22 lipca – co się wtedy wydarzyło?

Zobacz też: 22 lipca okiem Polskiej Kroniki Filmowej

To właśnie tego dnia 1807 r. Napoleon Bonaparte ustanowił w Dreźnie konstytucję Księstwa Warszawskiego i postanowił o tym, że w Księstwie będzie obowiązywać francuski kodeks cywilny. Wprowadził w ten sposób do prawodawstwa polskiego standardy wypracowane przez rewolucję francuską (równość wobec prawa, jednolite sądownictwo) oraz dał wolność osobistą chłopom. Niestety, faktycznie Księstwo pozostawało państewkiem zależnym od cesarskiej Francji.

Napoleon nadaje konstytucję Księstwu Warszawskiemu

Niemalże półtora wieku później, w 1944 r., oficjalnie w Chełmie (pierwszym mieście za Linią Curzona), ogłoszono Manifest Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (tzw. Manifest Lipcowy) – deklarację ideową powstającego pod egidą radziecką rządu. Tak naprawdę został on podpisany (i zatwierdzony przez Stalina) dwa dni wcześniej w Moskwie, gdzie ogłoszono go w audycji radiowej Związku Patriotów Polskich. Tam też powstał pierwszy nakład rozpowszechniających go plakatów. Manifest proklamował działającą dotychczas w podziemiu Krajową Radę Narodową (faktycznie samozwańczy parlament komunistów) jedynym źródeł prawa, a PKWN z mało znanym działaczem PPS Edwardem Osóbką-Morawskim na czele rządem „wyzwalanego” państwa (zwanym później od pierwszej siedziby rządem lubelskim). W manifeście obiecywano m.in. reformę rolną, nacjonalizację przemysłu, bezpłatne nauczanie i zwrot zagrabionej przez Niemców ziemi poprzednim właścicielom (w tym Kościołowi i drobnej szlachcie).

Rocznica ta, będąca kamieniem założycielskim PRL-u, była jednym z najhuczniej fetowanych świąt Polski Ludowej. Narodowym Świętem Odrodzenia Polski stała się już w 1945 r., zastępując święto obchodzone 11 listopada. W 1952 r. właśnie w tym dniu uchwalono Konstytucję Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, ustalającą zasady działania państwa na następne 40 lat (zasadnicze zmiany w części przepisów wprowadzały nowele z 1989 r. i Mała Konstytucja z 1992 r.). Podobnie jak jej poprzedniczka z 1807 r. była wzorowana na obcym dokumencie – konstytucji ZSRR z 1936 r. Podobnie jak tamta była też faktycznie oktrojowana (narzucona) – poprawki w języku rosyjskim naniósł sam Józef Stalin.

22 lipca był doskonałą okazją do hucznego świętowania i inaugurowania działalności różnorakich inwestycji. W tym dniu otwarto m.in. Trasę W-Z (1949) i Trasę Łazienkowską (1974), Stadion Dziesięciolecia i Pałac Kultury i Nauki (1955), kombinat nowohucki (1954), Stadion 40-Lecia Powrotu Ziem Zachodnich I Północnych Do Macierzy w Lubinie (1985). Wiele zakładów przemysłowych nosiło imię "22 lipca" (tak jak dawna fabryka czekolady Wedla) lub "Manifest Lipcowy". 22 lipca 1983 r. zniesiono stan wojenny i zlikwidowano Wojskową Radę Ocalenia Narodowego. Była to też okazja do produkowania specjalnych kronik filmowych i rocznicowych audycji. Święto zlikwidowano w 1990 r.

22 lipca 1973 r., dokładnie 35 lat temu, w Fabryce Samochodów Małolitrażowych w Bielsku-Białej uruchomiono linię produkcyjną Fiata 126p, popularnego malucha. Ten włoski projekt skutecznie pomógł zmotoryzować Polskę Ludową, będąc przez długie lata najpopularniejszym autem osobowym na polskich drogach, obiektem drwin i wspomnień. Produkcję malucha zakończono w 2000 r., do tego czasu wypuszczono na krajowe szosy ponad 3 miliony Polskich Fiatów 126p.

Kultowy maluch w tradycyjnym kolorze czerwonym (autor: Hiuppo, opublikowano na licencji: Creative Commons Attribution ShareAlike 2.5)

Przeczytaj więcej w serwisie Histmag.org:

• Jastarnia, mimo że otrzymała prawa miejskie 1 stycznia, musiała czekać ze świętowaniem tego faktu do 22 lipca. Przeczytaj więcej w: Jastarnia. 35 lat minęło!
• 22 lipca i 1 maja: dwa największe święta PRL-u. Jak wyglądały ich obchody? Przeczytaj więcej w: „Imieniny” i „urodziny” systemu komunistycznego w Polsce
• Reakcją na masówki, pochody i propagandę sukcesu był dla Polaków humor polityczny. To właśnie wtedy kwitły takie talenty jak Zenon Laskowik i kabaret Tey czy też Jan Pietrzak z kabaretem Pod Egidą. Przeczytaj więcej w: Pelagia i Jožin z bažin – humor w demoludach

Polecamy e-book Tomasza Leszkowicza – „Oblicza propagandy PRL”:

Książka dostępna również jako audiobook!