„Proletariusze wszystkich krajów...”. Krótki przewodnik po wybranych „zaprzyjaźnionych” z PZPR partiach komunistycznych Europy i świata (cz. 2)

Pierwsza część artykułu

Wiec Komunistycznej Partii Hiszpanii w Casa de Campo w Madrycie, 1977 r. (fot. Nemo, opublikowano na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported).

Komunistyczna Partia Austrii – KPA (od 1918 r.), Kommunistische Partei Österreichs

Partia w 1980 r. miała liczyć około 20 000 członków, w tym 40% robotników („zatrudnieni w sferze produkcji”) a studenci 5,4%. Kobiety stanowiły blisko połowę członków (42,7%). Problemem partii był stały spadek liczby członków: jeszcze w 1961 r. liczyła 42 000 osób, a w 1964 r. odnotowano 36 000. Najwyższą władzą partii był zjazd, który odbywał plenarne posiedzenia co cztery lata. Na zjeździe dokonywano wyboru członków Komitetu Centralnego, Przewodniczącego partii, członków Biura Politycznego KC KPA oraz skład Sekretariatu KPA.

KPA wydawała dziennik „Volksstimme” i miesięcznik „Weg und Ziel” (nakład nieznany).

Komunistyczna Partia Belgii – KPB (od 1921 r.), Parti Communiste de Belgique

W 1980 r. KPB liczyła około 15 000 członków (w 1949 r. partia miała liczyć około 40 000 ludzi). Po wyborach parlamentarnych 1978 r. KPB miała w Izbie Republikanów 4 deputowanych (na 212 mandatów) oraz 3 senatorów w Senacie (na 181 mandatów). Najwyższą władzą KPB był zjazd, który obradował co dwa lata. Zjazd wybierał Komitet Centralny, Przewodniczącego KC, Biuro Polityczne oraz Sekretariat KC. Ze względu na tradycje historyczne Belgii, partia funkcjonowała w oparciu o dwie sekcje: walońską i flamandzką. Ich przewodniczący byli jednocześnie wiceprzewodniczącymi KC KPB. Sekcje narodowe wprowadzono w 1966 r. W Walonii, Flandrii i Brukseli funkcjonowały partyjne rady regionalne o charakterze konsultatywnym podlegające decyzjom zjazdów i Komitetu Centralnego KPB.

KPB wydawała m.in. dziennik „Le Drapeau Rouge” (ukazywał się w języku flamandzkim), miesięcznik „Les Cahiers Marxistes (ukazywał się w języku francuskim).

Zachodnioberlińska Socjalistyczna Partia Jedności - ZSPJ (od 1969 r.), Sozialistische Einheitspartei Westberlins

Niemiecka Socjalistyczna Partia Jedności – Berlin Zachodni (SED-W) 1962–1969.

Partia liczyła w 1980 r. około 8 000 członków (1967 r. 6 400 członków), z czego aż 71,9% miało wywodzić się z rzeszy pracowników najemnych. Urzędników miało być około 14%, a przedstawicieli inteligencji niespełna 2,5%. Odnotowywano również grupę określaną w ewidencji jako „inni” (2,4%). Partia miała bardzo bliskie kontakty personalne z ludźmi reprezentującymi SED – w ocenie piszącego tego słowa musiały to być kontakty agenturalne ze służbami specjalnymi NRD. Najwyższym organem władzy był zjazd, który według statutu miał obradować stosunkowo często, bo co dwa lata. Na Zjeździe wybierano członków Zarządu Partii, Komisji Rewizyjnej, Przewodniczącego ZSPJ, Biuro, Sekretariat oraz dwóch wiceprzewodniczących partii.

ZSPJ wydawała m.in. dziennik „Die Wahrheit” (nakład nieznany).

Postępowa Partia Ludu Pracującego Cypru - AKEL (od 1941 r.), Anorthotikọ(n) Kọma tu Ergazomẹnu Laụ

Partia liczyła w 1980 r. 14 000 członków, w tym 65% robotników i 18% chłopów. Pod koniec lat siedemdziesiątych AKEL posiadał dziewięciu posłów w Izbie Republikanów (na trzydzieści pięć miejsc przyznanych Grekom cypryjskim). Najwyższą władzą był zjazd partii. Jego delegaci zbierali się co cztery lata m.in. by wybrać skład Komitetu Centralnego, Centralnej Komisji Rewizyjnej, Sekretarza Generalnego KC, Biuro Polityczne i Sekretariat KC AKEL.

AKEL wydawała m.in. dziennik „Charavgi” i pismo w języku angielskim „AKEL Newsletter” (nakłady pism nieznane).

Komunistyczna Partia Dani – K PD (od 1919 r.), Danmarks Kommunistiske Parti

Według oficjalnych danych duńskich komunistów miało być około 13 000 członków (w 1953 r. 21 000 członków). Robotnicy mieli stanowić 49% tej społeczności, zaś nauczyciele, studenci i rzemieślnicy blisko 40%. Kobiety KPD stanowiły około 33% społeczności komunistów duńskich. Partia posiadała pod koniec lat siedemdziesiątych 7 mandatów w duńskim parlamencie. Najwyższą władzą partii był zjazd zwoływany co trzy lata. Wybierano wówczas Komitet Centralny, Komisję Kontroli, dwóch rewidentów partyjnych, Przewodniczącego KC KPD, Komitet Wykonawczy KC i jego Sekretariat.

KPD wydawał m.in. dziennik „Land og Folk” (nakład 12 000 egz.) i pismo „Tiden – Verden – Rund” ” (nakład 3 200 egz.).

Komunistyczna Partii Finlandii - KPF (od 1918 r.), Suomen Kommunistinen Puolue

Komuniści fińscy funkcjonowali w realiach „demokratycznej gry wyborczej”. W 1979 r. w wyborach do dwustuosobowego parlamentu zdobyli 35 mandatów. Partia uczestniczyła w rządzie koalicyjnym sprawując władzę wraz z Partią Centrum i Szwedzką Partią Ludową Finlandii. Przedstawiciele KPF kierowali ministerstwami oświaty, transportu i pracy. W 1980 r. ich liczbę szacowano na 48 200 osób (1954 r. 46 000 członków), w tym połowę mieli stanowić robotnicy. „Pracownicy usług” stanowili 7,3%, chłopi 3,6% a urzędnicy 2,5%. Kobiet miało być w KPF blisko 28%. Najwyższą władzą partii był zjazd, który obradował co trzy lata. Zjazd wybierał Komitet Centralny, Centralną Komisję Rewizyjną, Przewodniczącego partii, dwóch wiceprzewodniczących, Sekretarza Generalnego, Biuro Polityczne, Sekretariat i Komisję Kontroli Partyjnej.

KPF wydawał m.in. dziennik „Kansad Uutiset” ” (nakład 46 500 egz.), pismo „Tiedonantaja” (wydawany w języku szwedzkim; nakład nieznany).

Francuska Partia Komunistyczna - FPK (od 1920 r.), Parti communiste Francis

Georges Marchais, lider francuskich komunistów w latach 1972-1994 (fot. David Boeno, opublikowano na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported).

Nadsekwańscy komuniści walczyli w demokratycznych wyborach parlamentarnych. Partia w 1980 r. posiadała w Senacie dwadzieścia trzy mandaty (Senat liczył 295 osób). W Zgromadzeniu Narodowym reprezentowani byli przez osiemdziesięciu sześciu deputowanych (na 491 deputowanych). W 1978 r. na partię oddało swoje głosy 20,55% uprawnionych do głosowania Francuzów. W tamtym czasie FPK liczyła 726 000 członków (1954 r. 506 000 członków; 1970 r. 454 000 członków). Robotnicy stanowili nieznaczną większość, liczącą 51%, rolników miało być 2,3%, a urzędników 28%. Najwyższą władzą partii był zjazd, który zbierał się co trzy lata. Delegaci na Zjazd wybierali członków Komitetu Centralnego, Centralnej Komisji Kontroli, Biura Politycznego oraz Sekretariatu KC FPK a także Sekretarza Generalnego KC FPK.

FPK wydawała m.in. dziennik „L'Humanité” (nakład 220 000 egz.), tygodnik „L'Humanité – Dimanche” (nakład 400 000 egz.).

Komunistyczna Partia Grecji KPG (od 1924 r.), Kommounistikό Kόmma Elládas

Socjalistyczna Partia Robotnicza Grecji 1918-1924 r.

Partia w wyborach parlamentarnych 1977 r. uzyskała 9,36% poparcia, w 1974 r. Komuniści greccy posiadali pięciu posłów (1974 r.). Stan liczebny partii w 1980 r. szacowano na 100 000 członków. Najwyższą władzą KPG był zjazd, którego delegaci wybierali I Sekretarza KC oraz członków Komitetu Centralnego, Biura Politycznego i Sekretariat KC KPG.

KPG wydawała m.in. dziennik „Rizospastis”, miesięcznik „Kommunistiki Epiteorosi” (brak danych o nakładzie).

Komunistyczna Partia Hiszpanii KPH (od 1920/21 r.), Partido Comunista de Espad

Partia w latach 1939-1977 funkcjonowała nielegalnie. W 1978 r. zerwała stosunki z KPZS ale utrzymywała je nadal z innymi partiami bloku komunistycznego w Europie. W wyborach z roku 1979 r. KPH uzyskała 23 mandaty. We władzach lokalnych na terenie całej Hiszpanii komuniści mieli 4 000 radnych i 250 burmistrzów. Dzięki temu byli „zauważalną” siłą polityczną w kraju. W roku 1980 r. do partii należało około 250 000 członków. W 1989 r. doszło do zjednoczenia Komunistycznej Partii Hiszpanii, Komunistycznej Partii Ludów Hiszpanii i Jedności Komunistycznej. Na kongresie zjednoczeniowym był obecny przedstawiciel KC PZPR. Najwyższą władzą KPH był zjazd, który wybierał członków Komitetu Centralnego, Sekretarza Generalnego, Sekretariat i Komitet Wykonawczy KC KPH. W skład Komunistycznej Partii Hiszpanii wchodziły partie działające na terenie Katalonii, Galicji i Krajów Basków. Miały one swoje własne organy kierownicze (w tym zjazdy). Partie te były zobligowanie do wykonywania poleceń KC KPH.

Komunistyczna Partii Holandii KPH (od 1918 r.), Communistische Partij van Nederland

Komuniści z Kraju Tulipanów w 1977 r. uzyskali w wyborach parlamentarnych 1,7% ważnych głosów. Partia miała swoich przedstawicieli w parlamencie. W 1972 r. było ich pięciu, w 1977 r. już tylko dwóch. W 1967 r. do KPH należało około 12 000 członków (w 1950 r. miało być ich około 33 000). Naczelnym organem władzy był zjazd. Delegaci wybierali skład Komitetu Centralnego, Przewodniczącego KC oraz osoby pracujące w Komitecie Wykonawczym KC.

KPH wydawała m.in. dziennik „De Waarheid” oraz miesięcznik „Politiek en Cultur” (nakład nieznany).

Komunistyczna Partii Irlandii - KPI (od 1933 r.), Communist Party of Ireland

Była to niewielka, kadrowa partia, która liczyła około 900 osób. W zdecydowanej większości mieli to być robotnicy albo osoby pochodzące z rodzin robotników. Partia dzieliła się na dwie organizacje: południową i północną. Komitety okręgowe tych organizacji miały swobodę działania na „własnych” terenach działania. Najwyższym organem kierowniczym ugrupowania w okresie miedzy zjazdami (dotyczyło to zarówno Republiki Irlandii i Irlandii Północnej) był Narodowy Komitet Wykonawczy.

KPI wydawał m.in. tygodnik „Unity” (wydawany w Belfaście; nakład nieznany), miesięcznik „Irish Socialist” (wydawany w Dublinie; nakład nieznany).

Komunistyczna Partia Luksemburga - KPL (od 1921 r.), Parti Communiste de Luxembourg

Partia na początku lat osiemdziesiątych liczyła około 1 500 osób (w 1953 r. miało być ich 500). W 1964 r. udało się KPL wprowadzić do parlamentu pięciu posłów (parlament liczył 56 posłów), w 1968 r. było ich sześciu, ale w 1979 r. już tylko dwóch. W skład partii miało wchodzić około 80% robotników. Najwyższą władzą partii był zjazd, który obradował co trzy lata. Na zjeździe wybierano Komitet Centralny, Przewodniczącego, Komitet Wykonawczy KC i jego Sekretariat.

KPL wydawała m.in. dziennik „Zeitung vum Letzeburger Vollek” oraz tygodnik „Wochenzeitung vum Letzeburger Vollek”.

Komunistyczna Partia Malty – KPM (1970 r.), Partit Komunista Malti

Do 1969 r. partia wchodziła w skład Komunistycznej Partii Wielkiej Brytanii. PZPR była pierwszą partią, która zaprosiła na swój zjazd (VII Zjazd 1975 r.) przedstawiciela komunistów maltańskich. Była to niewielka partia zrzeszająca około 200 ludzi, głownie nauczycieli, studentów i pracowników organizacji spółdzielczych. Ze względu na specyfikę (liczbę członków) kierownictwo KPM składało się z czterech członków Sekretariatu, przewodniczącego partii oraz Sekretarza generalnego KPM.

Nie udało się ustalić czy komuniści maltańscy wydawali swoje pismo.

Komunistyczna Partia Norwegii – KPN (od 1923 r.), Norges Kommunistiske Parti

Partia ubiegała się o mandaty poselskie, włączają się w funkcjonowanie norweskiego systemu politycznego. W 1961 r. udało się jej uzyskać dwa mandaty, w 1973 r. wprowadzili do parlamentu jednego posła. Na początku lat siedemdziesiątych KPN miała w samorządach 160 osób piastujących różne funkcje. W 1975 r. KPN odrzuciła możliwość zjednoczenia z innymi ugrupowaniami lewicowymi, bowiem miało to oznaczać jednoczesne samorozwiązanie się partii. Na początku lat osiemdziesiątych partia miała liczyć (zależnie od źródeł) od 3 500 do 5 000 osób (w 1947 r. KPN liczyła aż 30 000 ludzi, w 1953 r. nastąpił spadek liczebności do 13 000 członków). Robotnicy mieli stanowić aż 65%, urzędnicy i studenci 20%, nauczyciele wraz z „wolnymi zawodami” 10% członków. Najwyższą władzą był zjazd partii, którego członkowie zbierali się co dwa lata. Wybierali Centralny Zarząd Partii, Przewodniczącego partii i jej Komitet Wykonawczy.

KPN wydawał m.in. tygodnik „Friheten” (brak informacji o nakładzie)

Portugalska Partia Komunistyczna – PPK (od 1921 r.), Portido Komunista Portugues

W drugiej połowie lat siedemdziesiątych PPK współpracowała w wyborach parlamentarnych z Portugalskim Ruchem Demokratycznym. W 1976 r. udało się jej uzyskać w wyborach do Zgromadzenia Republiki czterdzieści mandatów. Partia miała liczyć około 115 000 członków, w tym robotników było blisko 60%, a pracowników umysłowych niespełna 20%. Rolnicy stanowili margines (około 1, 5%). Najwyższą władzą PPK był zjazd partii, na którym wybierano Sekretarza generalnego, Sekretariat oraz Komisję Polityczną.

Demonstracja Portugalskiej Partii Komunistycznej w Porto, 5 maja 1982 r. W środku z siwymi włosami Álvaro Cunhal, sekretarz generalny PPK w latach 1961-1992 (fot. Henrique Matos, opublikowano na licencji Creative Commons - Atribuição 2.5 Genérica).

PPK wydawała m.in. tygodnik „Avante” i biuletyn organizacyjny partii „O Militante” (brak danych o nakładach).

Komunistyczna Partia San Marino – KPSM (od 1921 r.), Partito Komunista Sanmarinese

Partia uczestniczyła z powodzeniem w legalnym życiu politycznym San Marino. W 1978 r. udało się jej zdobyć szesnaście mandatów w Wielkiej Radzie Generalnej San Marino (Rada liczyła sześćdziesiąt osób). Członek KPSM został wówczas ministrem spraw wewnętrznych, a przewodniczący partii pełnił funkcję głowy państwa jako jeden z dwóch kapitanów – regentów. Partia miała liczyć około 1 100 członków.

KPSM wydawał m.in. tygodnik „La Scintilla” (brak informacji o nakładzie).

Szwajcarska Partia Pracy – SPP (od 1944 r.), Schweizerische Partei der Arbeit, Parti Suisse du Travail

Partia największe sukcesy odnosiła w kantonach Genewy, Vaud, Zurychu i Bazylei. W 1947 r. udało się jej zdobyć w wyborach do Sejmu Związkowego siedem mandatów, a cztery lata później pięć mandatów. W 1971 r. komuniści zdobyli pięć mandatów. Liczniejszą reprezentację posiadała w parlamentach kantonów, szczególnie w tych wymienionych powyżej (np. 1947 r. osiemnaście mandatów w kantonie Bazylei). Partia od połowy lat sześćdziesiątych zrzeszała około 5 000 członków (w 1953 r. około 8 000 członków). Najwyższą władzą SPP był zjazd, który zbierał się co cztery lata. Członkowie Zjazdu dokonywali wyboru Komitetu Centralnego i Centralnej Komisji Kontroli. Komitet Centralny wybierał Sekretarza Generalnego (od 1974 r. Przewodniczącego KC SPP) i członków Sekretariatu.

SPP wydawała m.in. dziennik „Voix Ouvriere” (w języku francuskim), tygodnik „Il Lavoratore” (w języku włoskim).

Partia Lewicy – Komuniści (Szwecja) - PL-K (od 1957 r.), Vänsterpartiet Kommunisterna

Komunistyczna Partia Szwecji 1917–1957 r.

PL-K w wyniku wyborów parlamentarnych uzyskała w 1976 r. siedemnaście mandatów, a w 1979 r. miał ich dwadzieścia. Partia liczyła około 15 000–16 000 członków. Robotnicy mieli stanowić około 65%, a urzędnicy 25% jej składu. W 1977 r. doszło do poważnego kryzysu wewnątrz partii. W jego wyniku ugrupowanie opuściło około 15% członków i założyło nową partię komunistyczną o nazwie Robotnicza Partia – komuniści. Władze PZPR utrzymywały kontakty z dwoma partiami. Najwyższym organem PL-K był zwoływany co trzy lata Zjazd. Na Zjeździe dokonywano wyboru członków Zarządu partii oraz jej Przewodniczącego. Natomiast Zarząd wybierał ze swego grona Komitet Wykonawczy.

PL-K wydawała m.in. „Ny Dag” - pismo ukazywało się dwa razy w tygodniu (od 1977 r. pismo stało się tytułem wydawanym przez Robotniczą Partię – komunistów) oraz kwartalnik „Socialistisk Debatt” (brak informacji o nakładzie obu pism).

Komunistyczna Partia Wielkiej Brytanii – KPWB (od 1920 r.), Communist Party of Great Britain

Partia nie posiadała reprezentacji parlamentarnej, w wyborach nie była w stanie zdobyć nawet jednego procentu ważnych głosów (np. 1974 r. uzyskano poparcie rzędu 0, 01%). W zależności od źródeł KPWB miała liczyć pod koniec lat siedemdziesiątych od 21 000 do 30 000 członków. Wydaje się, wnioskując po realnym poparciu uzyskiwanym w wyborach parlamentarnych, że podawane przez partię dane były zawyżone. Najwyższą władzą KPWB był zjazd zwoływany co dwa lata. Na zjeździe wyłaniano członków Komitetu Wykonawczego, Komitetu Apelacyjnego, Komitetu Politycznego, Sekretarza Generalnego oraz Przewodniczącego partii.

Redakcja: Tomasz Leszkowicz