James Buchanan – najgorszy prezydent USA w historii?

Urodził się 23 kwietnia 1793 r. w Stony Batler w Pensylwanii jako drugi z jedenaściorga dzieci Elizabeth Speer i Jamesa Buchanana seniora, szkockich prezbiterianów, którzy wyemigrowali do Stanów z Ulsteru. Wychowanie i wczesną edukację zawdzięcza matce, dzięki której zainteresował się polityką. Kiedy podrósł, Buchanan uczęszczał do prywatnej uczelni Dickinson College w Carlisle, z której o mało nie został wyrzucony z powodu nadmiernego picia, zakłócania porządku oraz wandalizmu. Szkołę jednak ukończył i to z wyróżnieniem. Buchanan postawił na karierę prawnika i w 1809 r. przeniósł się do Lancaster, gdzie kształcił się w zawodzie.

Już wtedy zaangażował się w politykę. Został masonem i okręgowym zastępcą Wielkiego Mistrza Wielkiej Loży Pensylwanii. Wstąpił także do Partii Federalistycznej, ale nie porzucił przy tym kariery prawniczej. Wręcz przeciwnie. Zdał egzamin adwokacki i rozpoczął bardzo udaną praktykę.

James Buchanan: Izba Reprezentantów

W latach 1814-1816 Buchanan zasiadał w Izbie Reprezentantów Pensylwanii, której był najmłodszym członkiem. Do świata wielkiej polityki wstąpił w 1821 r., kiedy wybrano go do Izby Reprezentantów Stanów Zjednoczonych. Młody kongresmen został liderem tzw. „Partii Amalgamatorów” składającej się z polityków należących do Partii Demokratyczno-Republikańskiej (wówczas największej siły w kongresie) oraz z byłych członków rozpadającej się Partii Federalistycznej. Buchanan dał się poznać w Waszyngtonie jako nieustępliwy obrońca praw stanowych, czyli uprawnień politycznych przysługujących stanom, a nie rządowi federalnemu, co było bardzo bliskie polityce prowadzonej przez kongresmanów z południowych stanów.

Wybory prezydenckie w roku 1824 r. przyniosły gruntowne zmiany na amerykańskiej scenie politycznej. Rywalizacja kandydatów pochodzących z Partii Demokratyczno-Republikańskiej doprowadziła do rozłamu w szeregach Partii. Powstanie dwóch stronnictw (Narodowych Republikanów i Demokratycznych Republikanów) oznaczało koniec tzw. Systemu Pierwszej Partii (ang. First Party System) w USA i zapoczątkowało istniejący do dzisiaj system dwupartyjny.

James Buchanan: ambasador w Rosji

Jak w nowej rzeczywistości politycznej odnalazł się Buchanan? Dołączył do nowopowstałej Partii Demokratycznej (wcześniej Demokratyczni Republikanie) i został przewodniczącym Komisji Sądownictwa Izby Reprezentantów Stanów Zjednoczonych. Głośno o polityku z Pensylwanii zrobiło się w 1830 r., kiedy pełnił funkcję prokuratora w sprawie impeachmentu Jamesa H. Pecka, sędziego okręgowego stanu Missouri, którego oskarżono o nadużycie władzy. Dowody zgromadzone przez Buchanana okazały się jednak niewystarczające i Senat uniewinnił oskarżonego.

W 1832 r. Andrew Jackson po raz drugi został wybrany na prezydenta USA. Dla Buchanana nie była to dobra wiadomość. Jackson miał mu za złe zachowanie w czasie wyborów prezydenckich sprzed czterech lat, więc postanowił zorganizować rywalowi coś na kształt politycznego wygnania – mianował go ambasadorem Stanów Zjednoczonych w Rosji. Nie mając zbyt wielkiego pola manewru, Buchanan zgodził się i udał w podróż do Petersburga. Nowy ambasador doprowadził do zawarcia pomiędzy państwami traktatu handlowo-żeglugowego, ale nie udało mu się zagwarantować bezpłatnej żeglugi dla amerykańskich handlowców. Negocjacji na pewno nie ułatwiał fakt, że dwa lata wcześniej Buchanan głośno potępił cara Mikołaja I za jego reakcję na powstanie listopadowe.

James Buchanan: senator

Po dwóch latach Buchanan powrócił do kraju i w 1834 r. został mianowany przez legislaturę stanu Pensylwania senatorem Stanów Zjednoczonych. Już wtedy jego ambicje sięgały Białego Domu, ale w rzeczywistości był politykiem, który dbał przede wszystkim o interes własnego stanu. Wciąż był wielkim zwolennikiem praw stanowych i tzw. Manifest Destiny – ideologii, według której przeznaczeniem Amerykanów jest ekspansja na zachód kontynentu. Wyraz tym przekonaniom dał zwłaszcza w czasie sporów terytorialnych między USA a terytoriami brytyjskimi w Ameryce Północnej, zawsze odrzucając kompromisy i opowiadając się za maksymalnymi zyskami terytorialnymi dla Stanów Zjednoczonych.

Buchanan nie był szczególnym zwolennikiem niewolnictwa. Uważał to natomiast za kolejną kwestię prawną, która powinna być rozstrzygana przez stany w ich własnym zakresie i bez ingerencji władzy federalnej. Sprzeciwiał się natomiast tzw. „regule kneblowania”, zabraniającej podnoszenia, rozważania i omawiania niewolnictwa w Izbie Reprezentantów.

James Buchanan: droga do Białego Domu

Buchanan starał się o nominację prezydencką już w wyborach w 1844 r., lecz ostatecznie poparł kandydaturę Jamesa K. Polka, a sam objął stanowisko sekretarza stanu Stanów Zjednoczonych. Kiedy kolejne wybory prezydenckie przyniosły Buchananowi rozczarowanie, ten wycofał się z życia politycznego. Był już wiekowym człowiekiem. Ubierał się w staromodnym stylu pamiętającym czasy jego młodości, przez co zyskał przydomek „Starego Funkcjonariusza Publicznego”. Nigdy się nie ożenił i nie miał dzieci. Stał się za to finansową i rodzicielską opoką dla swoich 22 siostrzenic i siostrzeńców. Jego ulubienica, Harriet Lane, pełniła w czasie jego prezydentury funkcję pierwszej damy.

Ten artykuł powstał dzięki Waszemu wsparciu w serwisie Patronite! Dowiedz się więcej!

Ten artykuł powstał dzięki Waszemu wsparciu w serwisie Patronite, a jego temat został wybrany przez naszych Patronów. Wesprzyj nas na Patronite i Ty też współdecyduj o naszych kolejnych tekstach! Dowiedz się więcej!

Pięć lat później Buchanan powrócił do polityki i po raz kolejny został ambasadorem Stanów Zjednoczonych, tym razem w Wielkiej Brytanii. W czasie pełnienia urzędu udało mu się zmniejszyć wpływy brytyjskie w Hondurasie i Nikaragui oraz podnieść świadomość Zjednoczonego Królestwa na temat amerykańskich interesów w regionie. Próbował także opracować plan aneksji Kuby przez USA, ale bez sukcesów. Z jednej strony pozycja ambasadora oznaczała krok wstecz w karierze politycznej Buchanana, lecz z drugiej strony pozwoliła mu uniknąć toczącej się w USA debaty na temat niewolnictwa. Zarówno dla Południa, jak i Północy jawił się jako umiarkowany kandydat, zdolny pogodzić interesy obu stron i zachować jedność Unii. Zanim Buchanan wrócił do kraju w kwietniu 1856 r., jego kampania wyborcza toczyła się sama. Bierna strategia wyborcza (ograniczająca się do pisania listów) okazała się strzałem w dziesiątkę. Pensylwańczyk zdobył wyraźną przewagę nad rywalami. W głosowaniu elektorskim zdobył 174 na 296 głosów, a w wyborach powszechnych 45% głosów.

James Buchanan: sprawa Dreda Scotta

„Celem mojej administracji będzie zniszczenie sekcji partyjnych Północy i Południa oraz przywrócenie harmonii w Unii pod rządami narodowymi i konserwatywnymi” – oświadczył James Buchanan. Niestety prezydentowi brakowało chęci do kompromisu i umiejętności mediatorskich, by spełnić pokładane w nim nadzieje. Wyraźna stronniczość i sympatyzowanie Buchanana z niewolniczymi stanami były bardzo widoczne.

Pierwszym punktem zapalnym była sprawa Dreda Scotta, niewolnika z Missouri, którego właściciel zabrał tymczasowo na terytorium wolnego stanu Illinois. Po powrocie Scott uznał, że nie jest już niewolnikiem i wytoczył swojemu właścicielowi proces przed Sądem Najwyższym. Według orzeczenia Scott jako czarnoskóry niewolnik nie był obywatelem i nie przysługiwało mu prawo do procesu. Buchanan uznał ten wyrok za trwale rozstrzygający sprawę niewolnictwa i wzywał wszystkich do jego zaakceptowania. Jednoznaczna postawa prezydenta jednak tylko zaogniła spór i spolaryzowała społeczeństwo. Historycy jednoznacznie wskazują to orzeczenie Sądu Najwyższego jako jedną z przyczyn wybuchu wojny secesyjnej.

James Buchanan: Wojna w Utah i Krwawiący Kansas

Brak politycznego wyczucia Buchanana uwidocznił się ponownie, kiedy prezydent postanowił odwołać gubernatora Terytorium Utah Birghama Younga. Był on nie tylko gubernatorem, ale też liderem mormońskiej społeczności. Prezydent zezwolił na wyprawę wojskową na Terytorium Utah, gdyż słusznie spodziewał się oporu ze strony mormonów, ale podjął przy tym dwie, brzemienne w skutkach decyzje. Po pierwsze, nikt nie zadbał o to, żeby Young został formalnie poinformowany o decyzji prezydenta w sprawie zmiany na stanowisku gubernatora. Po drugie, Buchanan mianował na dowódcę wyprawy gen. Williama S. Harey’a, który powszechnie słynął z brutalności i bezwzględności. W efekcie mormoni byli przekonani, że siły federalne zamierzają ich unicestwić i zmobilizowali się do zaciekłego oporu. W wyniku wojny w Utah zginęło 150 osób.

Podobną ilość ofiar pochłonęło tzw. Krwawe Kansas – okres zbrojnych starć pomiędzy przeciwnikami niewolnictwa a jego zwolennikami, do jakich dochodziło na Terytorium Kansas, o to, czy dołączy do Unii jako stan wolny, czy niewolniczy. Spór zaostrzył się, gdy Buchanan forsował przyjęcie dla Kansas proniewolniczej „konstytucji z Lecompton”, której treści sprzeciwiała się większość mieszkańców. Ostatecznie dokument został obalony, a Kansas przystąpiło do Unii jako stan wolny i z nową konstytucją dopiero w 1861 r.

James Buchanan: prezydent, który zawiódł

Kadencja Buchanana dobiegała końca. 6 listopada 1860 r. w wyborach prezydenckich zwyciężył kandydat republikanów Abraham Lincoln. Jego zwycięstwo było całkowitą zasługą poparcia, jakie miał na północy i zachodzie kraju. Stany południowe były wręcz oburzone jego zwycięstwem. Secesja zdawała się coraz bliższa i to od Buchanana, wciąż urzędującego prezydenta, oczekiwano teraz zdecydowanych działań. Ten w swoim ostatnim wystąpieniu przed Kongresem przyznał, że Południe nie ma prawa do secesji, ale utrzymywał jednocześnie, że rząd federalny nie ma władzy, by temu zapobiec. Winą za cały kryzys obwinił wyłącznie „ingerencję narodu Północy w kwestię niewolnictwa w stanach południowych”. Jego przemowa spotkała się z ostrą krytyką obu stron. Kiedy 20 grudnia 1860 r. od Unii odłączyła się Karolina Południowa, Buchanan nie był w stanie zrobić nic, by zapobiec dalszemu rozłamowi.

4 marca 1861 r. prezydenturę oficjalnie objął Abraham Lincoln. Chociaż Buchanan wycofał się z życia publicznego, musiał zmierzyć się z ogromną falą krytyki, a nawet agresji skierowaną w jego osobę. Codziennie otrzymywał listy z pogróżkami, a na ulicach wieszano jego podobiznę z oczami wytatuowanymi na czerwono, pętlą zawiązaną na szyi i napisem „zdrajca” wypisanym na czole. Senat zbierał się nawet do podpisania potępiającej jego prezydenturę uchwały, ale ostatecznie pomysł upadł. Byłego prezydenta zszokowała ilość krytyki i nienawiści. Do końca starał się bronić swojej prezydentury. Zmarł 1 czerwca 1868 r. w wieku 77 lat w przekonaniu, że zrobił wszystko, by uratować jedność Unii. 

Ten artykuł powstał dzięki Waszemu wsparciu w serwisie Patronite! Dowiedz się więcej!

Ten artykuł powstał dzięki Waszemu wsparciu w serwisie Patronite, a jego temat został wybrany przez naszych Patronów. Wesprzyj nas na Patronite i Ty też współdecyduj o naszych kolejnych tekstach! Dowiedz się więcej!

Bibliografia

·       Birkner Michael J., James Buchanan and the Political Crisis of the 1850s, Selinsgrove 1996.

·       Tenże, Moore Frederick, James Buchanan and the American Empire, Selinsgrove 1994.

·       Biographies of the Secretaries of State: James Buchanan (1791–1868), [w:] Office of the Historian, [dostęp:16.06.2024], https://history.state.gov/departmenthistory/people/buchanan-james

·       James Buchanan, [w:] The White House, [dostęp: 16.06.2024], https://www.whitehouse.gov/about-the-white-house/presidents/james-buchanan/

·       James Buchanan, [w:] Encyclopedia Britannica, [dostęp:16.06.2024], https://www.britannica.com/biography/James-Buchanan-president-of-United-State

·       Pastusiak Longin, Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, Warszawa 1999.