Zmarł Günter Grass

Günter Grass 1927-2015 (fot. Blaues Sofa, opublikowano na licencji Creative Commons Attribution 2.0 Generic).

Grass urodził się 16 października 1927 r. w Wolnym Mieście Gdańsku w rodzinie niemiecko-kaszubskiej. Przez swoją matkę został wychowany w katolicyzmie. Dzieciństwo spędził w dzielnicy Wrzeszcz w domu przy ulicy Labesweg (dziś ul. Lelewela). W 1942 r. zgłosił się na ochotnika do służby w Kriegsmarine, jednak ze względu na zbyt młody wiek nie został do niej przyjęty. W następny roku został powołany do pracy w formacjach pomocniczych, m.in. Służby Pracy Rzeszy. Jak wspominał, jego chęć dostania się do wojska wynikała z chęci wyrwania się z domu i spod opieki rodziców. W końcu 1944 r., w związku z wcześniejszym zgłoszeniem do służby ochotniczej, został wcielony do służby w 10. Dywizji Pancernej Waffen-SS „Frundsberg”. Służył w niej do kwietnia 1945 r., kiedy w rejonie Marienbadu (ob. Mariańskie Łaźnie w zachodnich Czechach) trafił do niewoli amerykańskiej.

Po wojnie znalazł się w Niemczech Zachodnich. Początkowo pracował fizycznie, w późniejszym okresie podjął studia artystyczne w Düsseldorfie i Berlinie. Zajmował się rzeźbą oraz grafiką. Jako literat debiutował w 1956 r. tomem wierszy Zalety przepiórek.

Jego najbardziej znaną powieścią jest wydany w 1959 r. Blaszany bębenek ([Die Blechtrommel]) – opowieść o losach Oskara Matzeratha, który jako dziecko postanawia przestać rosnąć. Losy wyjątkowego chłopca ukazane zostały na tle historii: sytuacji w Wolnym Mieście Gdańsku, dojściu do władzy nazistów, wybuchu II wojny światowej oraz końcu niemieckiego Danzig i wysiedleń ludności niemieckiej. Ważnym bohaterem powieści Grassa jest właśnie sam Gdańsk, jako miasto pogranicza szczególnie doświadczone przez historię. Do motywów z Blaszanego bębenka nawiązywały dwa kolejne teksty autora – Kot i mysz (1961) oraz Psie lata (1963), które razem tworzą tzw. Trylogię gdańską. W 1979 r. Blaszany bębenek został zekranizowany przez Volkera Schlöndorffa, z Davidem Bennentem w roli Oskara i Danielem Olbrychskim w roli Jana Brońskiego. Film został nagrodzony Oskarem za najlepszą produkcję nieanglojęzyczną.

Günter Grass był autorem także innych powieści i zbiorów opowiadań, m.in. Spotkanie w Telgte (1979), Wróżby kumaka (1992), Moje stulecie (1999), Idąc rakiem (2002) czy autobiograficzne Przy obieraniu cebuli (2006). W 1999 r. pisarz został laureatem Literackiej Nagrody Nobla.

Grass był pisarzem zaangażowanym społecznie i politycznie. Przez lata był związany ideowo z Socjaldemokratyczną Partią Niemiec (SPD), w czasie kanclerstwa Willy'ego Brandta mocno angażował się w poparcie dla niego. Był również zaangażowany w ruch pacyfistyczny, a w ostatnich latach życia wystąpił jako krytyk Izraela. Ujawnienie przez niego w 2006 r. faktu służby w Waffen-SS wywołało liczne dyskusje, zarówno w Niemczech jak i w Polsce. Działał też aktywnie na rzecz polsko-niemieckiego pojednania. W 1993 r. został Honorowym Obywatelem Gdańska, był także doktorem honoris causa Uniwersytetu Gdańskiego i Uniwersytetu Adama Mickiewicza.