Jagiellonowie – który z nich był najwybitniejszy?
Zobacz też: Jagiellonowie – wielka dynastia Europy
Zapytaliśmy o ośmiu władców z dynastii jagiellońskiej – od Jagiełły do Anny Jagiellonki, która chociaż faktycznie nie sprawowała władzy, formalnie była królem Polski (a jej mąż, Stefan Batory, jedynie „królewskim małżonkiem”). Rozstawienie postaci na miejscach od trzeciego do ósmego nie zaskakiwało – najniższe podium zajął Zygmunt Stary, z którego czasami kojarzymy „złoty wiek” w historii Polski. Za nim był jego syn Zygmunt August, król kontrowersyjny, ale również kojarzony z pozytywną epoką w naszych dziejach. Dalej było już bardziej zróżnicowanie: piąte miejsce zajęła budząca sympatię (i trochę nieszczęśliwa) Anna Jagiellonka, szósty był Jan Olbracht (za którego panowania, w myśl przysłowia, „wyginęła szlachta”), na końcu stawki znaleźli się poległy pod Warną Władysław III i Aleksander I, który panował krótko i kojarzy się głównie z konstytucją Nihil novi.
Najciekawsze starcie rozegrało się jednak na samym początku listy – między drugim Kazimierzem Jagiellończykiem a pierwszym Władysławem Jagiełłą było tylko kilka głosów różnicy. Dlaczego czytelnicy mogli tak właśnie głosować?
Kazimierz Jagiellończyk wg. Jana Matejki (domena publiczna). 
Władysław Jagiełło wg. Jana Matejki (domena publiczna). Władysław Jagiełło to postać bardzo dobrze umiejscowiona w powszechnym wyobrażeniu o historii. Po pierwsze, to zwycięzca spod Grunwaldu, a więc nie tylko ważny wódz, ale także bohater związanej z tym wydarzeniem legendy, obecnej w polskiej kulturze dzięki Matejce, Sienkiewiczowi i filmowi Aleksandra Forda. Po drugie, jego małżeństwo z Jadwigą Andegaweńską związało Polskę z Wielkim Księstwem Litewskim, co okazało się zjawiskiem trwałym i wpływającym na późniejszą historię. Po trzecie wreszcie, Jagiełło był założycielem dynastii i jako taki zajmuje ważne miejsce w dziejach. Jednocześnie zaś, jego panowanie nie było wcale pełne sukcesów. Nie udało mu się przekuć triumfu grunwaldzkiego w trwały sukces w wojnie z Krzyżakami. Jako Litwin dbał zwłaszcza o interesy Wielkiego Księstwa, a ostatnie lata panowania poświęcił na zapewnienie sukcesji swoim synom, co skutkowało przywilejami szlacheckimi, które często obwinia się o źródło późniejszych problemów Rzeczpospolitej. Dodatkowo Władysław wciąż budzi zainteresowanie w kręgu „historycznych plotek” – jego cztery żony, ślub z dwunastoletnią Jadwigą i kontrowersje wokół ojcostwa synów i rzekomej niewierności Sonki Holszańskiej do dziś rozpalają wyobraźnię zainteresowanych późnośredniowieczną obyczajowością.
Młodszy syn Jagiełły, czyli Kazimierz Jagiellończyk, to postać zasłużona niemniej niż jego ojciec. Najważniejszym jego triumfem było odzyskanie Pomorza i pokonanie Krzyżaków w wojnie trzynastoletniej, a więc rozwiązanie problemu, który przez 150 lat był głównym zmartwieniem Korony, a którego przełamanie zapewniło Polsce dalszy rozwój. Kazimierz Jagiellończyk położył też podwaliny pod rozwój dynastii i obsadzenie Jagiellonami tronów Czech i Węgier. Jego synami było czterech monarchów, jeden święty katolicki i jeden kardynał. To również panowanie trzeciego Jagiellona położyło fundamenty pod „złoty wiek”, który przypadł już w szesnastym stuleciu. Jagiellończyk nie wygrał jednej wielkiej bitwy ani nie stał się bohaterem ważnej powieści. Był zdolnym politykiem, co pokazał po śmierci swojego brata, gdy nie od razu przejął rządy w Krakowie, wzmacniając w ten sposób swoją pozycję. Spierał się z Kościołem (był nawet obłożony klątwą), w tym z potężnym kardynałem Zbigniewem Oleśnickim. Swoich synów rozstawiał niczym pionki na szachownicy wielkiej polityki środkowoeuropejskiej. Gdyby kiedyś wreszcie powstał serial telewizyjny o Jagiellonach, Kazimierz IV byłby tam kluczową postacią rodem z „Gry o tron”.
Podział między zwolenników Władysława Jagiełły i Kazimierza Jagiellończyka pokazuje spór pomiędzy dwoma wizjami polskiej historii. Z jednej strony władca znany z wielkich wydarzeń i obecny w kulturze, który jako polityk jest często oceniany krytycznie. Z drugiej król o wielkich i realnych zasługach oraz polityk z krwi i kości, który nie był „medialny”. Obaj jednak przyczynili się do tego, że epokę jagiellońską uznajemy za jedną z najważniejszych w polskiej historii.
