Eva Mozes Kor, Lisa Rojany Buccieri – „Przetrwałam. Życie ofiary Josefa Mengele” – recenzja i ocena
Chyba najsłynniejszym filmem dokumentalnym o wyzwoleniu Auschwitz jest wyświetlany w Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu obraz autorstwa sowieckich operatorów kroniki wojennej. Co roku jest on oglądany przez ponad milion odwiedzających, stanowiąc niejako wstęp do tego, co zobaczą po przekroczeniu bramy „Arbeit macht frei”. Na jednym z ujęć widać dzieci idące drogą pomiędzy drutami KL Auschwitz I. Kolumna bezimiennych małych więźniów ubranych w za duże obozowe pasiaki, wybiedzonych i wystraszonych. Są anonimowi. Jednak dzięki najnowszej publikacji wydawnictwa Prószyński i S-ka dwie dziewczynki odzyskują imiona. W pierwszym rzędzie, trzymając za rękę pielęgniarkę, idą Eva i Miriam Mozes z Siedmiogrodu. Jedne z bliźniąt Mengelego.
Eva Mozes Kor, pochodząca z Siedmiogrodu Żydówka, trafiła do Auschwitz II-Birkenau z transportem Żydów węgierskich (podczas wojny północna część Siedmiogrodu została oddana Węgrom). Z całej rodziny przeżyła tylko ona i jej siostra bliźniaczka Miriam. Obie, dziesięcioletnie wówczas dziewczynki, zostały wybrane przez dr. Josefa Mengele do prowadzonych przez niego eksperymentów medycznych. Podczas pobytu w obozie były poddawane niezliczonej liczbie badań i dokonywanych iniekcji nieznanych po dzień dzisiejszy substancji. W wyniku jednej z takich iniekcji Eva ciężko zachorowała. Jednak żelazna wola przeżycia i poczucie odpowiedzialności za los siostry, tak niespotykane u dziesięcioletniego dziecka, spowodowały, że wbrew rokowaniom Eva ocalała. Jej zaradność i umiejętność adaptacji do warunków obozowych pozwoliły jej nawet na rzecz wydawałoby się niemożliwą. Wyrwała swoją siostrę bliźniaczkę ze stanu tzw. muzułmaństwa, a więc często występującego w obozach koncentracyjnych stanu otępienia zarówno w sferze psychicznej, jak i fizycznej. Muzułmaństwo prowadziło w przeważającej liczbie przypadków do śmierci.
27 stycznia 1945 r. dziewczynki zostały wyzwolone przez Armię Czerwoną. To jednak nie był koniec ich trudnej drogi. Zostały na świecie całkiem same. Nie żyli rodzice i starsze siostry. Poznały również gorycz powrotu do pustego, rozszabrowanego domu, życie pod rządami partii komunistycznej oraz wrogość w stosunku do powracających Ocalonych. Dopiero wyjazd do brata ich ojca do Izrael pomógł im nieco wrócić do w miarę normalnego życia. Jednak piętno obozu ciągnęło się za nimi. W wyniku eksperymentów medycznych nerki Miriam nie rosły, co powodowało kłopoty z ich wydolnością. Eva nie umiała odnaleźć się w społeczeństwie amerykańskim, co czyniło z niej obiekt kpin i nie ułatwiało relacji jej dzieci z rówieśnikami. Najlepszą terapią okazało się mówienie o tym, co ją spotkało w Auschwitz. Wspólnie z siostrą w 1984 r. odnalazła kilka żyjących ofiar eksperymentów i założyła organizację CANDLES („Children of Auschwitz Nazi Deadly Lab Experiments Survivors”).
Książka Przetrwałam. Życie ofiary Josefa Mengele jest bardziej przystępną formą wydanego przez Evę Mozes Kor pamiętnika Echoes From Auschwitz: Dr. Mengele’s Twins, The story of Eva and Miriam Mozes. Zamiarem autorek było opowiedzenie historii dwóch dziesięcioletnich dziewczynek w sposób trafiający do młodego czytelnika. Ten zamiar został zrealizowany w stu procentach. Książkę, pomimo okropności zawartych w niej doświadczeń, czyta się bardzo łatwo. Przystępny język, oddający mentalność dziesięcioletniego dziecka i jego zmieniającego się świata tylko ułatwia odbiór. Dodatkowo książka wzbogacona jest reprodukcjami zdjęć rodziny, a także tych ukazujących KL Auschwitz. Szczególne wrażenie robi zatrzymany kadr z sowieckiego filmu dokumentalnego, gdzie spośród dzieci zgromadzonych przy obozowych drutach widać twarze Evy i Miriam.
Jeśli jakakolwiek książka współczesna powinna trafić do kanonu lektur szkolnych, to jest nią bez wątpienia recenzowana pozycja. Zakończenie przez Evę Mozes Kor opowiadania o swoim życiu przesłaniem do młodego człowieka czyni z niej doskonałe świadectwo Epoki Pieców i zwycięstwa nad próbą podeptania godności ludzkiej. Jest to książka, która nigdy się nie zdezaktualizuje i, dobrze wykorzystana, bez wątpienia stanie się jednym z elementów wychowania młodego człowieka.
Zobacz też:
Redakcja i korekta: Agnieszka Kowalska
