Rosa Parks i walka o równouprawnienie
Rosa Parks: dzieciństwo i lata wczesnoszkolne
Rosa Parks, za nią Martin Luther King (domena publiczna). Z problemami dyskryminacji rasowej Rosa Parks zetknęła się bardzo wcześnie. Po rozstaniu się jej rodziców, kobieta przeprowadziła się ze swoją matką do jej dziadków, mieszkających w Pine Level w Alabamie Rose i Sylvestra Edwardsów, będących byłymi niewolnikami, silnie optującymi za rasową równością. Wraz z rodziną żyła na farmie Edwardsów, gdzie spędziła całą młodość – była świadkiem przemarszów członków Ku Klux Klanu, obserwowanych przez jej dziadka, stojącego ze strzelbą przed domem.
W wieku wczesnoszkolnym opanowała dzięki matce umiejętność czytania, po czym zaczęła uczęszczać do składającej się z jednego pomieszczenia szkoły z segregacją rasową w Pine Level w Alabamie, w której często brakowało podstawowego wyposażenia, takiego jak ławki. Uczniowie czarnoskórzy uczęszczali do składającej się z sześciu klas szkoły na piechotę, podczas gdy miasto zapewniło transport i nowe budynki białym uczniom.
Resztę swej edukacji Rosa Parks spędziła uczęszczając do szkół z segregacją w Montgomery, takich jak Przemysłowa Szkoła dla Dziewcząt, którą rozpoczęła mając 11 lat. W 1929 roku, będąc w 11 klasie szkoły przynależnej do Nauczycielskiego College'u Stanu Alabama dla Czarnoskórych, zmuszona była przerwać edukację i powrócić do Pine Level, by pomagać chorej matce i babci. Nigdy już nie powróciła do szkoły, by zamiast tego podjąć pracę w fabryce ubrań w Montgomery.
W 1932 roku, mając 19 lat, poznała i poślubiła Raymonda Parksa, fryzjera i członka Krajowego Stowarzyszenia dla Postępu Ludności Kolorowej (National Associacion for the Advancement of Colored People, NAACP). Sama również dołączyła do tej organizacji w 1943 roku, w późniejszym okresie pracując jako sekretarka A.D. Nixona, prezesa kapituły miasta Montgomery.
Autobusowa dyskryminacja
Zasady dotyczące przejazdu autobusem były w Montgomery jasno określone – pierwsze 10 rzędów siedzeń było zarezerwowane dla białych pasażerów, Rosa Parks usiadła więc w jedenastym rzędzie. Kiedy autobus wypełnił się pasażerami, kierowca polecił Parks i trzem innym pasażerom (cała czwórka była czarnoskóra) przejście na tył pojazdu. Ona jedyna odmówiła, twierdząc iż nie znajduje się w części zarezerwowanej dla białych pasażerów. Kierowca autobusu, Joseph Blake, uważał iż ma on prawo przesunąć linię oddzielającą białych i czarnych pasażerów pojazdu, lecz prawo pozostawiało tę kwestię niedoprecyzowaną. Na wezwanie odpowiedzieli policjanci Day i Mixon, natychmiast aresztując Rosę Parks.
W policyjnym areszcie kobietę spisano, pobrano jej odciski palców oraz na krótki czas zatrzymano. W raporcie z zajścia postawiono jej zarzut odmowy wykonania polecenia kierowcy. Kiedy przebywała w areszcie za otwarte stawienie oporu względem polityki segregacji rasowej w przestrzeni miejskiej, jej rodzina była przerażona powagą sytuacji i ryzykiem w jakim się znalazła. Pierwszym pytaniem, jakie zadała jej matka, gdy skontaktowała się z nią córka brzmiało: „Pobili cię?”.
Rosa Parks nie była pierwszą kobietą którą aresztowano za pogwałcenie praw segregacji w autobusach w Montgomery. Jej aresztowanie stanowiło jednak kluczowy punkt, wokół którego społeczność murzyńska zorganizowała proces bojkotu transportu publicznego, który podtrzymywano przez bardzo długi czas. Marthin Luter King Junior, 26-letni pastor Kościoła Baptystów na Dexter Avenue, wyłonił się jako lider dobrze zorganizowanego, pokojowego bojkotu, który trwał 381 dni i przykuł uwagę całego świata. Właśnie podczas tego protestu wielebny King po raz pierwszy zyskał ogólnokrajową sławę, demonstrując swoją erudycję i krasomówstwo.
Po porażce Rosy Parks w sprawie przed sądem miejskim jej prawnik złożył wniosek o apelację. Podczas gdy jej sprawa utknęła w martwym punkcie przed stanowym sądem ds. apelacji, trzech sędziów w sądzie stanowym ogłosiło iż wyrok w innej sprawie dotyczącej segregacji rasowej był niezgodny z konstytucją. Sprawa ta, znana jako Browder v. Gale, rozstrzygnęła się 4 czerwca 1956 roku, a decyzja ta została podtrzymana przez Sąd Najwyższy 13 października.
Autobus, w którym Rosa Parks odmówiła zmiany miejsca, zachowany jako eksponat w Henry Ford Museum (fot. Cornischong, opublikowano na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported). Rosa Parks: śmierć i dziedzictwo
Podczas swojego życia Rosa Parks otrzymała wiele wyróżnień i nagród, takich jak Nagroda im. Martina Luthera Kinga oraz Spingarn Medal, najwyższe odznaczenie NAACP. 9 września 1996 r. ówczesny prezydent Bill Clinton uhonorował ją Prezydenckim Medalem Wolności, największym wyróżnieniem przyznawanym przez władzę wykonawczą Stanów Zjednoczonych. Rok później otrzymała ona Złoty Medal Kongresu – najważniejszy medal jaki może nadać władza legislacyjna USA. W 1999 r. magazyn „Time” umieścił ją na liście najbardziej wpływowych ludzi XX wieku.
24 października 2005 r., w wieku 92 lat, Rosa Parks zmarła w swoim mieszkaniu w Detroit w stanie Michigan. Rok wcześniej stwierdzono u niej postępującą demencję. Jej ceremonię pogrzebową upamiętniono kilkoma memoriałami, a jej prochy wystawiono w rotundzie Capitolu, gdzie pożegnać ją przyszło około 50 tys. ludzi. Została ona pochowana pomiędzy mężem a matką w Detroit Woodlawn Cemetery, a kaplica w której spoczęła nazwano Kaplicą Wolności im. Rosy L. Parks.
Dzięki swojemu aktowi cichego buntu, Rosa Parks została nazwana „Matką Ruchu Praw Obywatelskich”.
Bibliografia:
- An Act of Courage, The Arrest Records of Rosa Parks [w:] Archieves.org [dostęp: 30.11.2015 roku]
<[https://www.archives.gov/education/lessons/rosa-parks]>.
- Rosa Parks Biography [w:] Biography.com [dostęp: 30.11.2015 roku]
<[http://www.biography.com/people/rosa-parks-9433715]>.
Redakcja: Tomasz Leszkowicz
