Wojciech Roszkowski – „Świat Chrystusa. Tom 3” – recenzja i ocena
Tym razem autor występuje jako wnikliwy analityk społecznych, kulturowych i politycznych instytucji całego świata w ciągu ostatnich czternastu lat życia Chrystusa, którego śmierć umieszcza w 30 roku n.e. Można było się spodziewać, że trzecia część będzie tą najbardziej osobistą – to wszak ostatnie trzy lata życia Jezusa z Nazaretu szczegółowo relacjonują Ewangelie. Wojciech Roszkowski, jak sam wielokrotnie podkreślał, traktuje księgi biblijne na prawach równorzędnych źródeł historii epoki, jak np. „Roczniki” Tacyta – z tą różnicą, że dla autora, głęboko wierzącego chrześcijanina, Biblia to Boże objawienie. Relacja o czynach syna galilejskiego cieśli zasługuje zatem na stuprocentowe zaufanie.
I rzeczywiście – Roszkowski pomija pisma gnostyckie, dające inny obraz twórcy nowej religii. Skrótowo odnosi się także do meandrów krytyki biblijnej i wielkiego sporu o samą historyczność Chrystusa. Prawdziwość ewangelicznego opisu Jezusa to dla Roszkowskiego aksjomat. Zostaje wszakże miejsce na znaną z poprzednich tomów, interesującą kompilację wiedzy o świecie starożytnym czasów pierwszych princepsów.
Podobnie jak w dwóch pierwszych tomach, najwięcej miejsca autor poświęca cywilizacji rzymskiej. Odbiorca poznaje przypadającą na ten czas, smutną historię Germanika. Stanowi to dla Roszkowskiego okazję do relacjonowania coraz to nowych knowań, spisków i zbrodni, stanowiących ponurą codzienność „dynastii”
julijsko-klaudyjskiej. Często wraca wszakże do „starego znajomego”, towarzyszącego czytelnikowi w każdej części serii Wang Manga, wybitnej postaci Chin przełomu tysiącleci.
Pierwsze dekady I wieku to także wzrost potęgi markomańskiego państwa Marboda, zlokalizowanego na obszarze dzisiejszych Czech. Znalazło się miejsce dla obszernego opisu prowincji galijskich Cesarstwa Rzymskiego. Roszkowski zabiera czytelnika do rządzących poważną częścią północnych Indii irańskich Pahlawów, partyjskich Arsakidów, a także związanej z Rzymianami Mauretanii. Roszkowski, do czego zdążył nas już przyzwyczaić, szczególną atencją darzy święta religijne i inne rytuały, porządkujące egzystencję człowieka starożytności.
Im bliżej roku wystąpienia Chrystusa, tym częściej narracja przenosi się do Palestyny. Odbiorca może przeczytać o żydowskich świętach, codziennym życiu pod rzymskim panowaniem, podziałach wśród stronnictw religijnych czy zwyczajach Izraelitów, od obrzezania w ósmym dniu po narodzinach chłopca począwszy, na grzebaniu zmarłych skończywszy.
Autor dokonuje wszechstronnej kompilacji wiedzy z różnych działów historii, sięgając po ogólnodostępne źródła i opracowania. Znak zapytania może budzić nadreprezentacja odwołań do przekazów internetowych. Pisząc o Taprobane (dzisiejszy Cejlon), Korei czy Indiach, autor najczęściej czerpie informacje z angielskiej Wikipedii. Naraża się przez to na zarzut wtórności i powielania przekazu ogromnej literatury tematycznej. Wydaje się, że zamysłem autora i wydawcy było przygotować kilkutomową publikację dla sprofilowanego odbiorcy – chrześcijanina, katolika poszukującego racjonalistycznych podstaw własnej wiary, zebranych w jednym miejscu, przystępnie wyłożonych. Co istotniejsze, praca pozbawiona jest zauważalnych błędów natury merytorycznej.
Punktem docelowym jest dla Roszkowskiego oczywiście 28 rok i chrzest w Jordanie, jaki z rąk Jana Chrzciciela przyjmuje Jezus z Nazaretu. Opis działalności nowego nauczyciela opiera się prawie w całości na Ewangeliach. Może to stanowić poważną wadę dla tych czytelników, którzy księgi biblijne po prostu znają i oczekiwali czegoś więcej, aniżeli kompilacja najważniejszych wypowiedzi człowieka, w którym Dwunastu rozpoznało Pomazańca
zapowiadanego m.in. przez Izajasza. Wszystkie podrozdziały, dotyczące tytułowej postaci serii, to w dużej mierze obszerne cytaty z Mateusza, Marka, Łukasza i Jana, z okazjonalnym zestawieniem kanonicznych relacji z treścią apokryfów. Co najgorsze jednak, zabrakło tym razem jakiegokolwiek odautorskiego komentarza, zakończenia, podsumowania trzytomowych rozważań. Narracja po prostu urywa się na 30 roku. Roszkowski przedstawia biblijną wizję zmartwychwstania i... na tym kończy Mimo przebogatej treści na ponad tysiąc dwustu stronach trzytomowego dzieła, sposób zakończenia pozostawia niedosyt.
Autor to nie tylko wybitny historyk. Publikację urozmaicają rysunki i mapy, osobiście wykonane przez Roszkowskiego, z czym w parze idzie imponujący poziom edytorski. Zdarzają się literówki bądź niewłaściwa deklinacja, w dziełach tej objętości praktycznie nieuniknione. Trzeci tom zawiera wreszcie indeks imion i nazwisk. Niestety, jest on skrócony. Na niekorzyść pracy działa brak indeksu nazw geograficznych, a przecież to właśnie od topografii i rozmieszczenia populacji oraz ośrodków miejskich zawsze rozpoczyna Roszkowski swoją relację o każdej cywilizacji.
Trzeci tom „Świata Chrystusa” pod wieloma względami zachowuje poziom dwóch poprzednich, pod innymi – rozczarowuje. Można było oczekiwać więcej eseistyki, większej ilości rozważań natury historiozoficznej, obecnych we wcześniejszych tomach. Mimo to, seria jako całość sprawia wrażenie dzieła unikatowego. Nie ma u Roszkowskiego odkrywczych analiz i przełomowych wniosków. Jest w ich miejsce olbrzymia erudycja. Wiedza z różnych dziedzin została zebrana i przekazana piękną polszczyzną w sposób, który wielu czytelników z pewnością zadowoli.
