Na stro(u)nie (cz. 10) „Do they know it's Christmas?”
„Do they know it's Christmas?” – zobacz też: Na stro(u)nie (cz. 16) — Sealed with a kiss
Midge Ure i Bob Geldof Narodziła się wtedy idea nagrania singla z piosenką pod tytułem „Do they know it's Christmas?”, wszystkie zyski ze sprzedaży tego wydawnictwa miały zostać przekazane na dobroczynny cel – ratowania mieszkańców Etiopii przed śmiercią głodową. Geldof do napisania utworu zaprosił szkockiego wykonawcę Midge'a Ure z grupy Ultravox, pierwszy z tych panów w dużej mierze odpowiedzialny jest za tekst, drugi - za muzykę. Aby mieć pewność, że płyta sprzeda się w ponadprzeciętnej ilości, Bob Geldof wykorzystał swoje rozległe kontakty, jakie miał w świecie show-biznesu lat 80., i z czołowych wykonawców brytyjskich i irlandzkich sformował supergrupę Band Aid.
Okładka singla z 1984 W skład zespołu weszli między innymi: Sting, Phil Collins, George Michael, Paul Young, David Bowie, członkowie zespołów Duran Duran, Culture Club, Heaven17, Spandau Ballet, Bananarama, Kool & the Gang, Status Quo, Big Country, U2 oraz Paul McCartney. 24 listopada 1984 roku przez 8 godzin trwała sesja nagraniowa, w trakcie której zarejestrowano przebój, który z założenia miał przynieść wielkie zyski. Następnego dnia Bob Geldof zaprezentował nagranie w radiu BBC 1, obiecując przy tym, że każdy zebrany pens przeznaczony będzie na cel dobroczynny. Początkowo, niechętny prośbom piosenkarza, rząd brytyjski nie chciał zrezygnować z pobierania podatku za sprzedaż singla zrealizowanego 15 grudnia, w końcu jednak ugiął się i wszystkie pieniądze mogły być przekazywane bezpośrednio potrzebującym. Pierwotne oczekiwania, co do zysków, okazały się niedoszacowane i jedynie w pierwszym tygodniu od premiery udało się sprzedać milion kopii. Tym samym „Do They Know It's Christmas?” stało się najszybciej sprzedającym się przebojem w historii Wielkiej Brytanii.
Warto przyjrzeć się dokładnie wykonawstwu tej piosenki w oryginalnej wersji. Jest ono tym ciekawsze, że poszczególni członkowie Band Aid, dysponując odmiennymi głosami, razem dali piosence oryginalny i uniwersalny charakter. Nagranie z 1984 roku rozpoczyna się od uderzenia dzwonka (w zachodniej kulturze kojarzonego z Bożym Narodzeniem) i dźwięków afrykańskich bębnów, słabo słyszalna sekcja akordowa realizowana elektronicznie daje oparcie pierwszemu wykonawcy, Paulowi Youngowi, i dochodzącemu po nim wokaliście grupy Culture Club, Boyowi George'owi.
(Paul Young)
It's Christmas time
There's no need to be afraid
At Christmas time
We let in light and we banish shade
(Boy George)
And in our world of plenty
We can spread a smile of joy
Throw your arms around the world
At Christmas time
Po tej zwrotce zdecydowanym uderzeniem w talerz dołącza grający na perkusji Phil Collins i, wraz z dodanym podbiciem basowym, nadaje piosence bardziej popowego charakteru. Teraz śpiewa George Michael z zespołu Wham!.
(George Michael)
But say a prayer
Pray for the other ones
At Christmas time it's hard
Pod koniec tej krótszej części prym przejmuje wokalista Duran Duran, kiedy przyłącza się Sting, a później Bono, śpiewając na głosy, przejmująco opisują świat przepełniony niepewnością i strachem.
Sting, Bono i Simon LeBon podczas nagrań. (Simon LeBon)
But when you're having fun
There's a world outside your window
(dołącza Sting)
And it's a world of dread and fear
Where the only water flowing is
The bitter sting of tears
(dołącza Bono)
And the Christmas bells that are ringing
Are clanging chimes of doom
(sam Bono) Well, tonight thank God it's them instead of you.
Wtedy, kiedy wokaliści śpiewają, rozbudowuje się znacznie akompaniament elektroniczny, pojawia się więcej instrumentów, faktura jest o wiele bogatsza niż na początku. W momencie, kiedy słowa mówią o dzwonkach, oczywiście słyszymy ich uderzenia w tle. Dobrze słyszalny syntezator wprowadza nas w chwilę, w której gwiazdy śpiewają razem...:
And there won't be snow in Africa this Christmas time.
The greatest gift they'll get this year is life
Where nothing ever grows
No rain or rivers flow
Do they know it's Christmas time at all?
Kolejne przejście to dialog między Paulem Youngiem a chórkiem złożonym z pozostałych artystów, po nim następuje chwila odpoczynku, kiedy słyszymy charakterystyczny dla tej piosenki motyw. W podkładzie użyte są takie same akordy jak w refrenie, zawierającym jednocześnie najważniejsze przesłanie i najłatwiejszą do zapamiętania melodyjkę. Końcowy refren śpiewa na głosy chór złożony ze wszystkich artystów, jacy wzięli udział w tworzeniu Band Aid w 1984 roku.
Here's to you
raise a glass for everyone
Here's to them
underneath that burning sun
Do they know it's Christmas time at all?
Feed the world
Feed the world
Feed the world
Let them know it's Christmas time again
Feed the world
Let them know it's Christmas time again
Feed the world
Let them know it's Christmas time again
13 lutego 1985 roku na stadionie Wembley i stadionie JFK w Filadelfii odbyły się koncerty Live Aid, na których w sumie bawiło się około 150 tys. osób, natomiast transmisję w telewizji obejrzało w przybliżeniu 1,5 mld. W koncertach tych wzięło udział, poza ekipą z nagrań singla „Do they know it's Christmas?”, także wiele światowych gwiazd, m.in.: Queen, Pink Floyd, The Who, Mick Jagger, członkowie byłego Led Zeppelin, Madonna, Tina Turner, Black Sabbath, Bob Dylan, Dire Straits, Elton John, Carlos Santana. Dwa wielkie koncerty pokazały, że świat potrafi się zjednoczyć, aby wesprzeć szczytny cel.
Live Aid na stadionie Wembley. Powracając do przebojowego singla „Do they know [...]”, warto zwrócić szczególną uwagę na jego tekst napisany, jak już wspomniałem, przez samego pomysłodawcę akcji, Boba Geldofa. W bezpośredni sposób przemawia on do odbiorców, wyzwalając niejako poczucie winy, że, podczas kiedy w krajach zamożnych mieszkańcy żyją w dostatku i nie muszą się w większości martwić o święta, ludzie w krajach biednych umierają z prozaicznych powodów. A my nic z tym nie robimy. Zachęca do modlitwy za cierpiących, następnie do nakarmienia ich, żeby wiedzieli, że są święta i by w tym dniu nie musieli cierpieć. Chociaż opis Etiopii w piosence nie odpowiada do końca prawdzie, jako że duża powierzchnia tego kraju nie jest pustynią bez wody, słowa te zostały napisane, aby wywrzeć jeszcze większe wrażenie na słuchaczach i zebrać więcej datków. Bez zbędnego teoretyzowania przedstawiam polską wersję tekstu:
„Czy tam wiedzą, że dziś święta?”
Świąteczny czas, nie ma potrzeby by się bać
W świąteczny czas przegnajmy cień, by w świetle trwać
W naszym majętnym świecie szczęśliwa każda twarz
A więc spróbujmy objąć świat w świąteczny czas
Ale zmów pacierz
Za ludzi pośród nas
Którym w święta jest źle
Bo, gdy miło spędzasz czas
Jest świat tuż za twoim oknem, gdzie panuje strach i stres
I gdzie jedyna woda to strumień gorzkich łez
I gdzie świąteczny dzwonek jak dzwon zagłady brzmi
Więc podziękuj Bogu, że nie cierpisz ty
I nie będzie śniegu w Afryce w świąteczny czas
Lecz życie to największy dar, jaki im dasz
Tam, gdzie nie rośnie nic
I gdzie nie ma co pić
Czy tam wiedzą, że dziś święta są?
Zrób to dziś
Daj im szklanki wody dar
Dla nich dziś
Gdzie pustynny pali żar
Czy tam wiedzą, że dziś święta są?
Nakarm świat
Niech wiedzą, że dziś są święta
Nakarm świat
Niech wiedzą, że dziś są święta
Artyści z Live Aid 20 Piosenka ta jest popularna do tego stopnia, że stała się swego rodzaju symbolem jednoczącym świat muzyki, i świat w ogóle, w walce przeciw klęskom głodu w Afryce. Do tej pory powstały jeszcze 2 oficjalne wersje po angielsku – jedna z 1989, kiedy głód w Etiopii powrócił (gdzie pojawili się Kylie Minogue i Cliff Richard), i jedna z 2004 roku z udziałem gwiazd współczesnej sceny muzyki rozrywkowej, w tym Robbie'ego Williamsa, Dido, a także Bono i sir Paula McCartneya. W swoim czasie kompozytor, Midge Ure powiedział, że każde pokolenie powinno mieć swoją wersję tego utworu, bo jego temat jest zawsze aktualny. Również w Polsce nagrano wersję z udziałem braci Cugowskich i Maćka Silskiego. Chwytliwa melodia i fakt, że utwór współtworzyły gwiazdy uwielbiane przez miliony, przyczyniły się do tego, że „Do they know it's Christmas” cieszy się cały czas niesłabnącą popularnością. I pozwala uwierzyć, że świat może być razem nie tylko raz w roku, w dzień Bożego Narodzenia.
