznej. Mazowiecki kierował pismem aż do 1981 r. Od 1961 r. do 1972 r. był także posłem na Sejm PRL III, IV i V kadencji. Zasiadał w koncesjonowanym przez władze Kole Poselskim „Znak” (m.in. wraz ze Stefanem Kisielewskim, Konstantym Łubieńskim, Stanisławem Stommą, Januszem Zabłockim czy Jerzym Zawieyskim), reprezentującym pragmatyczny program „neopozytywizmu”. Kilkukrotnie zgłaszał interpelacje poselskie w kwestiach niewygodnych dla władz, m.in. w czasie Millenium chrztu Polski czy wydarzeń marcowych 1968 r.
W drugiej połowie lat 70. związał się z działalnością tworzącej się opozycji demokratycznej, m.in. współpracując z Polskim Porozumieniem Niepodległościowym, Towarzystwem Kursów Naukowych i konwersatorium „Doświadczenie i Przyszłość”. W 1976 r. podpisał list przeciwko zmianom w Konstytucji PRL, w maju 1977 r. był mężem zaufania głodujących w Kościele św. Marcina przeciw aresztowaniom działaczy Komitetu Obrony Robotników. 22 sierpnia 1980 r. przyjechał do strajkującej Stoczni Gdańskiej, gdzie stanął na czele Komitetu Ekspertów przy Prezydium Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego. Po zakończeniu strajków był jednym z głównych doradców Lecha Wałęsy, a w 1981 r. powierzono mu funkcję redaktora naczelnego „Tygodnika Solidarność” - pierwszego od lat 40. wysokonakładowego i wprost opozycyjnego pisma w Polsce Ludowej. Pierwszy numer „Tygodnika” ukazał się 3 kwietnia 1981 r., pismo wychodziło aż do 13 grudnia 1981 r. Po wprowadzeniu stanu wojennego, podobnie jak inni uczestnicy toczących się wówczas w Gdańsku obrad władz „Solidarności”, Tadeusz Mazowiecki został zatrzymany w sopockim Grand Hotelu. Na Zachodzie pojawiły się wówczas informacje o jego śmierci. Był internowany w Strzebielinku, Jaworzu i Darłówku, wyszedł na wolność 23 grudnia 1982 r. W latach 80. był doradcą Lecha Wałęsy a także aktywnym uczestnikiem dyskusji i prac środowisk opozycyjnych (m.in. współtworzył pismo „21”, brał udział w przygotowaniu raportu Polska 5 lat po Sierpniu).
W 1988 r. doradzał strajkującym w Stoczni Gdańskiej, został członkiem Komitetu Obywatelskiego przy Przewodniczącym NSZZ „Solidarność” a także był jednym z głównych uczestników rozmów Okrągłego Stołu. Nie wziął udziału w wyborach czerwcowych 1989 r., stając jednak ponownie na czele „Tygodnika Solidarność”. Na jego łamach w artykule Śpiesz się powoli skrytykował koncepcję polityczną wyrażoną przez Adama Michnika w artykule w „Gazecie Wyborczej” zatytułowanym Wasz prezydent nasz premier. Mimo to 24 sierpnia 1989 r. został powołany na urząd premiera PRL desygnowanego przez koalicję Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego (jako potencjalnych innych kandydatów na premiera rozważano także Bronisława Geremka i Jacka Kuronia).
Rząd Mazowieckiego, będący pierwszym od lat 40. nie wystawionym przez partię komunistyczną (choć w jego składzie znaleźli się desygnowani przez prezydenta Wojciecha Jaruzelskiego generałowie Siwicki i Kiszczak), rozpoczął intensywną transformację ustrojową, i jako taki był ostatnim rządem PRL i pierwszym rządem III RP. Mazowiecki i jego ministrowie przeprowadzili m.in. poprawki do konstytucji likwidujące symbolikę dawnego ustroju i wstępnie dostosowujące je do nowych warunków polityczno-gospodarczych, rozpoczęli starania o zmianę międzynarodowego położenia Polski (m.in. poprzez porozumienia z Niemcami Zachodnimi) a także przeprowadzili program przejścia od gospodarki centralnie sterowanej do wolnorynkowej i zduszenia hiperinflacji (tzw. Plan Balcerowicza). Kontrowersje budzi jednak słaba kontrola rządu nad organami bezpieczeństwa, m.in. brak reakcji na niszczenie archiwaliów SB. Krytycy premiera zarzucają mu opieszałość w rozliczeniu komunizmu i prowadzenie polityki „grubej kreski”, powołując się na fragment jego expose w którym stwierdził:
Rząd, który utworzę, nie ponosi odpowiedzialności za hipotekę, którą dziedziczy. Ma ona jednak wpływ na okoliczności, w których przychodzi nam działać. Przeszłość odkreślamy grubą linią. Odpowiadać będziemy jedynie za to, co uczyniliśmy, by wydobyć Polskę z obecnego stanu załamania.
W 1990 r. rozpoczął się konflikt Mazowieckiego z Wałęsą (tzw. wojna na górze), który skutkował m.in. startem premiera w wyborach prezydenckich. Spowodowało to rozbicie obozu solidarnościowego, słaby wynik Mazowieckiego (trzecie miejsce z 18% poparcia) i jego dymisję 12 stycznia 1991 r.
Po 1991 r. pozostawał w polityce, stając na czele Unii Demokratycznej – partii łączącej w sobie różne nurty (głównie centrowe i lewicowe) dawnej opozycji demokratycznej. W kwietniu 1994 r. UD połączyła się z Kongresem Liberalno-Demokratycznym, tworząc Unię Wolności. Tadeusz Mazowiecki był przewodniczącym tego ugrupowania do 1995 r. Zasiadał w Sejmie I, II i III kadencji. Był głównym twórcą kompromisowej preambuły do nowej Konstytucji RP, uchwalonej w 1997 r. Od 1992 do 1995 r. był specjalnym wysłannikiem ONZ w Bośni i Hercegowinie, nagłaśniającym przypadki łamania praw człowieka przez wszystkie strony toczącej się tam wojny domowej – z funkcji zrezygnował w proteście przeciw bezczynności opinii międzynarodowej wobec masakry dokonanej przez Serbów w Srebrenicy. W 2001 r. wraz z całą Unią Wolności nie dostał się do parlamentu, odszedł z partii w następnym roku niezadowolony z jej polityki. W 2005 r. współtworzył powstałą na gruzach UW Partię Demokratyczną – demokraci.pl, stając na czele jej rady politycznej. Był liderem warszawskiej listy PD w wyborach parlamentarnych w 2005 r., ponownie jednak jego partia nie dostała się do Sejmu. Wkrótce wycofał się z aktywnej działalności politycznej, w 2010 r. przyjął stanowisko doradcy prezydenta Bronisława Komorowskiego.
W 1995 r. Tadeusz Mazowiecki został odznaczony orderem Orła Białego, do 2007 r. był też członkiem kapituły orderu. Był także m.in. uhonorowany państwowymi odznaczeniami Bośni, Węgier, Włoch oraz Orderem Wielkim Oficera Legii Honorowej. Był doktorem honoris causa Uniwersytetów w Leuven, Genui, Giessen, Poitiers, Exeter, Tuzli oraz Uniwersytetu Warszawskiego i Akademii Ekonomicznej w Katowicach.
