Robert Czulda – „Iran 1925–2014. Od Pahlawich do Rouhaniego” – recenzja i ocena

Książka Roberta Czuldy jest kompaktową monografią tego niezwykłego państwa. Już sam wstęp ostrzega czytelnika, aby odrzucił utarte schematy i spróbował zrozumieć, jaka jest i na czym opiera się konstrukcja „irańskiej duszy” – a jest to mieszanina wspomnień o mocarstwowości, o kolonialnej zależności, islamie i perskich tradycjach. Z tej książki wyłania się znacznie bardziej złożony obraz, niż ten znany z telewizji: państwa pełniącego rolę finansowego zaplecza światowego terroryzmu.

Sam autor jest doktorem w Katedrze Teorii Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa Uniwersytetu Łódzkiego. Zajmuje się tematyką współczesnych konfliktów zbrojnych, strategią bezpieczeństwa militarnego oraz siłami zbrojnymi państw świata. Prowadzi poświęcony tej tematyce blog pod nazwą „Zapiski z okopu”.

Przeczytaj też:

• Huszang Asadi: w Iranie walczą ze sobą nowoczesność i fundamentalizm
• Persja na drodze wiary, czyli 30 lat rewolucji w Iranie

Iran jest częścią bardzo wartościowej serii Kompendia historyczne. Książki wydawane w jej ramach są, zgodnie z nazwą, stosunkowo krótkimi monografiami. Ich osią jest objaśnienie aktualnej sytuacji poprzez przywołanie tych wydarzeń historycznych, które najmocniej rzutują na dzisiejsze realia. Podobnie jak Rwanda. Wojna i ludobójstwo Jacka Reginii-Zacharskiego czy Konflikt cypryjski Przemysława Osiewicza, Iran to zwięzłe i treściwe zestawienie podstawowych informacji o najnowszej historii oraz wpływie minionych wydarzeń na dzisiejsza politykę.

Książka jest skrótowym przeglądem historii najnowszej Iranu, opisem prób uzyskania pełnej suwerenności, westernizacji i modernizacji państwa. Jest to zestawienie wydarzeń i związków między nimi, nie zapewnia więc czytelnikowi pogłębionej analizy czy szczegółowego przedstawienia sytuacji międzynarodowej. Nie taki też był cel tej pracy – wszyscy zainteresowani tą tematyką mogą sięgnąć do dokładniejszych i bardziej szczegółowych opracowań, wypisanych w bibliografii. W wielu momentach autor zaznacza, jak fascynujące wydaje mu się dane zagadnienie. Zachowuje jednak pełną dyscyplinę i nie przyćmiewa głównego wątku interesującymi, ale odwracającymi uwagę dygresjami.

Poza bogatą bibliografią wartość publikacji podnoszą, typowe dla tej serii książek, rozbudowane aneksy. Czytelnik ma do dyspozycji szczegółowy indeks osobowy, wykaz pojęć i terminów oraz wybór tekstów źródłowych o długości prawie osiemdziesięciu stron. Jest to duży atut książki, pozwalający korzystać z niej jako podstawowego kompendium wiedzy o nowoczesnej historii Iranu.

Czego w tej książce brakuje? Można by się pokusić o uzupełnienie bogatych aneksów kilkoma tabelami, między innymi wykazem liczby obywateli państwa w kolejnych latach, zmianami w osiąganym PKB czy stanem sił zbrojnych. Podobnie mapy – są bardzo dokładne, jednak jest ich bardzo niewiele. Warto byłoby dodać kilka kolejnych, przedstawiających przebieg wojny z Irakiem czy walkę o północno-zachodnie granice po wojnach światowych.

Dla każdego, kto poszukuje zwięzłego i jasnego podsumowania zawiłej i pełnej sprzeczności historii dzisiejszego Iranu – ta książka to pozycja obowiązkowa.

Redakcja i korekta: Agnieszka Leszkowicz