Leon Czołgosz – zabójca amerykańskiego prezydenta
Leon Czołgosz urodził się 5 maja 1873 r. jako jeden z ośmiorga dzieci Pawła Czołgosza i Marii Nowak. Rodzina polskich imigrantów borykała się z problemami finansowymi i często przeprowadzała się za pracą. W 1889 r. Czołgosze ostatecznie opuścili stan Michigan i przenieśli się do Natrony w Pensylwanii, a potem do Cleveland w stanie Ohio, gdzie Leon znalazł zatrudnienie w walcowni stali Cleveland Rolling Mill Company. Na skutek kryzysu gospodarczego, zwanego paniką roku 1893, zakład zdecydował się na obniżkę płac. Czołgosz wziął udział w strajku robotniczym, w wyniku którego został zwolniony z pracy.
Rozgoryczony i przekonany o istnieniu powszechnej społecznej niesprawiedliwości zaczął uczestniczyć w religijnych i społecznych spotkaniach. Będąc pod wrażeniem przemówienia Emmy Goldman, Czołgosz zwrócił się w stronę anarchizmu. Urzędującego wówczas prezydenta, Williama McKinleya, uznał za symbol ucisku, który należy zlikwidować.
Zamach na prezydenta
W 1901 r. William McKinley był u szczytu popularności. Wybrany na prezydenta w 1896 r. przeprowadził kraj przez kryzys gospodarczy i zwycięską wojnę amerykańsko-hiszpańską, co zapewniło mu reelekcję. Od zawsze był politykiem, który stawiał na osobisty i nieograniczony kontakt z ludźmi. W tym czasie Ameryką i Europą wstrząsały wieści o kolejnych zamachach na przywódców państw. W drugiej połowie XIX w. w ten sposób zginęło dwóch amerykańskich prezydentów, a w 1900 r. zamordowany został król Włoch Umberto I. Mimo to McKinley nie lubił, gdy między nim a ludźmi stawali ochroniarze.
We wrześniu 1901 r. prezydent wraz z żoną, Idą McKinley, odwiedzili Wystawę Panamerykańską, która odbywała się w Buffalo w stanie Nowy Jork. Wizyta miała zakończyć sześciotygodniową podróż pary prezydenckiej po kraju. 6 września William McKinley udał się do Temple of Music, sali koncertowej zbudowanej specjalnie na czas wystawy, by przywitać się ze zgromadzoną publicznością. W długiej kolejce chętnych chcących uścisnąć prezydencką dłoń czekał również Leon Czołgosz. O godz. 16:07 stanął przed prezydentem z prawą ręką owiniętą chustką. Kiedy McKinley wyciągnął rękę, aby uścisnąć lewą dłoń Czołgosza, ten oddał dwa strzały w brzuch prezydenta z rewolweru Ivera Johnsona kal. 32 ukrytego pod chustką. Pierwsza kula odbiła się od guzika płaszcza, druga dosięgnęła celu. Zamachowiec miał zamiar oddać trzeci strzał, lecz został szybko rozbrojony i zostałby prawdopodobnie pobity na śmierć, gdyby wciąż przytomny prezydent nie powstrzymał wściekłego tłumu. Lekarze zdołali zlokalizować i wyciągnąć kulę. Przez kilka następnych dni wydawało się, że prezydent wydobrzeje, jednak 13 września jego stan diametralnie się pogorszył. Na ścianach żołądka McKinleya rozwijała się gangrena. 14 września o 2:15 nad ranem prezydent Stanów Zjednoczonych zmarł.
Skazany i zapomniany
26 września Leon Czołgosz został uznany za winnego zabójstwa Williama McKinleya i skazany na śmierć na krześle elektrycznym Jego ostanie słowa brzmiały: „Zabiłem prezydenta, ponieważ był wrogiem dobrych ludzi – dobrych ludzi pracujących. Nie żałuję swojej zbrodni”. Egzekucja odbyła się 29 października 1901 r. Mózg zamachowca został następnie zbadany przez neurologa Edwarda Anthony'ego Spitzkę, lecz ten nie znalazł żadnych dowodów, które wskazywałyby na niepoczytalność skazanego. Ciało Czołgosza nie zostało wydane rodzinie. Do trumny wlano kwas siarkowy, by przyspieszyć rozkład ciała, a jego ubrania i rzeczy osobiste spalono.
Emma Goldman, anarchistka, której słowa zainspirowały Czołgosza do dokonania zamachu, została aresztowana za współudział, a następnie wypuszczona na wolność z powodu braku wystarczających dowodów. W artykule The Tragedy at Buffalo porównała Czogłosza do Marka Juniusza Brutusa, zabójcy Juliusza Cezara, próbując usprawiedliwić jego działanie. Goldman spotkała się z ostracyzmem ze strony innych anarchistów obawiających się, że jej postawa zaszkodzi ruchowi.
Bibliografia
· Bumgarner J., Federal Agents: The Growth of Federal Law Enforcement in America, Westport 2006.
· Carnes M. C., Czolgosz, Leon F. (1873–1901), assassin of President William McKinley, American National Biography, [dostęp: 15.01.2025].
· Gould L. L., The Presidency of William McKinley, Lawrence 1980.
· Johns W. A., The Man Who Shot McKinley, South Brunswick 1970.
· Miller S., The President and the Assassin, New York 2011.
