Mary Beard – „Cesarz Rzymu” – recenzja i ocena
Mary Beard – „Cesarz Rzymu” – recenzja i ocena
Mary Beard nie tworzy szkiców biograficznych poszczególnych cesarzy, a raczej tworzy biografię urzędu. Autorka przyjmuje podejście problemowe, analizując różne aspekty życia cesarzy i ich otoczenia. Dzięki temu czytelnik zyskuje szerszy kontekst kulturowy, społeczny i polityczny, w jakim funkcjonowali władcy Rzymu. Beard demitologizuje cesarzy, ukazując ich jako ludzi z codziennymi troskami i obowiązkami, co pozwala lepiej zrozumieć realia starożytnego świata. Koncentruje narrację na okresie od powstania cesarstwa do 235 roku naszej ery. Zabieg celowy, i klarowny – nie było jej zamiarem pisać o cesarzach wojskowych, słusznie zwracając uwagę, iż od IV wieku władza cesarzy była oparta głównie na armii i znacząco różniła się od tego, co działo się wcześniej.
Praca podzielona jest na dziesięć rozdziałów plus wstęp i zakończenie, a także próbuje wyjaśnić, co znaczy słowo i tytuł cesarza. Autorka przygląda się cesarzowi przez pryzmat aspektów jego życia. W pierwszych dwóch rozdziałach przedstawia sposób, w jaki powstało cesarstwo i jak przebiegała sukcesji. W kolejnych dwóch rozdziałach czytelnik znajdzie się przy stole biesiadnym cesarza, życiu w pałacu. W rozdziale piątym i szóstym oglądamy cesarza przy biurku, pokrótce autorka opisuje rolę niewolników i wyzwoleńców w systemie sprawowania władzy. Następnie czytelnik zapozna się ze sposobami spędzania wolnego czasu przez cesarzy. Ostatnie trzy rozdziały przedstawiają działania cesarza za granicą, głównie kampanie militarne, historię ewolucji wizerunków cesarza oraz tego jak niektórzy z cesarzy stawali się bogami.
Autorka ciekawie prowadzi narrację. Stawia wiele pytań, w tym o granicę sprawczości cesarza, np. czy tworzył rzeczywistość, czy raczej reagował na wydarzenia; co sprawiało, że było się lub stawało się tzw. „dobrym cesarzem”. Należy ją pochwalić za to, że nie skupia się na prostym przedstawieniu wydarzeń, ale podchodzi do zagadnienia, jak wspomniano wyżej, w sposób problemowy. Co więcej trzeba podkreślić w tym miejscu, iż dysponuje ona znakomitym piórem, znakomicie prowadząc czytelnika przez kolejne wątki, które na pierwszy rzut oka wydają się nie do pogodzenia.
Można zarzucić niekiedy autorce, iż prześlizguje się po temacie. Przykładowo w rozdziale pt. „W pracy” ciekawie rysuje cesarza siedzącego przy stoliku i piszącego listy, dowiemy się o działania poczty cesarskiej. Ale brakuje wzmianek o cesarskim archiwum, o tym jak cesarze korzystali z decyzji swoich poprzedników. Brakuje tutaj szerszego obrazu aparatu urzędniczego, choć mamy krótkie wzmianki o wyzwoleńcach i ich roli. Naturalnie nie było to celem książki, ale dla piszącego recenzję był to największy niedosyt. Można przyczepić się niekiedy do tego, że autorka napomina mity związane z cesarzami, ale niekiedy nie próbuje się z nimi zmierzyć. Znowu jednak, książka ma przede wszystkim charakter popularnonaukowy. Ma raczej pełnić rolę wprowadzenia do tematu.
„Cesarz Rzymu” daje nam jednak pełny ogląd działań cesarza. Faktycznie, czytelnik zyska informacje o możliwościach i ograniczeniach władzy cesarskiej. O motywach, jakie kierowały lub musiały kierować nie tylko cesarzem (np. obawa przed zdradą), ale i jego podwładnymi, współpracownikami (jak się zwracać, co i jak powiedzieć). Czytelnik będzie mógł poznać, kim i czym właściwie był cesarz, jak mieszkał, pracował i odpoczywał. I jak w cesarstwie kształtowały się relacje między rządzącym a rządzonymi. Jak wspomniano we wstępie do recenzji, cesarze pojawią się tu jako ludzie i jako władcy.
Kilka słów o stronie edytorskiej pracy. Książka została starannie wydana, z licznymi fotografiami, zarówno czarno-białymi, jak i kolorowymi, które pozwalają lepiej zobrazować życie cesarzy oraz ich otoczenie. Dodatkowo, szczegółowe drzewa genealogiczne i zestawienia cesarzy ułatwiają orientację w powiązaniach między rodami oraz śledzenie chronologii wydarzeń. Tutaj należy się pochwała Wydawnictwu Rebis, które niezmiennie utrzymuje wysoki poziom.
„Cesarz Rzymu” to wartościowa lektura dla miłośników historii, oferująca nowe spojrzenie na życie i funkcjonowanie rzymskich cesarzy. Mary Beard łączy rzetelność badawczą z przystępnym stylem pisania, dzięki czemu książka jest zarówno źródłem wiedzy, jak i przyjemnością czytania. Będzie to znakomity prezent na święta, dla każdego, kto interesuje się Rzymem i kto ma ochotę na niezwykle wciągającą i merytoryczną lekturę.
