Iwona Walentynowicz – „Karolina Kaczorowska – pierwsza dama emigracji” – recenzja i ocena
Iwona Walentynowicz „Karolina Kaczorowska – pierwsza dama emigracji” – recenzja i ocena
Iwona Walentynowicz, autorka recenzowanej książki, jest doktorem nauk humanistycznych, a swoją rozprawę doktorską poświęciła deportacjom ludności ze wschodnich terenów przedwojennej Polski w głąb Rosji. Jest historykiem dziejów najnowszych, pisarką, publicystką i pilotem balonu. Jej pierwsza książka opowiadająca o dziejach prezydentowej pt. „Prezydentowa Karolina Kaczorowska. Stanisławów-Sybir-Afryka-Londyn” została wydana nakładem wydawnictwa Bellona w 2011 roku. Pod koniec 2022 roku premierę miała z kolei publikacja „Karolina Kaczorowska. Pierwsza dama emigracji”, która jest wzbogaconym o nowe treści wydaniem wspomnianej pracy, niedostępnej już na rynku wydawniczym.
W jednym z wywiadów autorka zdradziła, że książka powstała jako efekt rozmów prowadzonych z tytułową bohaterką, czyli prezydentową Kaczorowską, a świat przedstawiony na kartach publikacji ukazuje tragiczną codzienność ludności Kresów Południowo-Wschodnich. Wraz z główną bohaterką czytelnik poznaje kolejne etapy deportacji, trudy życia na wygnaniu oraz długą, usłaną cierniami drogę powrotną do ojczyzny, która wiodła przez Persję, Kirgizję, Afrykę i Anglię.
Książkę „Karolina Kaczorowska – pierwsza dama emigracji” czyta się niczym powieść. Sprawnie napisana beletryzowana opowieść przedstawia tułacze losy przyszłej prezydentowej. Karolina z Mariampolskich mając zaledwie 10 lat wraz z ojcem, matką i starszym bratem została deportowana ze Stanisławowa do Republiki Komi po zachodniej stronie gór Ural, dzieląc los, jaki pisany był setkom tysięcy Polaków zamieszkujących wschodnie tereny II Rzeczpospolitej, których podczas II wojny światowej zesłano na Syberię.
Autorka szczegółowo opisuje wydarzenia z czarnej soboty 10 lutego 1940 roku, kiedy to w 83 powiatach położonych w ośmiu województwach NKWD zainicjowało akcję wywózek mieszkańców w głąb Związku Sowieckiego. Wśród deportowanych była m.in. rodzina Mariampolskich. Przezorna matka Karoliny, Rozalia, wzięła ze sobą maszynę do szycia, dzięki której mogła zapewnić sobie byt na wygnaniu. Nie wszyscy mieli jednak tyle szczęścia i nie każdemu z deportowanych pozwolono zabrać ze sobą dobytek. Jak wskazuje Walentynowicz, to była kwestia losowa. Mariampolscy przetrwali podróż w bydlęcych wagonach i przeraźliwym mrozie dzięki swojej pomysłowości i przedsiębiorczości, co ze szczegółami opisuje Walentynowicz.
Pisząc o Komi, autorka serwuje czytelnikowi niemal encyklopedyczną wiedzę, pozwalającą na dokładniejsze zapoznanie się z charakterystyką odległej republiki zamieszkanej przez Komiaków, a która miała stać się nowym domem Mariampolskich. Nie zabawili tam jednak długo. Podczas gdy matka i brat zostali wywiezieni na trzy miesiące, aby pracować przy sianokosach, rezolutna 11-letnia Karolina zbierała żurawinę, aby kupić machorkę dla ojca uwięzionego w gułagu. Tę podarowała mu, kiedy tylko wrócił do rodziny. Nie dane mu było jednak spożytkować podarunku samodzielnie. Zachował go na „czarną godzinę”, a ta nadeszła szybciej niż się spodziewano. Podczas tułaczki, która rozpoczęła się jesienią 1941 roku, machorka służyła wielokrotnie jako karta przetargowa.
Podróż do Buzułuku wyglądała jednak zupełnie inaczej niż deportacja na Syberię. Nie towarzyszył im lęk o życie najbliższych i strach przed śmiercią, ale nadzieja na powrót do ojczyzny. Razem z Karoliną Mariampolską czytelnik poznaje realia życia w Pahlevi, Teheranie czy w Country Club Camp w Indiach, gdzie tworzono obozy przejściowe/tranzytowe dla deportowanych Polaków. Starano się też zachować namiastkę codzienności, organizując szkolnictwo. Ostatnim przystankiem na ich tułaczej trasie było osiedle Koja w Afryce, które zlokalizowane było nad Jeziorem Wiktoria w Ugandzie, gdzie nastoletnia Karolina, stosując pewien fortel, pomimo malarii złożyła uroczyste przyrzeczenie harcerskie.
Tułaczka rodziny Mariampolskich zakończyła się w 1948 roku, kiedy na pokładzie statku płynącego z Kilindini w Mombasie dopłynęli do wybrzeża Anglii. Tam Karolina ukończyła szkołę, studia i podjęła pracę. Tam też poznała swojego przyszłego męża. Opowieść snuta przez Iwonę Walentynowicz kończy w tym momencie zaprzysiężenia jej męża Ryszarda Kaczorowskiego, który został ostatnim Prezydentem RP na Uchodźstwie. Zastąpił zmarłego nagle prezydenta Kazimierza Sabbata. Sam także zginął tragicznie podczas katastrofy, do której doszło 10 kwietnia 2010 roku w Smoleńsku. Małżonka przeżyła go o 11 lat.
Publikacja „Karolina Kaczorowska – pierwsza dama emigracji” to dobrze napisana, wzruszająca opowieść o trudnym rozdziale w dziejach historii Polski. Wydarzenia te ukazano w subiektywnym świetle, bowiem losy Polaków wywiezionych w głąb Związku Sowieckiego poznajemy z perspektywy dorastającej Karoliny. Jej los stanowi egzemplifikację przedstawicieli pokolenia, które dojrzewało i wchodziło w dorosłość na wygnaniu, w niegościnnej Syberii, a potem w afrykańskim buszu. Wspomnienia Karoliny Kaczorowskiej zostały uzupełnione o informacje przybliżające realia życia w obozach tworzonych dla Polaków. Warto sięgnąć po tę pozycję zarówno dla przyjemności, jak i jako lekturę uzupełniającą wiedzę związaną z wywózkami Polaków w głąb Związku Sowieckiego.
