Polscy archeolodzy odkryli pozostałości ilyryjskiego pałacu
Monumentalne, precyzyjnie dopasowane, zdobione bloki kamienne, tworzące obszerne reprezentacyjne budowle, wzniesione przy szerokiej ulicy z trotuarami odkrył zespół archeologów w antycznym Risan w Czarnogórze.
Polacy, pod auspicjami Ośrodka Badań nad Antykiem Europy Południowo-Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego, rozpoczęli wykopaliska na stanowisku w Risan w 2000 roku. Miejscowość znana jest w źródłach pisanych od VI wieku p.n.e. Rhizon było ważnym ośrodkiem królestwa Iliryjskiego. Wpisało się trwale w historię starożytnego Rzymu, gdyż tutaj ustanowiła swoją stolicę iliryjska królowa Teuta, za której przyczyną wybuchła w 229 r. p.n.e. tzw. pierwsza wojna iliryjska. Dotychczasowe badania Polaków zrewidowały poglądy historyków dotyczące kolejności panowania władców iliryjskich i przesunęły panowanie króla Ballajosa (znanego tylko z przedstawień na monetach) sto lat wstecz – okazało się, że władca nie był sukcesorem Teuty, ale jej poprzednikiem.
Jak wyjaśnia prof. Piotr Dyczek, kierownik wykopalisk, w tym roku prace prowadzono w czerwcu na obszarze dolnego miasta, u podnóża Akropolis. Na głębokości jednego metra ekipa natknęła się na relikty dwóch monumentalnych konstrukcji wykonanych po przeciwległych stronach ulicy z kamiennymi trotuarami. Bloki składające się na obie budowle były bardzo precyzyjnie obrobione i dopasowane. O reprezentacyjnym charakterze świadczą zachowane elementy pilastrów, czyli nieznacznie wysuniętych przed fasadę konstrukcji przyściennych filarów.
Widok na miasteczko Risan w Czarnogórze (fot. Diego Delso, opublikowano na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported) Do najbardziej reprezentacyjnej budowli prowadziły dwuskrzydłowe drewniane drzwi, (po których nie zachował się ślad). Natomiast archeologom udało się odkryć dwie wykonane z brązu kołatki, które niegdyś były przytwierdzone do wrót. Obie przedstawiają głowę Satyra, bóstwa czczonego w Risan, jednak prezentują różne style. - Jeden bardziej surowy i w swej formie archaiczny, drugi pełen detalu i swobody – te różnice najpewniej wynikają z różnego okresu ich wykonania. Są to obecnie jedynie tak świetnie zachowane kołatki z III w p.n.e. – przekonuje prof. Dyczek.
W jednym z badanych pomieszczeń monumentalnej budowli znaleziono pozostałości, jak przypuszczają badacze, ostatniej uczty przed spaleniem Risan w 228 roku p.n.e. przez Rzymian. Na podłodze spoczywał kociołek wykonany z brązu. Wewnątrz znajdowały się muszle małży. - Wokół leżało też mnóstwo muszli ostryg, które najwyraźniej smakowały mieszkańcom kompleksu pałacowego, i które już w antyku uchodziły za drogi przysmak – dodaje prof. Dyczek. Na posadzce pomieszczenia archeolodzy odkryli również rzadki numizmat – będący najstarszą jednostka pieniężną republiki rzymskiej. Była to odlewana moneta nazywana Aes Grave („ciężki spiż”) z lat 280-276 p.n.e. Naukowców zaskoczyło widoczne na numizmacie przedstawienie delfina, podczas gdy najczęściej odwzorowywano biust Minerwy. Według prof. Dyczka to jedyna dotychczas odkryta moneta tego typu w dawnej centralnej w Ilirii. Znalezisko z Risan jest zachowane w nietkniętym stanie, co jeszcze podwyższa jego wartość naukową i muzealną. Obok leżała, wykonana prawdopodobnie z szafiru, gemma z wyobrażeniem Zeusa. - Czyżby pochodziła z królewskiego pierścienia? – zastanawia się kierownik wykopalisk.
Od dawna w świecie naukowym toczy się dyskusja na temat tego, czym było miasto iliryjskie. Czy był to twór samoistny, czy też powstało pod wpływem Greków? Historycy zastanawiają się też, gdzie władcy iliryjscy w III wieku p.n.e. wznosili swoje rezydencje – czy przy agorze, obok dawnego centrum władzy, czy w zupełnie innym miejscu. To pytanie jest ściśle związane z innym zagadnieniem – na ile ówcześni władcy byli zhellenizowani i przejęli wzorce greckie. Zdaniem prof. Dyczka jeszcze na tym etapie na te pytania nie można jednoznacznie odpowiedzieć, ale niewątpliwie odkrycia dokonane w czasie tegorocznej kampanii przybliżają nas do wyjaśnienia tych problemów.
- Oczywiście wyobraźnia w połączeniu ze znanymi nam już faktami historycznymi oraz wynikami i ustaleniami płynącymi z wcześniejszych badań podpowiada nam, że tu właśnie znajdowała się rezydencja Ballaiosa i Teuty. Aby to stwierdzić jednoznacznie, potrzebujemy niezbitych archeologicznych dowodów, na których pozyskanie liczymy już w kolejnym sezonie – kończy prof. Dyczek.
Źródło: naukawpolsce.pap.pl
