Polski zakonnik, który zatrzymał pocisk – Kazimierz Żegleń

28 października 1893 r. o godzinie 19:50 Carter Harrison, burmistrz Chicago, który kilka miesięcy wcześniej rozpoczął swoją piątą kadencję, został trzykrotnie postrzelony w swoim domu. Zamachowcem okazał się Patrick Eugene Prendergast, dystrybutor gazet, który poparł reelekcję Harissona, licząc na wysokie stanowisko w jego administracji. Takowego się nie doczekał. Raniony burmistrz zmarł na miejscu ok. półgodziny później.

Wydarzenie wstrząsnęło amerykańską opinią publiczną nie tylko w Chicago, ale w całym kraju. Wśród obywateli narastało poczucie zagrożenia i destabilizacji związanej z coraz liczniejszymi zamachami. Śmierć popularnego burmistrza skłoniła pewnego polskiego zakonnika mieszkającego w Chicago do rozpoczęcia prac nad materiałem, który powstrzyma kulę wystrzeloną z broni palnej i ocali wiele istnień.

Kazimierz Żegleń: polski zakonnik w Wietrznym Mieście

Kazimierz Żegleń urodził się 4 marca 1869 r. we wsi Kaczanówka w Galicji jako syn Bartłomieja i Marianny. W wieku 18 lat zdecydował się związać swoją przyszłość z Kościołem i wstąpił do Zgromadzenia Zmartwychwstania Pana Naszego Jezusa Chrystusa we Lwowie. 3 lata później młody zakonnik zostaje wysłany do Rzymu, a następie do Stanów Zjednoczonych, gdzie w Chicago, obejmuje posadę zakrystiana w kościele pw. św. Stanisława Kostki. Po wstrząsającej śmierci Cartera Harrisona przystępuje do prac nad kuloodporną tkaniną.

Kazimierz Żegleń: zakonnik, który został wynalazcą

Początkowo wynalazca-amator eksperymentował z połączeniem stalowych wiórów, mchu i włosów, lecz zarzucił ten kierunek na rzecz badania kuloodpornych właściwości jedwabiu. W 1897 r. Żegleń opracował i opatentował dwa rodzaje kuloodpornej tkaniny. Jeden miał chronić przed postrzałem z broni krótkiej, a drugi z karabinu. Oba warianty składały się z wielu warstw gęsto tkanego jedwabiu, lnianego płótna, sierści zwierzęcej oraz prasowanego filcu. Całość była impregnowana autorską substancją wynalazcy.

16 marca 1897 r. zostały przeprowadzone pierwsze testy wynalazku Polaka z udziałem chicagowskiej policji. Funkcjonariusze ostrzeliwali zawieszony na deskach materiał. Efekty okazały się bardzo zadowalające – w czasie trwającego ok. godziny ostrzału tylko jedna kula zdołała przebić tkaninę. Wynalazek spisał się bardzo dobrze, lecz jak na postrzał zareaguje ludzkie ciało? Żegleń postanowił przetestować materiał na ludzkich zwłokach. I w tym wypadku tkanina spisała się dobrze. Kule nie przebiły materiału, lecz zdołały połamać ludzkie żebra. Równie rozczarowujący okazał się test przeprowadzony na żywym psie. Tkanina wymagała dalszych ulepszeń.

Już w lipcu tego roku Żegleń był gotów przetestować ulepszoną wersję tkaniny na żywym człowieku. Chętnych nie było widać, więc wynalazca postanowił wykonać próbę na sobie. Miała ona miejsce 10 lipca 1897 r. Polak wyszedł z niej bez żadnego zadrapania i jeszcze kilkakrotnie prezentował w taki sposób swój wynalazek m.in. w Nowym Jorku.

Kazimierz Żegleń i Jan Szczepanik: dwóch wynalazców, jeden wynalazek

Kamizelki kuloodporne Żeglenia zaczęły cieszyć się popularnością i zakonnik szukał sposobów, by przyspieszyć mozolną ręczną produkcję materiału. W tym celu pod koniec roku Polak wyjechał do Europy i w Wiedniu spotkał się z innym polskim wynalazcą, Janem Szczepanikiem, potentatem przemysłu tkackiego. Zgodnie z umową Szczepanik miał udoskonalić metodę tkania i zająć się budową odpowiedniego krosna. Zadanie to Szczepanik powierzył dyrektorowi szkoły tkackiej w Akwizgranie.

Żegleń nadzorował produkcję pierwszych egzemplarzy kamizelek, a następnie wrócił do USA, w celu znalezienia kupców. Niestety żadne masowe zamówienia nie napłynęły. By biznes rozkwitł, społeczeństwo Ameryki potrzebowało kolejnego wstrząsu. Miał on miejsce 5 września 1901 r., kiedy prezydent William McKinley został postrzelony przez zamachowca i zmarł kilka dni później. W 1903 r. Żegleń założył Zeglen Bullet Proof Cloth Co. z siedzibą w South Bend w stanie Indiana oraz w Chicago.

W międzyczasie Szczepanik zaczął rozprowadzać kamizelki kuloodporne po Europie jako swój autorski wynalazek, nie wspominając w ogóle o Żegleniu. Zakonnik bronił swoich praw jako jedynego właściciela patentu, prezentując tkaninę i dokumenty patentowe na wystawach w USA i w Europie.

Kazimierz Żegleń: zakonnik, który został przedsiębiorcą

Przedsiębiorstwo Żeglenia rozwijało się dynamicznie. Nie udało mu się nawiązać współpracy z policją ani z armią Stanów Zjednoczonych, lecz w 1904 r. zdołał podpisać kontrakt z armią rosyjską, dla której wyprodukował 50 tys. kamizelek. Sukces Zeglen Bullet Proof Cloth Co. skłonił Polaka do porzucenia stanu kapłańskiego. Pełnoetatowy przedsiębiorca ożenił się następnie z mieszkającą w Chicago Zofią Piotrkowską. Żegleń udoskonalał kuloodporną tkaninę i szukał dla niej nowych zastosowań. Wkrótce uzyskał patent na projekt kuloodpornych opon samochodowych oraz pancerną płytę, a także założył kolejne przedsiębiorstwa: Zeglen Tire Co. i American Rubber and Fabric Company z siedzibami w Chicago i Wilmington.

Dzisiaj żadne wojsko i służby na całym świecie nie wyobrażają sobie funkcjonowania bez kamizelek kuloodpornych. Mimo sukcesu komercyjnego i ogromnego wkładu w rozwój bezpieczeństwa Kazimierz Żegleń pozostaje dzisiaj w cieniu Jana Szczepanika, któremu wciąż powszechnie przypisuje się autorstwo kuloodpornej tkaniny.

Polecamy e-book Pawła Rzewuskiego „Warszawa — miasto grzechu: Prostytucja w II RP”:

Książkę można też kupić jako audiobook, w tej samej cenie. Przejdź do możliwości zakupu audiobooka!

Bibliografia

Źródła

·       Bullet-proof Cloth Tested, The Washington Post, 18 III 1897.

·       Pancerz Żeglenia, Dziennik Chicagoski, 19 IV 1902.

Literatura

·       Bashford D., Helmets and Body Armor in Modern Warfare, New Haven 1920.

·       Jewsiewicki W., Jan Szczepanik wielki wynalazca, Warszawa 1961.

·       Łotysz S., Żegleń Kazimierz, Giganci Nauki, [dostęp: 07.01.2025].

·       Tenże, Tailored to the Times: The Story of Casimir Zeglen’s Silk Bullet-Proof Vest, Arms & Armour, Vol. 11 No. 2,  2014, s. 164-186.

·       Oleksiak W., The Monk Who Stopped Bullets with Silk: Inventing the Bulletproof Vest, Culture.pl, [dostęp: 07.01.2025].