Ruch Młodej Polski – młodzież w imię duchowego odrodzenia narodu

W końcu lat 70. opozycja demokratyczna zwiększała swoją aktywność, czego efektem było powstawanie wielu organizacji przeciwstawiających się władzy komunistycznej. Jedną z nich był właśnie Ruch Młodej Polski, który sformował się wokół postaci Aleksandra Halla. Wstępem do późniejszej organizacji była jego działalność już pod koniec lat sześćdziesiątych i współpraca z kolegami z licealnej klasy: Arkadiuszem Rybickim, Grzegorzem Grzelakiem i Wojciechem Samolińskim. W październiku 1977 roku wydano pierwszy numer drugoobiegowego miesięcznika polityczno-społecznego „Bratniak”. Redakcja zaczęła się powiększać i w 1979 roku zrodził się wśród jej członków pomysł stworzenia odrębnego środowiska. Dodatkowym impulsem było wewnętrzne rozbicie ROPCiO i pielgrzymka Jana Pawła II do Polski. Na spotkaniu w dniach 27-29 lipca 1979 roku opozycjoniści ogłosili „Deklarację Ideową Ruchu Młodej Polski”. To wydarzenie uznawane jest za oficjalny początek istnienia RMP.

I Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika w Gdańsku. To tu poznali się przyszli twórcy RMP (fot. Mirand, opublikowano na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Poland).

Ruch Młodej Polski: działalność

Sama organizacja określała się następująco:

Uczestników RMP łączy przekonanie, że jednym z podstawowych warunków realizacji celów jest stworzenie nowoczesnej – ale i zakorzenionej w tradycji – myśli politycznej odpowiadającej aspiracjom i godności Narodu Polskiego. Służyć temu ma między innymi publicystyka pisma młodych „Bratniak”.

Aleksander Hall (fot. Artur Andrzej, opublikowano na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe).

Struktura organizacji składała się z dwóch głównych organów. Rada Programowa zajmowała się ogólną działalnością ideową i programem Ruchu, Rada Rzeczników natomiast reprezentowała środowisko na zewnątrz, zwłaszcza wobec innych grup opozycyjnych oraz władzy. Tajną częścią była tzw. grupa techników pod wodzą Sławomira Sobóla, która zajmowała się wydawaniem „Bratniaka” oraz drukowaniem i kolportowaniem ulotek.

Ruch Młodej Polski nie ograniczał się tylko do działalności wydawniczej i publicystycznej. Jego członkowie organizowali akcje samokształceniowe, wspierali działalność ROPCiO oraz współpracowali z Wolnymi Związkami Zawodowymi. Mocno zaangażowali się także w nagłośnienie sprawy zabójstwa Stanisława Pyjasa. Swoją działalnością chcieli również dotrzeć do młodzieży licealnej poprzez akcję „nauczanie bez kłamstwa” oraz wydawanie pisma „Uczeń Polski”. Organizowano ogólnopolskie spotkania uczestników Ruchu Młodej Polski. Podczas trzeciego zjazdu, na którym pojawiło się około stu reprezentantów lokalnych środowisk RMP z wielu miast, uchwalono dokument „Ruch Młodej Polski wobec obecnych problemów kraju”.

„Bratniak” po raz ostatni wyszedł w listopadzie 1981 roku. Podczas stanu wojennego na jego miejscu pojawiła się „Polityka Polska”, której redaktorem naczelnym został Tomasz Wołek.

Program i idea

Tomasz Wołek (fot. Ryszard Hołubowicz, opublikowano na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0).

W deklaracji Ruch Młodej Polski określił się jako organizacja tworzona przez ludzi, którzy urodzili się i wychowali w PRL-u i nie znają niepodległej Polski, czasów wojny i okupacji ani stalinizmu. Wyrażać mieli oni swój sprzeciw wobec władzy, jej zakłamanych działań i tego, jak traktuje polskie społeczeństwo. W deklaracji podkreślono także zasługi ludzi działających już w opozycji od wielu lat i nierzadko poświęcających temu całe swoje życie:

Gdyby nie oni, byłoby nam trudno określić swoje miejsce. Wiele zawdzięczamy tym, którzy umieli łączyć – zgodnie z najpiękniejszymi polskimi tradycjami – wierność wartościom uniwersalnym z postawą służby narodowi.

Zagadnienia programowe pojawiły się w deklaracji RMP i traktowały o czterech głównych kwestiach: osobie ludzkiej, wspólnocie narodowej, niepodległości i zadaniach organizacji. W pierwszej części zaprezentowano jednostkę jako najważniejszy cel każdej struktury społecznej. Zaznaczono również, że tylko we wspólnocie człowiek może się dobrze rozwijać. O tej wspólnocie mówi szerzej druga część dokumentu. Dla narodu jedną z najważniejszych rzeczy jest tradycja, natomiast najgroźniejsze są ideologie szowinistyczne i indywidualistyczno-liberalne. W deklaracji podkreślono, że głównym celem powinno być odzyskanie niepodległości. Na końcu deklaracji opisane zostały zadania, jakie stawia przed sobą organizacja: walka o społeczną moralność, zdewastowaną przez komunizm, oraz o kulturę i powszechny dostęp do wiedzy, a także zadbanie o rozwój polskiej myśli politycznej – stworzenie programu politycznego, uporządkowanie systemu wartości politycznych, wypracowanie efektywnego systemu działania.

Artykuł został opublikowany w ramach dodatku tematycznego do Histmag.org „Opozycja w Polsce Ludowej 1945-89”, zrealizowanego dzięki wsparciu Europejskiego Centrum Solidarności :

Brama Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 roku. Ruch Młodej Polski, mocny w Gdańsku, wspierał protest stoczniowców.

Całościowy program polityczny kształtowany był niemal przez cały czas działania RMP. W 1983 roku powstał dokument „Między Polską naszych pragnień, a Polską naszych możliwości”, w którym przedstawiono poglądy środowiska na tematy polityczne i gospodarcze. Był to dość ogólny program, jednak nie wolno zapominać o tym, w jakich okolicznościach powstawał i co działo się w tym okresie w kraju.

RMP a Służba Bezpieczeństwa

Organizacją interesowała się Służba Bezpieczeństwa, gdyż z kilku powodów wyróżniała się ona wśród innych środowisk opozycyjnych. RMP miał skonkretyzowany cel polityczny, jakim było odzyskanie przez Polskę niepodległości. Ponadto dążył do sformułowania spójnej ideologii prawicowej oraz stworzenia organizacji jednopokoleniowej, niezależnej zarówno od władz komunistycznych, jak i innych grup opozycyjnych. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych mocno zaniepokoiło się ideą powstania nowej organizacji, dlatego już kilka miesięcy przed oficjalnym powołaniem RMP rozpoczęło intensywne działania utrudniające spotkania przyszłych członków. 27 czerwca 1979 roku Departament III MSW podjął akcję operacyjnego rozpracowania organizacji, o kryptonimie „Arka”. Informacja o spotkaniu założycielskim w Hucie Kalnej koło Starogardu Gdańskiego dotarła do SB kilka dni wcześniej przez tajnego współpracownika. Aresztowano kilkadziesiąt osób, zamknięto drogi dojazdowe i dworce, zrewidowano wiele mieszkań. Do zjazdu nie doszło. Ostatecznie nie był on jednak potrzebny, aby pojawiła się nowa organizacja.

SB kładła duży nacisk na aktywną działalność tajnych współpracowników i rozpracowanie Ruchu od środka. Było to jednak bardzo trudne ze względu na dużą mobilność i dynamiczny rozwój organizacji. Władzę niepokoiła także aktywność RMP wśród młodzieży szkolnej i studentów. Z czasem sięgano również do silniejszych form represji, jak aresztowania i rewizje działaczy Ruchu, co jednak nie przyniosło oczekiwanych efektów, gdyż do połowy 1980 roku zanotowano wzrost członków tej organizacji. Służba Bezpieczeństwa była właściwie bezradna i dopiero stan wojenny przerwał rozwój i działalność RMP.

Rozwiązanie RMP

Arkadiusz Rybicki (fot. Artur Andrzej, opublikowano na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0).

18 stycznia 1982 roku Ruch zawiesił działalność na rzecz wstąpienia do podziemnej „Solidarności”. Trudna sytuacja w kraju wzbudzała wśród opozycjonistów, również u Halla, coraz więcej wątpliwości co do kontynuowania tej walki. Nie widzieli szans na zwycięstwo. Większość działaczy RMP zaczęła wychodzić z ukrycia latem 1982 roku, co Służba Bezpieczeństwa przyjęła z radością, gdyż miała otwartą drogę do uzyskania nowych informacji.

Mimo że Ruch Młodej Polski miał szansę na stanie się czołową organizacją opozycyjną w latach 80., nie wykorzystał jej, ustępując miejsca „Solidarności”. Władza cały czas prowadziła działalność operacyjną, ale już od 1984 roku uznała Ruch za niestanowiący zagrożenia. Sprawę „Arka” oficjalnie zakończono w 1988 roku. Chociaż SB nieudolnie prowadziła akcje przeciwko RMP, ostatecznie odniosła zwycięstwo. Po stanie wojennym zaczął się stopniowy zanik działalności organizacji, która całkowicie przestała istnieć po 1989 roku.

Ruch Młodej Polski dowodził, że walka o tradycję i odnowę moralną nie musi wiązać się tylko z polityczną działalnością, zwłaszcza, że członkowie Ruchu nie byli w pełni gotowi do funkcjonowania w strukturach partii politycznej. Forma ugrupowania społecznego była im bliższa. Ruch nie przetrwał jako organizacja, ale pozostawił po sobie idee odrodzenia moralnego i etycznego narodu.

Bibliografia:

• Cenckiewicz Sławomir, Służba Bezpieczeństwa w walce z Ruchem Młodej Polski 1979-1988, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2/2, 2003, s. 113-157.
• Deklaracja ideowa Ruchu Młodej Polski [w:] ujazdowski.pl [dostęp: 21 lipca 2017 roku] <[http://www.ujazdowski.pl/attachments/021_roz_01.pdf]>.
• Lewandowski Arkadiusz, Ruch Młodej Polski. Historia i współczesne reminiscencje, „Historia i Polityka”, nr 1, 2009, s. 47-62.
• Polska naszych pragnień, Polska naszych możliwości. Antologia „Polityki Polskiej”, red. Małgorzata Bartyzel, Artur Wołek, Ośrodek Myśli Politycznej/Muzeum Historii Polski, Warszawa 2013.

Artykuł został opublikowany w ramach dodatku tematycznego do Histmag.org „Opozycja w Polsce Ludowej 1945-89”, zrealizowanego dzięki wsparciu Europejskiego Centrum Solidarności :