Andrzej Nowak, Dorota Truszczak – „Żywoty równoległe. Wyjątkowi Polacy, tragiczne wybory, heroiczne postawy” – recenzja i ocena
Andrzej Nowak, Dorota Truszczak – „Żywoty równoległe. Wyjątkowi Polacy, tragiczne wybory, heroiczne postawy” – recenzja i ocena
Od 2016 roku na antenie Programu Pierwszego Polskiego Radia w ramach audycji „Historia żywa”, prowadzony jest cykl rozmów z doskonale znanym prof. Andrzejem Nowakiem, uczonym specjalizującym się w dziejach rosyjskiej myśli politycznej oraz w stosunkach polsko-rosyjskich w XIX i XX wieku. Jego zainteresowania badawcze obejmują również historię myśli politycznej i stosunków politycznych w Europie Wschodniej XIX-XX w., studia porównawcze nad imperiami czy pamięć kulturową w Europie Wschodniej.
Rozmów z profesorem Andrzejem Nowakiem nagrano ponad dwieście, a głównym celem radiowego słuchowiska jest „pokazywanie historii nie jako wiedzy zamkniętej w podręcznikach, ale elementu naszej tożsamości narodowej, który stale wpływa na dokonywane przez nas wybory życiowe i całą naszą teraźniejszość”. Tytuły audycji są tak różnorodne, jak różnorodna jest cała polska historia, a więc zabierają swoich słuchaczy w podróż od narodzin polskiej państwowości aż po czasy współczesne. Każdy temat stanowi kanwę do wielogodzinnych dyskusji, ale niestety gospodyni programu. Dorota Truszczak. ma tylko czterdzieści minut na przepytywanie wybitnego historyka.
No dobrze, ale gdzie w tym wszystkim jest książka o tajemniczo brzmiącym tytule „Żywoty równoległe”? Mianowicie przez kilka lat trwania cyklu radiowego wyemitowano, na obecną chwilę, około pięćdziesięciu rozmów o parach historycznych, pośród których nie brakuje osób wywołujących głębokie spory historyczno-polityczne. Dzięki Wydawnictwu Literackiemu mamy szansę zapoznać się z niektórymi z nich w estetycznie wydanej wersji książkowej. Jakby tego było mało, dla zwiększenia atrakcyjności, zdecydowano się na publikację rozmów o postaciach historycznych znacznie nam bliższych czasowo – pominięto na przykład bohaterów ze średniowiecza. Ponadto jak podkreślała Dorota Truszczak podczas akcji promocyjnej Żywotów równoległych „To słuchacze wielokrotnie w mejlach, telefonach, SMS-ach, listach przede wszystkim, mobilizowali mnie do tego, żeby powstała książka”.
„Żywoty równoległe” rozpoczynają się od Tadeusza Kościuszki i księcia Józefa Poniatowskiego, a kończą na Tadeuszu Mazowieckim i Lechu Kaczyńskim. Łącznie mamy przedstawionych dwadzieścia jeden par, które w zależności od wyznawanych wartości czy poglądów, pobudzają do wyrażenia swoich myśli choćby wobec takich „duetów” jak Aleksander Wielopolski – Romuald Traugutt, Józef Piłsudski – Roman Dmowski, Anna Walentynowicz – Jacek Kuroń, kard. Stefan Wyszyński – Edward Gierek. Są też i sylwetki osób zasłużonych dla naszej kultury. Mowa tu o Fryderyku Chopinie, Elizie Orzeszkowej, Marii Konopnickiej, Henryku Sienkiewiczu, Bolesławie Prusie, Zbigniewie Herbercie czy Andrzeju Wajdzie. Znalazło się też miejsce dla osób, które już zawsze będą się kojarzyć z ponurym okresem w naszej historii – Bolesława Bieruta, Karola Świerczewskiego i Władysława Gomułki. W różnych momentach i na różny sposób reżim komunistyczny brał ich na sztandary.
Co istotne, narracja nie opiera się na wiedzy encyklopedycznej, ale powszechna wiedza o wymienionych postaciach stanowi tu punkt wyjścia do wysnuwania często nieoczywistych wniosków. To największa zaleta recenzowanej książki.
Nie jest to kolejna lektura, której celem byłoby pokazanie tylko znanych i cenionych postaci w charakterze spiżowych pomników. Raz, że prof. Andrzej Nowak raczej nie chciałby w czymś takim uczestniczyć, a po drugie taka książka zainteresowałaby nielicznych. Każda z opisywanych postaci w końcu była człowiekiem z krwi i kości. Dziennikarka chętnie zadaje prowokacyjne pytania, jakich oczekiwałby po takiej rozmowie dociekliwy odbiorca. Zresztą prof. Nowak z chęcią podejmuje rękawicę. Mimo, iż wyraźnie akcentuje swoje oceny, to jednak dla wielu będą one zaskakujące. A chodzi przede wszystkim oto, abyśmy jeszcze bardziej wgłębili się w prezentowane życiorysy i spróbowali sami wyciągać wnioski z przeszłości.
„O polskiej historii nie da się myśleć bez wchodzenia w ten emocjonujący spór, co było dobre, a co złe, co było błędem, a co było słuszną decyzją” – podkreśla prof. Andrzej Nowak. Chyba każdy podpisze się pod tym stwierdzeniem, a wszyscy ci, którzy sięgną po „Żywoty równoległe” spostrzegą, iż można mówić o naszej historii bez zawiści, mnożenia stereotypów i szyderstwa. Książka godna polecenia nie tylko dorosłym, ale także nastoletnim miłośnikom historii.
