Bolesław Krzywousty (1085–1138)
Bolesław III Krzywousty (1085–1138) przyszedł na świat 20 sierpnia 1085 roku jako syn księcia Polski Władysława Hermana oraz księżnej czeskiej Judyty. Zgodnie z relacją Galla Anonima – autora pierwszej polskiej kroniki, którego działalność przypadała na okres rządów Bolesława Krzywoustego – Władysław Herman nie mógł doczekać się męskiego potomka z prawego łoża, dlatego wraz z małżonką wznieśli modły w tej intencji do św. Idziego.
Władysław Herman posiadał jeszcze jednego nieślubnego syna, Zbigniewa. W 1098 roku Bolesław wraz ze starszym bratem wymusili na ojcu wydzielenie osobnych dzielnic. Mimo to Władysław zachował formalną władzę zwierzchnią, ale rzeczywiste rządy sprawował jego palatyn Sieciech. W 1101 roku, po długoletnich walkach, braciom udało się wygnać z kraju Sieciecha, a po śmierci Władysława Hermana w 1102 roku, Polska została rozdzielona na dwie części. Bolesław zajął Małopolskę, Śląsk, ziemię lubuską z fragmentem zachodniej Wielkopolski, ziemię sandomierską i najprawdopodobniej lubelską. Z kolei Zbigniew zajął Wielkopolskę wraz z Gnieznem, Kujawy, ziemię łęczycką i sieradzką oraz Mazowsze wraz z Płockiem. Rozpoczął się okres walk o dominację nad państwem. Bolesław Krzywousty od 1102 roku cyklicznie podejmował łupieżcze wyprawy na Pomorze, aby ściągnąć odwet na dzielnicę brata. W 1106 roku Bolesław sprzymierzył się z księciem czeskim Borzywojem II, a także z królem Węgier, Kolomanem Uczonym i przy wsparciu wojsk ruskich wspólnie zaatakowali dzielnice Zbigniewa. Wojska Bolesława zajęły Gniezno, Kalisz oraz Łęczycę, w której zawarto ugodę. Na jej mocy Bolesławowi nadano zwierzchnictwo nad całym Księstwem Polskim, a Zbigniew uzyskał lenno w postaci Mazowsza.
Zbigniew udał się po pomoc do cesarza Niemiec, Henryka V. W 1109 roku na ziemie polskie ruszyła cesarska wyprawa. Henryk V nie miał szans w starciu z wojskami Bolesława Krzywoustego. Dzięki silnym grodom nad Odrą i wojnie podjazdowej cesarz musiał się wycofać. W tym czasie miała również miejsce bohaterska obrona Głogowa, którą opisał Gall Anonim.
W 1110 roku do kraju powrócił Zbigniew, ale Bolesław postanowił go uwięzić, a następnie oślepić. Z tej przyczyny Zbigniew zmarł po dwóch latach. Obawiając się buntu opozycji, książę przyjął publiczna pokutę i wyruszył na pielgrzymkę do klasztoru św. Idziego na Węgrzech.
W 1103 roku Bolesław Krzywousty wziął ślub z ruska księżniczką, Zbysławą Świętopełkówną, z którą doczekał się trójki dzieci – Władysława II Wygnańca oraz córki i syna nieznanych z imienia. W 1113 roku pojął za żonę córkę hrabiego Henryka z Bergu, Salomeę. Urodziła mu łącznie dwanaścioro dzieci, w tym przyszłych władców rozbitej Polski: Bolesława Kędzierzawego, Mieszka III Starego, Henryka Sandomierskiego oraz Kazimierza II Sprawiedliwego.
Za sprawą małżeństwa z Salomeą, Bolesław Krzywousty został skoligacony z księciem czeskim, Władysławem I, normując tym samym stosunki z Czechami i Niemcami. To pozwoliło księciu nadać nowy kierunek podbojów – Pomorze. Na przestrzeni lat 1115–1119 Bolesław Krzywousty prowadził kampanię przeciwko Prusom zamieszkującym Pomorze Gdańskie, która zakończyła się powodzeniem. W 1119 roku książę rozpoczął ekspansję Pomorza Zachodniego. Walki na tym terenie trwały najprawdopodobniej do 1123 roku, kiedy to Bolesław Krzywousty przyjął hołd lenny od księcia Warcisława. W tym samym roku została podjęta nieudolna próba zdobycia Rugii. Bolesławowi udało się podbić wyspę dopiero w 1130 roku, gdy wspomógł go w tej inicjatywie duński książę, Magnus Silny.
Polecamy e-book Marcina Sałańskiego pt. „Wielcy polskiego średniowiecza”:
Po podboju Pomorza Bolesław pragnął związać ten głęboko pogański obszar z Polską, dlatego zapoczątkował akcję chrystianizacyjną. Ten krok miał wzmocnić jego władzę zwierzchnią nad nowo podbitymi ziemiami, dlatego na Pomorze zostały wysłane misje chrystianizacyjne oraz powstały nowe biskupstwa – we Włocławku i Lubuszu. Pierwsze wyprawy misyjne zakończyły się niepowodzeniem, dopiero wizyta Ottona z Bambergu w 1124 roku przyniosła oczekiwany efekt.
Pod koniec rządów Bolesław Krzywousty stanął po stronie antypapieża Anakleta II, przez co papież Innocenty II uznał prawa arcybiskupstwa w Magdeburgu do zwierzchnictwa nad Kościołem w Polsce. W celu zażegnania niebezpieczeństwa, Bolesław Krzywousty udał się w 1135 roku do Merseburga, gdzie złożył cesarzowi hołd lenny i zapłacił trybut. W zamian za to uznany został metropolitarny charakter Gniezna. Bolesław dokonał wielu fundacji na rzecz Kościoła i dbał o podniesienie poziomu intelektualnego duchowieństwa.
Bolesław Krzywousty zmarł 28 października 1138 roku. Obawiając się tragedii bratobójczej walki, której sam doświadczył, książę zostawił swoim synom testament, który znany jest jako statut sukcesyjny. Dzielił on państwo na dzielnice, a także wprowadzał zasadę senioratu i pryncypatu. Najstarszy syn, senior, czyli Władysław Wygnaniec, uzyskał władzę zwierzchnią nad pozostałymi braćmi. Siedziba dzielnicy senioralnej znajdowała się w Krakowie, a jej obszar obejmował ziemie krakowską, sieradzka i łęczycką oraz Pomorze Gdańskie. Decyzja Bolesława Krzywoustego zapoczątkowała rozbicie dzielnicowe Polski.
Bolesław Krzywousty: ciekawostki
- Bolesław Krzywousty, oprócz Zbigniewa, oślepił także palatyna Skarbimira, który ok. 1115 roku zbuntował się przeciwko księciu.
- Przydomek Bolesława prawdopodobnie wziął się od obrażeń, których książę doznał po 1114 roku. Inna teoria mówi, iż owo miano uzyskał ze względu na wadę wrodzoną żuchwy. Starsza literatura sugeruje jednak, że przydomek „Krzywousty” został nadany na wzgląd krzywoprzysięstwa, którego Bolesław dopuścił się wobec Zbigniewa.
- W uroczystościach kościelnych w Merseburgu Bolesław miał zaszczyt nieść miecz cesarski. Oznaczało to, że cesarz uznawał Bolesława Krzywoustego za suwerennego księcia.
Bolesław Krzywousty – często zadawane pytania:
Kim był z pochodzenia autor Kroniki polskiej, który działał za życia Bolesława Krzywoustego?
Danuta Borawska dotarła do weneckiej „Historii o translacji św. Mikołaja” i tam znalazła szereg ważnych argumentów przemawiających za tym, że jej autor był tożsamy z naszym Gallem Anonimem [CZYTAJ WIĘCEJ]
Do jakich tragicznych wydarzeń doprowadziły walki w trakcie rozbicia dzielnicowego?
Leszek Biały zamiast ruszyć na wojnę zdecydował się użyć swego wpływu w celu polubownego zakończenia sporu obu Władysławów, zwołując zjazd międzydzielnicowy do Gąsawy [CZYTAJ WIĘCEJ]
Jakie rycerskie cechy przypisywano Bolesławowi Krzywoustemu?
Według Galla nadzwyczajna tężyzna była udziałem Bolesława Krzywoustego, skoro jeszcze jako chłopiec potrafił zmierzyć się z dzikiem i niedźwiedziem i te nierówne starcia wygrać [CZYTAJ WIĘCEJ]
