Od Urugwaju do Brazylii. Historia piłkarskich mistrzostw świata
Zobacz też: Piłka nożna - historia mistrzostw, sukcesy Polaków i futbol a polityka
21 maja 1904 roku w Paryżu piłkarskie federacje Francji, Belgii, Holandii, Hiszpanii, Szwecji i Szwajcarii powołały Światową Federację Piłkarską – FIFA (Fédération International de Football Association). Pierwszym jej prezydentem został Robert Guerin. W ciągu kolejnych lat do FIFA dołączyły organizacje piłkarskie z innych krajów Europy, m.in. z Włoch, Niemiec, Węgier i Wysp Brytyjskich. Na szczeblu europejskim proces zrzeszania się związków piłkarskich zakończył się w 1909 roku.
W latach 1909–1923 FIFA przyjęła w poczet swoich członków krajowe federacje z innych kontynentów, w tym z Afryki i Ameryki Północnej oraz Południowej. Na początku XX wieku do zadań FIFA oraz zrzeszonych w niej związków krajowych należało głównie organizowanie międzypaństwowych spotkań piłkarskich, a także konstruktywna debata nad kształtem przyszłych struktur zarządzających światowym futbolem. W naturalny sposób funkcjonowanie federacji przerwał wybuch I wojny światowej. Nie oznaczało to jednak końca rozgrywek piłkarskich, bowiem odbywały się one na neutralnych terenach.
Historia piłkarskich mistrzostw świata: walka o mistrzostwo przed 1939 rokiem
Jules Rimet Pierwszym po wojnie 1914-1918 prezydentem FIFA został Francuz Jules Rimet. To z jego nazwiskiem wiąże się początek największej na świecie imprezy piłkarskiej organizowanej przez FIFA. Podczas prezydentury Rimeta (trwała w latach 1921–1954) udało się przeprowadzić pierwsze cztery turnieje o Puchar Świata. Decyzja o inauguracji mistrzostw zapadła na Kongresie federacji 28 maja 1928 roku, a gospodarzem turnieju wybrano Urugwaj. Było to umotywowane wysokim poziomem piłkarskim urugwajskiej drużyny (dwukrotni mistrzowie olimpijscy: z 1924 i 1928 roku) oraz przypadającymi na rok 1930 obchodami setnej rocznicy utworzenia Wschodniej Republiki Urugwaju.
Turniej rozpoczął się 13 lipca 1930 roku w Montevideo. Wygrali go gospodarze, zwyciężając w finale Argentynę. Trzecie miejsce zajęły ex aequo („mały finał” nie odbył się) reprezentacje USA i Jugosławii. Pierwszego gola w historii piłkarskich mistrzostw świata strzelił Francuz Lucien Laurent w 19 minucie meczu Francja – Meksyk (4–1).
Polecamy także:
- 110 lat FIFA - Międzynarodowej Federacji Piłki Nożnej
- Mundial 1934, czyli pierwszy walkower w historii Mistrzostw Świata w piłce nożnej
W obu kolejnych turniejach o Puchar Świata (w 1934 roku we Włoszech, w 1938 roku we Francji) triumfowali Włosi. Cieszące się coraz większą popularnością rozgrywki przerwała na 12 lat II wojna światowa i jej konsekwencje.
Historia piłkarskich mistrzostw świata: Puchar Julesa Rimeta
Replika Złotej Nike (fot. Reindertot , na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 2.0) Pierwszy po wojnie Kongres FIFA odbył się 1 czerwca 1946 roku w Luksemburgu. Wtedy też, z okazji 25 rocznicy swojej prezydentury w FIFA, Jules Rimet ofiarował zwycięzcy kolejnych rozgrywek o Puchar Świata statuetkę – Złotą Nike. Od tej pory rozgrywki o mistrzostwo świata w piłce nożnej przyjęły oficjalną nazwę Jules Rimet Cup – Puchar Julesa Rimeta. Samo trofeum ważyło 3,8 kg i miało wysokość 32 cm. Przedstawiało grecką boginię zwycięstwa, Nike, a jego wykonawcą był francuski artysta Abel Lafleur.
Zgodnie z założeniami federacji nagroda miała mieć charakter przechodni, a na własność mogła trafić dopiero w ręce drużyny, która okaże się najlepsza na świecie trzy razy. Walka o pierwszy Puchar Rimeta rozegrała się w 1950 roku w Brazylii. Z okazji mistrzostw w Rio de Janeiro wybudowano największy piłkarski stadion na świecie (nazywany dziś Estadio Jornalista Mario Filho), czyli popularną Maracanę, która mogła pomieścić ponad 200 tysięcy widzów. Wart odnotowania jest również fakt, że podczas brazylijskiego mundialu w rywalizacji o tytuł najlepszej na świecie po raz pierwszy w historii uczestniczyła reprezentacja Anglii (bez powodzenia). Natomiast zabrakło na nim z powodów politycznych najlepszego zespołu w Europie – Węgrów. W turnieju wzięło więc udział zaledwie 13 drużyn, które podzielono na 4 grupy. Mistrzowie grup (Brazylia, Urugwaj, Szwecja i Hiszpania) zagrali w fazie finałowej, a w decydującym o tytule spotkaniu, które odbyło się na Maracanie przy około 200 tysiącach kibiców, Brazylia przegrała z Urugwajem 1–2.
W 1954 roku mistrzostwa odbyły się w Szwajcarii. Ich faworytem była „złota jedenastka” Węgrów z takimi gwiazdami jak Sandor Kocsis, Nándor Hidegkuti, Ferenc Puskás i Mihály Tóth. W trakcie przygotowań do mundialu Węgrzy pokonali na Wembley Anglików 6–3, a w pierwszym meczu w Szwajcarii rozgromili Niemców aż 8–3. Stąd ogromnym zaskoczeniem był finałowy mecz 5. Mistrzostw Świata, w którym Węgrzy ulegli Niemcom 2–3 (po 9 minutach meczu było 2–0 dla Węgrów). Co ciekawe, mistrzostwa w Szwajcarii były rekordowe pod względem strzelonych goli. Padło ich aż 140 w 26 meczach, co dawało średnią 5,38 na mecz. Był to również ostatni turniej współorganizowany przez Julesa Rimeta. Po mundialu „ojciec Mistrzostw Świata” podał się do dymisji, a ostatnim jego aktem na rzecz mistrzostw było osobiste wręczenie Złotej Nike kapitanowi zwycięskiej drużyny, Fritzowi Walterowi.
Polecamy e-booka Łukasza Jabłońskiego pt. „Sportowa Warszawa przed I wojną światową”:
Licencja piłkarska Ferenca Puskása (fot. Laslovarga , na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported) W kolejnych dwóch latach mistrzostwa świata zdominowali Brazylijczycy. Najpierw w 1958 roku w Szwecji pokonali w finale gospodarzy 5–2, a dwie bramki strzelił młodziutki wówczas Pele. Cztery lata później w Chile Brazylia znowu nie dała szans rywalom i zdobyła drugi tytuł z rzędu. Passę Brazylijczyków przerwała w 1966 roku Anglia, pokonując Niemców w finale na Wembley (100 tysięcy kibiców) 4–2.
W 1970 roku statuetka Pucharu Rimeta na stałe zmieniła swojego właściciela. Stało się to za sprawą Brazylijczyków, którzy w Meksyku po raz trzeci wygrali mundial i zgodnie z przyjętymi zasadami zdobyli Puchar Rimeta na własność. Niestety, w 1983 roku statuetkę skradziono z gmachu brazylijskiej federacji i nigdy jej nie odnaleziono. Zgodnie z ustaleniami policji i służb specjalnych trofeum przetopiono na złoto złomowe i rozprzedano.
Historia piłkarskich mistrzostw świata: Puchar Świata FIFA
Puchar Świata (fot. Dddeco , na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach 3.0) Zwycięstwo Brazylijczyków i definitywne zdobycie Pucharu Rimeta skłoniło FIFA do zaprojektowania innego symbolu piłkarskich mistrzostw świata. Statuetka (36 cm i 6,175 kg) przedstawiająca dwóch piłkarzy unoszących kulę ziemską została wykonana przez włoskiego rzeźbiarza Silvio Gazzanigę. Pierwszym zdobywcą nowego pucharu była drużyna gospodarzy X Mistrzostw Świata rozgrywanych w RFN w 1974 roku.
Zobacz też:
- Gheorghe Hagi, czyli rumuńska piłka w pigułce;
- Sensacja na Wembley! Mecz Anglia-Polska z 17 X 1973 r. w świetle polskiej prasy
Rok ten był również przełomem jeśli chodzi o funkcjonowanie futbolu w przestrzeni publicznej. Kiedy bowiem 11 czerwca 1974 roku nowym prezydentem FIFA został dr Joao Havelange, futbol zaczął przybierać formę zjawiska biznesowego. Szeroka kooperacja ze znanymi markami sportowymi oraz coraz większe zainteresowanie mediów futbolem sprawiły, że mecz piłkarski przestawał być wyłącznie widowiskiem sportowym, a zaczynał być dźwignią handlu. Oczywiście wszystko to wiązało się ze znaczącym wzrostem środków finansowych FIFA. Zjawisko komercjalizacji futbolu przybierało na sile w 1978 roku, kiedy mistrzami świata zostali gospodarze, Argentyńczycy, oraz w 1982 roku w Hiszpanii, gdzie Puchar Świata zdobyli Włosi.
Maradona w argentyńskiej drużynie juniorów (1980 r.) Niepokojące okoliczności poprzedzały mundial w 1986 roku. Początkowo organizacja turnieju przypadła Kolumbii, która jednak zrezygnowała z tego przedsięwzięcia jeszcze jesienią 1982 roku. Imprezę przejął Meksyk, gdzie zaledwie rok przed mistrzostwami miało miejsce poważne trzęsienie ziemi. Kataklizm nie przeszkodził organizatorom i mistrzostwa odbyły się. Podczas XIII MŚ w Meksyku objawił się talent legendarnego Diego Armando Maradony, który, dzięki swojemu występowi w ćwierćfinałowym meczu z Anglią, na stałe zapisał się w historii światowego futbolu.
XIV Mistrzostwa Świata we Włoszech z 1990 roku przyniosły przełom w taktyce gry na najwyższym światowym poziomie. Od tego bowiem momentu zaczęła dominować żelazna dyscyplina taktyczna, zastępując miejsce wirtuozerii i techniki. Jak twierdził Zico, stało się to na skutek przegranego meczu Brazylii z Włochami w drugiej rundzie MŚ z 1982 roku. Brazylijczyk przekonywał ponadto: Gdybyśmy wtedy wygrali, wszyscy zaczęli by kopiować nasz styl gry (tzw. „radosny futbol”). Wygrali jednak Włosi i od tej pory gra polega głównie na wyczekiwaniu na błędy przeciwnika. Piękno gry straciło swój dawny blask – liczy się tylko wynik. Nie sposób nie zgodzić się z teorią Zico, trzeba jednak pamiętać, że wspomniane przez niego „piękno gry” to nie tylko „cyrkowe” pokazy i zgrabne ruchy Brazylijczyków czy Portugalczyków. Z pełną konsekwencją realizowana taktyka gry, siła fizyczna oraz niewysublimowane pojedynki biegowe to również magnes dla milionów kibiców na całym świecie.
Zico (2009 r.) (fot. Mikhail Slain , na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported) W 1994 roku mistrzostwa świata odbyły się w USA. Początkowo wyrażano obawy, że piłka nożna może nie zainteresować rozkochanych w koszykówce i baseballu Amerykanów. Obawy okazały się bezpodstawne, co więcej, w USA padł rekord frekwencji w przeliczeniu na jeden mecz – 68 604 widzów. Po raz kolejny puchar zdobyli Brazylijczycy, którzy w finale pokonali w rzutach karnych Włochów 3–2.
W 1998 roku, po przyjęciu sześciu nowych związków piłkarskich, FIFA zrzeszała 200 członków. W tymże roku zdecydowano się także na zwiększenie liczby uczestników mundialu, w którym po raz pierwszy wzięły udział 32 zespoły. Wszystko to sprawiło, że MŚ we Francji były największą dotąd światową imprezą piłkarską. Zawody nad Loarą oglądała również rekordowo wysoka liczba kibiców: 17 milionów przed telewizorami oraz 2,7 miliona na stadionach. Taka frekwencja mobilizująco wpłynęła na gospodarzy mistrzostw, którzy, pokonując kolejno RPA, Arabię Saudyjską, Danię, Paragwaj, Włochy, Chorwację i Brazylię, zdobyli tytuł mistrzowski.
W 2002 roku finałowy turniej MŚ odbył się w Korei Południowej i w Japonii. W czasie jego trwania padła najszybciej strzelona w historii mundialu bramka. Zdobył ją w 17 sekundzie meczu z Koreą Płd. Turek Hakan Sukur. Na boiskach w Azji swój piąty tytuł zdobyli Brazylijczycy, wyprzedzając Niemców i wspomnianych Turków.
Polecamy e-book Michała Przeperskiego „Gorące lata trzydzieste. Wydarzenia, które wstrząsnęły Rzeczpospolitą”:
Książkę można też kupić jako audiobook, w tej samej cenie. Przejdź do możliwości zakupu audiobooka!
Osiemnasty mistrz świata został wyłoniony w Niemczech w 2006 roku. „Europejski finał” wygrany przez Włochów sprawił, że w rywalizacji między drużynami Europy i Ameryki Południowej (przedstawiciele tylko tych dwóch kontynentów zdobywali tytuł) padł remis 9–9. Rezultat ten na kolejne cztery lata zmienił się w 2010 w RPA, kiedy Hiszpanie pokonali Holendrów i zdobyli swoje pierwsze mistrzostwo świata.
Wśród faworytów do zdobycia tegorocznego tytułu wymienia się (Bleacherreport.com/sport.tvp.pl) Brazylię (3:1), Argentynę i Niemcy (5:1) oraz Hiszpanię (6:1). Już dziś o 22:00 czasu polskiego gospodarze rozegrają mecz z Chorwatami - emocje są pewne.
Historia piłkarskich mistrzostw świata: Polacy na turniejach
Polacy po raz pierwszy wystąpili w finałach mistrzostw świata w 1938 roku. 11 czerwca na stadionie w Strasburgu biało-czerwoni rozegrali jeden z bardziej emocjonujących meczów w historii polskiej piłki nożnej. Wówczas to po trzech bramkach Ernesta Wilimowskiego i jednej Fryderyka Scherfke Polska remisowała po 90 minutach z Brazylią 4–4. Niestety w dogrywce dwie bramki Leonidasa i „zaledwie” jedna Wilimowskiego przesądziły o zwycięstwie Brazylijczyków 6–5.
Ernest Wilimowski (1937 r.) Awans Polaków do stawki najlepszych drużyn na świecie powtórzył się dopiero po 36 latach. Podczas rozgrywanego w RFN turnieju drużyna pod wodzą Kazimierza Górskiego zaprezentowała nowoczesną i dobrze zorganizowaną grę, dzięki której doszła aż do półfinału, pokonując w grupie Argentynę 3–2, Haiti 7–0 i Włochy 2–1. W fazie pucharowej biało-czerwoni zwyciężyli Szwedów 1–0 i w legendarnym, „błotnym” meczu przegrali z gospodarzami 0–1. W walce o trzecie miejsce i brązowy medal „Orły Górskiego” ograły Brazylijczyków 1–0. Oprócz ogromnego sukcesu drużynowego, Polacy zdobyli w RFN również laur indywidualny – Grzegorz Lato z 7 bramkami zdobył tytuł króla strzelców X Mistrzostw Świata.
Przeczytaj również:
- Sukces piłkarzy sukcesem I sekretarza... Powrót „Orłów Górskiego” z Mundialu;
- Subtelni propagandyści. „Dziennik Bałtycki” o mundialu w Argentynie;
Sukcesu nie udało się powtórzyć w Argentynie w 1978 roku. Jak uważali po latach ówcześni zawodnicy, nowy trener reprezentacji, Jacek Gmoch, nie radził sobie z drużyną i nie wykazywał właściwego trenerom zdecydowania. Wprawdzie Polakom udało się dostać do drugiej rundy, tam jednak reprezentacja odpadła z turnieju po porażkach z Argentyną i Brazylią.
Piękną niespodziankę umęczonemu stanem wojennym społeczeństwu zrobił w 1982 roku Antoni Piechniczek. Kierowany przez niego zespół po 3 bezbramkowych remisach (z Włochami, Kamerunem i ZSRR), 3 zwycięstwach (z Peru, Belgią i Francją w meczu o 3 miejsce) i zaledwie jednej porażce (z Włochami 0–2) wywalczył w Hiszpanii trzecie miejsce. Od zakończenia turnieju w 1982 roku. Polakom już nigdy nie udało się zdobyć medalu na mistrzostwach świata w piłce nożnej. Mimo że jeszcze trzykrotnie awansowali do finałów (Meksyk 1986., Korea i Japonia 2002 oraz Niemcy 2006), to ich występy kończyły się dwa razy w pierwszej (Korea/Japonia, Niemcy) i raz w drugiej (Meksyk) fazie rozgrywek. Niestety, Polaków zabrakło na mundialu w RPA, jak i w Brazylii.
Mistrzostwa świata w piłce nożnej 1930–2014
_|Lp.|Rok|Gospodarz|Zwycięzca|Finalista|3. miejsce|
|1|1930|Urugwaj|Urugwaj|Argentyna|Jugosławia/USA|
|2|1934|Włochy|Włochy|Czechosłowacja|Niemcy|
|3|1938|Francja|Włochy|Węgry|Brazylia|
|4|1950|Brazylia|Urugwaj|Brazylia|Szwecja|
|5|1954|Szwajcaria|RFN|Węgry|Austria|
|6|1958|Szwecja|Brazylia|Szwecja|Francja|
|7|1962|Chile|Brazylia|Czechosłowacja|Chile|
|8|1966|Anglia|Anglia|RFN|Portugalia|
|9|1970|Meksyk|Brazylia|Włochy|RFN|
|10|1974|RFN|RFN|Holandia|Polska|
|11|1978|Argentyna|Argentyna|Holandia|Brazylia|
|12|1982|Hiszpania|Włochy|RFN|Polska|
|13|1986|Meksyk|Argentyna|RFN|Francja|
|14|1990|Włochy|RFN|Argentyna|Włochy|
|15|1994|USA|Brazylia|Włochy|Szwecja|
|16|1998|Francja|Francja|Brazylia|Chorwacja|
|17|2002|Korea/Japonia|Brazylia|Niemcy|Turcja|
|18|2006|Niemcy|Włochy|Francja|Niemcy|
|19|2010|RPA|Hiszpania|Holandia|Niemcy|
|20|2014|Brazylia|Niemcy|Argentyna|Holandia|
Kupuj świetne e-booki historyczne i wspieraj ulubiony portal!
Regularnie do sklepu Histmaga trafiają nowe, ciekawe e-booki. Dochód z ich sprzedaży wspiera działalność pierwszego polskiego portalu historycznego. Po to, by zawsze był ktoś, kto mówi, jak było!
Sprawdź dostępne tytuły pod adresem: https://sklep.histmag.org/
Bibliografia
- Godek A., Falewicz R., Mistrzostwa świata w piłce nożnej 1930–2002, Poznań 2002.
- Gowarzewski A., Biało czerwoni: piłkarska reprezentacja 1921–2001; ludzie, mecze, fakty, Katowice 2001.
- Grzegorczyk S., Tajemnice Mundialu; España’82, Warszawa 1983.
- Jeleń J., Pół wieku piłkarskich MŚ, Warszawa 1981.
- Mason T., Pasja milionów: piłka nożna w Ameryce Południowej, przekł. Piotr Bratkowski, Gdańsk 2002.
- Wrzos J., Wielki futbol, Poznań 2006.
Strony internetowe:
Redakcja: Roman Sidorski
