Ladislav Čumba – „Wittgenstein: wiadomo, że...” – recenzja i ocena
Ladislav Čumba – „Wittgenstein: wiadomo, że...” – recenzja i ocena
Ludwig Wittgenstein (1889–1951) był austriackim filozofem, synem nieprzyzwoicie bogatego przedsiębiorcy, którego zainteresowania badawcze obejmowały przede wszystkim język, logikę i matematykę. Za życia wydał tylko jedno – i to stosunkowo krótkie – dzieło „Traktat logiczno-filozoficzny”, po czym przez kolejne lata pracował nad obaleniem tez w nim zawartych. Był jednym ze słynniejszych wykładowców Uniwersytetu w Cambridge XX w., a jego dorobek naukowy miał wielki wpływ na rozwój neopozytywizmu. O Wittgensteinie napisano już wiele, czy więc z książki Ladislava Čumby dowiemy się czegoś nowego?
Autor przez siedem lat badał życie filozofa, powołał w tym celu stowarzyszenie Rzeczywistość (Skutečnosc). Owocem tej wieloletniej pracy jest książka, której zadaniem nie jest przybliżenie czytelnikowi zawiłości myśli filozoficznej Wittgensteina. Čumba już we wstępie ostrzega czytelników, że nie jest filozofem i na czym innym będzie się skupiała jego opowieść. Rzeczywiście, filozofii poświęcone jest niewiele miejsca. Zamiast tego autor przedstawia życie swojego bohatera w sposób niebanalny i nietypowy. Jak w klasycznej biografii klamrami spajającymi opowieść są narodziny i śmierć bohatera, ale wszystko, co pomiędzy, przedstawione jest w sposób odbiegający od utartych schematów gatunku. Kreśląc swoją historię Čumba przedstawia losy Wittgensteinów, szczegółowo skupiając się na wątku dojścia ojca Ludwiga do ogromnego majątku. Wynika to z zainteresowania autora wymiarem bohatera jako spadkobiercy wielkiej fortuny, który nieoczekiwanie poświęcił życie filozofii i odniósł na tym polu duży sukces.
Na przestrzeni siedmiu rozdziałów Čumba prowadzi swoją opowieść bez ścisłego trzymania się chronologii, przerywając narrację licznymi dygresjami, wątkami pobocznymi, pokazując jak wielowymiarowe było życie Wittgensteina. Szczegółowo opisana jest rodzina filozofa, w której poza nim znaleźli się inni wybitni przedstawiciele. Ojciec Wittgensteina ukazany jest nie tylko jako zręczny przedsiębiorca i posiadacz ogromnego majątku, ale także mecenas sztuki, który posiadał pierwszy na terenie ówczesnych Austro-Węgier obraz Moneta. Podobnych ciekawostek znajdziemy w książce o wiele więcej. Sam tytuł wskazuje na jej gawędziarską, anegdotyczną manierę: „wiadomo, że…” jest zwrotem wielokrotnie używanym przez autora przed podaniem kolejnego, często zaskakującego i nieoczywistego, faktu. Opowieść prowadzona jest przez edukację, doświadczenia I Wojny Światowej, okoliczności wydania jedynej opublikowanej za życia pracy filozoficznej, do działalności akademickiej filozofa, którą zakończył zaledwie kilka lat przed śmiercią. Opisując pracę Wittgensteina jako nauczyciela oraz wykładowcy uniwersyteckiego, Čumba nie skupia się na jego dokonaniach naukowych, ale na sposobie prowadzenia zajęć, traktowania studentów i współpracowników. Dzięki mnogości zebranego materiału źródłowego autor był w stanie przytoczyć opinie Wittgensteina na temat jego „Traktatu…”. Informacje z okresu I wojny światowej także zaczerpnięte są z „Sekretnych dzienników” Wittgensteina. Podobnie w kwestii relacji i kontaktów z rodziną czy wybitnymi naukowcami, sylwetka bohatera przybliżona jest czytelnikowi dzięki zachowanej korespondencji.
Autor bezsprzecznie posiadł ogromną wiedzę na temat filozofa, którą pogłębił o zbadanie kontekstów epoki, w której żył. Książka napisana jest humorystycznym, specyficznym językiem, który sprawia, że czyta się ją lekko i przyjemnie. Zgodnie z obietnicą ze wstępu, brak w niej merytorycznych analiz filozoficznych dokonań Wittgensteina. Nie znaczy to jednak, że pozycja niewarta jest uwagi poszukujących tego rodzaju problematyki. Čumba wprowadza nowe, świeże spojrzenie na życie filozofa, skupiając się na tym, co jemu samemu wydaje się interesujące, a co w konsekwencji sprawia, że czytelnik czyta książkę z równym zainteresowaniem. Dopełnieniem opowieści są liczne fotografie oraz fragmenty innych książek związanych z życiem Wittgensteina, które pomagają w pełniejszym zobrazowaniu tematu i które są ciekawym tłem dla opowieści.
„Wittgenstein: wiadomo, że…” to pozycja oryginalna, Ladislav Čumba przedstawił życie tego znanego filozofa z innej perspektywy i w niekonwencjonalny sposób, w którym wyczuwa się wielkie zainteresowanie bohaterem i różnymi aspektami jego życia. Polecam nie tylko entuzjastom sylwetki i dzieł Wittgensteina, ale także tym, którzy znudzeni powtarzalnymi i schematycznymi biografiami poszukują czegoś zaskakującego i nietuzinkowego.
