Historia tańca w starożytnej Grecji
Tancerze i grajkowie przedstawieni na greckiej wazie czarnofigurowej (fot. Marie-Lan Nguyen, opublikowano na licencji Creative Commons Attribution 2.5 Generic) Drugą inspiracją jest wiersz Juliana Tuwima pod tytułem „Tańczący Sokrates”, który w czasach dwudziestolecia międzywojennego odniósł wielki sukces. Poeta chciał zaakcentować jak istotną rolę pełnił taniec już w czasach starożytnych, a także pokazać Sokratesa w zupełnie innej odsłonie, jako jednostkę, która chce tańczyć, bawić się, śpiewać i ucztować.
Choreia, czyli muzyka, taniec i poezja
Te dwa czynniki są niezwykle istotne, bo dzięki nim można spojrzeć na starożytność z zupełnie innej perspektywy. Prym wiodły nie tylko tragedie według schematu Antygony, ale także czynnik zwany choreą, którą opisuje Homer w swoim dziele „Iliada”. Chorea, według Edwarda Zwolskiego, historyka, będącego specjalistą od dziejów starożytnych, postawała na bazie wspólnego przeżywania świętości. Ponadto, jak wymienia badacz, spełniała jedność trzech wymiarów: rytmicznego ruchu i gestu, granej bądź wybijanej miarowo melodii i śpiewanego słowa. (Zwolski., „Choreia. Muza i bóstwo w religii greckiej”).
Przeczytaj także:
Faun tańczący z menadą (domena publiczna) Na temat chorei pisali także Platon, Arystoteles i Arystoksenos, a w czasie późniejszym pojawiła się ona w pracach Lukiana z Samostat oraz w utworach Plutarcha. W dziełach zaznaczali oni bowiem, że odruchy ciała są dowodem życia. Platon uważał, że dźwięk,jako ruch głosu i gest, należy do atrybutów młodości. Pisał, iż młode jednostki, zarówno ludzkie, jak i zwierzęce, nie są w stanie zachować spokoju oraz ciszy, starają się bowiem zawsze być w ruchu, skakać i krzyczeć.
Choreia grecka przekazała przez całą starożytność wiele wartości różnym dyscyplinom panującym w społeczeństwie. Wskazówki Homera, które były potwierdzonymi schematami z Krety, Sparty oraz Aten pokazują, iż choros w postaci terenu tanecznego przoduje nad agorą w formie placu zgromadzeń ludowych. Kreta w okresie starożytnym była uznawana za krainę tancerzy. Miejscowość została uznana za przestrzeń, w której powstało wiele gatunków tańca. Dobrze ilustruje to przykład Atenajosa w „Uczcie mędrców”, który posługiwał się zwrotem „chóry z Krety” a także przedstawił wyspę jako ikonę powstania sztuki tańca i akrobacji. Rzymski satyryk, autor „Dialogu o tańcu”, Lukian z Samostat, opisał iż bogini Rea, matka Zeusa, wydała polecenie tańca Korybantom we Frygii i Kuretom na Krecie. Podkreślał on także fakt, iż cała społeczność Kreteńczyków była bardzo wysokiej klasy tancerzami. Strabon, grecki geograf, historyk oraz podróżnik w swoim utworze pod tytułem „Geografia” połączył narodziny tańca z Kuretami i Kretą.
Dziękujemy, że z nami jesteś! Chcesz, aby Histmag rozwijał się, wyglądał lepiej i dostarczał więcej ciekawych treści? Możesz nam w tym pomóc! Kliknij tu i dowiedz się, jak to zrobić!
Taniec kobiet
W starożytnej Grecji w dyscyplinie tanecznej uczestniczyły także kobiety. Przykładem jest tutaj Terpsychora, co oznacza w języku greckim „kochająca taniec”, „radująca się tańcem”. Była ona ikoną tańca w mitologii greckiej. W sztuce jest ukazana jako nimfa w tanecznej pozie. Warto jeszcze wspomnieć o Safonie, która kształciła młode dziewczęta w dziedzinie muzyki, poezji i tańca. Poprzez naukę ta ceniona poetka odnajdywała szczęście i spełnienie.
Taniec chóralny (fot. Marsyas, opublikowano na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported) Wychowanie przez taniec drogą do szczęścia?
Spoglądając na dane zjawisko czerpania elementu hedonistycznego z tańca warto bliżej przyjrzeć się praktykom Platona, który szczęście uważał za czynny wymiar umysłu i duszy. Tych dwóch połączonych składników doszukiwał się w wychowaniu. Uważał on, że bez edukacji tanecznej nie można było zostać dobrym obywatelem polis. Naukę tańca pojmował w sposób podobny do Safony, bowiem poprzez elementy sztuki wnosił do życia młodych jednostek kształtowanie się ładu społecznego, rozróżnienie tego co moralne i wartościowe. Starożytna Grecja wierzyła w siłę tańca, która poszerza horyzont intelektualny młodego obywatela, a co za tym idzie przynosi jednostce szczęści. Dlatego tak istotne jest wnoszenie tego typu wartości do sposobu wychowania. Polibiusz z Megalopolis bardzo wyraźnie nawoływał do ćwiczenia dzieci w gatunkach tanecznych od kołyski.
Zabawy o tle religijnym
Taniec chóralny pełnił równie istotną rolę, która poprzez schematy religijne wyznacza motyw czerpania szczęścia i przyjemności. U Hery drogą do radości był taniec z kwiatami. Dla świeckiej społeczności również taniec kwiatów wiódł prym, w którym część jednostek słowem a także gestem zadawała pytania o róże, fiołki i łopiany, natomiast druga część w podobny sposób na nie wskazywała.
Tukidydes przedstawił w „Wojnie peloponeskiej” ciekawy aspekt wzorowego przedstawienia: Zresztą od bardzo dawna zbierali się tłumnie na uroczystości na Delos Jończycy i mieszkańcy okolicznych wysp; przychodzili tam z kobietami i dziećmi, tak jak obecnie Jończycy podczas świąt Efezja. Odbywały się tam zawody sportowe i muzyczne. Warta przybliżeniu jest święta wyspa Delos, gdyż stanowiła ona w antyku jedno z najważniejszych miejsc skupiających społeczność. Można ją określić jako wyspa radości - wszelkie imprezy jakie się tam odbywały gromadziły tysiące osób z całego greckiego świata, które zbierały się w celu ucztowania. Uczestnicy imprezy rozmawiali, śpiewali, tańczyli. Biesiada sprowadzała się do roli zabawy, w której odnajdywali się zarówno dzieci jak i dorośli. Jej główną rolą było stworzenie odpowiedniej atmosfery, by uczestniczące w niej ludzie zapomnieli o troskach, otwarli swe serca i duszę na nastrój, jaki panował na uczcie. Warto także zaznaczyć, że granica pomiędzy podziałem sfer zostaje wtedy całkowicie zamazana.
Zupełnie inny styl tańca przedstawił Lukian. W jego dziełach występuje taniec popisowy, który był ikoną akrobatów i mimów. Ten rodzaj sztuki był ukazywany w przedstawieniach dla publiczności, wymagał od tancerzy wielkiej sprawności fizycznej oraz posiadania umiejętności z zakresu aktorstwa.
Magia tańca
Współcześni tancerze kreteńscy (domena publiczna) Taniec zatem jest pojęciem o szerokich horyzontach kulturowych. Powyższe przykłady wskazują, że w opisanych stylach tanecznych starożytni Grecy odnajdywali szczęście na przeróżny sposób. Oczywiście z perspektywy psychologicznej każda jednostka jest inna i dla każdej osoby szczęście pełni inną funkcję, oraz znajduje się w innych czynnościach. Jak pisał historyk kultury, Tadeusz Zieliński _ świat starożytny stanowi dziedzinę wiedzy niezmiernie rozległą, bogatą i różnolitą, ale jednocześnie jest to świat taki, z którym współczesna rzeczywistość nasza łączy się tysiącznymi, acz niedostrzegalnymi przeważnie nićmi._ Odnosząc słowa te do tańca warto zapoznać się z funkcją, jaką miał on dawniej. Może pomóc to odkryć wartości, które tak bardzo cenili sobie starożytni filozofowie. Taniec odgrywał kolosalną rolę, począwszy od antyku do czasów współczesnych. W każdej epoce jednostka zatraca się w magii, gdy inne elementy, takie jak najnowsza technologia czy wiedza ludzka, sprawiają zawód. A tą magią niewątpliwie można nazwać taniec.
Bibliografia:
- Kubiak Zygmunt, Mitologia Greków i Rzymian, Wydawnictwo Znak, Kraków 2013
- Kumaniecki Kazimierz, Tukidydes na tle epoki, Meander : miesięcznik poświęcony kulturze świata starożytnego, Tom 6, Numer 3-4 (1951)
- Large Robert, O istocie tańca i jego przejawach w kulturze, Wydawnictwo RHYTMOS, Poznań 2009
- Mond Kozłowska Wiesna, O istocie rytmu. Na pograniczach tańca, muzyki i poezji w antyku greckim, perskim i hinduskim, Wydawnictwo Homini, Kraków 2011
- Pietrzykowski Michał, Mitologia Starożytnej Grecji, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1979
- Zieliński Tadeusz, Świat antyczny a my, Wydawnictwo Oddział Kultury i Prasy, Zamość 1922
- Zwolski Edward, Choreia, Muza i bóstwo w religii greckiej, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1978
Redakcja: Antoni Olbrychski
