Władca azjatyckiego imperium. Rocznica urodzin Kubilaj Chana

Kubilaj Chan (domena publiczna).

Kubilaj urodził się 23 września 1215 roku jako czwarty syn Tołuja, chana wschodniej Mongolii i północnych Chin. Odebrał nietypowe dla mongolskich elit wykształcenie – oprócz typowego przeszkolenia w zakresie jazdy konnej, łucznictwa i dowodzenia armią zgłębiał tajniki filozofii, poezji i historii. Od ukończenia 12 lat towarzyszył ojcu w wyprawach wojennych, gdzie zdobywał doświadczenie wojskowe i szybko okazał się utalentowanym przywódcą. W roku 1251 zmarł Tołuj, jego najstarszy syn Mongke został obwołany Wielkim Chanem, a Kubilaj otrzymał w zarząd północne Chiny. Zafascynowany chińską nauką i kulturą, przeniósł swój dwór z Mongolii do Chin, gdzie otoczywszy się miejscowymi doradcami rozpoczął reformę powierzonego mu kraju. Znacząco ograniczył ustanowiony przez poprzedników ucisk fiskalny i oparł swoje rządy o dotychczas zwalczaną chińską arystokrację, co pozwoliło prowadzić podbój Chin rządzonych przez dynastię Song bez obaw o bunt na północy.

Pomimo talentów wojskowych Kubilaja, jego armia była zbyt nieliczna, aby opanować całe Chiny. W 1237 roku Mongke niezadowolony z postępów brata w Państwie Środka, zaatakował zachód kraju, aby odciążyć siły Kubilaja na wschodzie. Posiłki Wielkiego Chana przełamały opór wroga, jednak w sierpniu 1259 roku Mongke zginął podczas oblężenia twierdzy Diaoyu, nie wskazawszy następcy na swój tron. Do władzy nad Chanatem Mongolskim pretendował Kubilaj oraz jego młodszy brat Aryk Boge. Trwająca od 1260 do 1264 roku wojna domowa zakończyła się jedynie częściowym zwycięstwem Kubilaja. Pokonał on wprawdzie brata i zjednał sobie większość mongolskich elit, jednak konflikt poskutkował decentralizacją kraju. Odtąd zwierzchnictwo Wielkiego Chana nad znajdującym się w Persji Ilchanatem oraz władającą czarnomorskimi stepami Złotą Ordą było jedynie symboliczne.

Zobacz też:

• Mongolski podbój – największa tragedia Chin
• Pamiątka Boskiego Wiatru – wraki XII-wiecznej mongolskiej armady
• Xiangyang – najdłuższe oblężenie w historii Chin

Po uporządkowaniu spraw dynastycznych Kubilaj z nowymi siłami powrócił do wojny z cesarstwem Chin. W roku 1271 założył dynastię Yuan i przeniósł stolicę Chanatu z Karakorum w Mongolii do Chanbałyku, zwanego dzisiaj Pekinem. Te działania wzmocniły podział mongolskiego imperium, jednak utwierdziły władzę Kubilaja w Państwie Środka. Wojska Yuan w 1276 roku pojmały ostatniego cesarza dynastii Song, a trzy lata później definitywnie pokonały armię rojalistów. Kubilaj podbiwszy całe terytorium Chin obwołał się pierwszym cesarzem dynastii Yuan.

Dynastia Yuan zjednoczyła cesarstwo po raz pierwszy od upadku dynastii Tang w 901 roku. Po wygranej wojnie Kubilaj częściowo stracił zainteresowanie sprawami Mongolii i otoczywszy się chińskimi doradcami rozpoczął gruntowne reformy w cesarstwie. Nowy cesarz skupił się na rozbudowie infrastruktury w celu zwiększenia przychodów z handlu. Jedwabny Szlak, wraz z podbojem Chin znalazł się w całości pod panowaniem mongolskim. Na całej jego długości zostały zbudowane stacje ułatwiające karawanom podróż przez stepy Eurazji. Połączenie pomiędzy Europą a Chinami nigdy wcześniej nie było tak dogodne. Zachęciło to wielu europejskich kupców do podróży na wschód. Najsławniejszym z nich był wenecjanin Marco Polo, którego relacja z podróży na dwór Kubilaja na kilka wieków była głównym źródłem wiedzy Europejczyków o Dalekim Wschodzie. Ponowny rozkwit Jedwabnego Szlaku napełnił skarbiec Yuan i pozwolił Kubilajowi na odbudowę cesarstwa ze zniszczeń wojennych i nowe inwestycje. Za jego panowania powstało ponad 20 tysięcy publicznych szkół, został odbudowany liczący prawie 2 tysiące kilometrów kanał łączący stolicę cesarstwa z ujściem rzeki Jangcy oraz rozbudowano sieć dróg łączących miasta cesarstwa. Aby ułatwić przepływ kapitału wzdłuż Jedwabnego Szlaku, cesarska administracja wydała respektowaną w całym kraju papierową walutę zwaną Chao.

Kubilaj wspiera Wenecjan (miniatura XV-wieczna, domena publiczna).

Stabilizacja i rozwój gospodarczy kraju umożliwiły Kubilajowi organizowanie kolejnych wypraw wojennych, nie odniosły one jednak sukcesów. Dwie morskie wyprawy wymierzone w Japonię w 1274 i 1281 roku zakończyły się katastrofą z uwagi na gwałtowne sztormy, które dwukrotnie prawie doszczętnie niszczyły mongolską flotę. Również próby podbojów południowych sąsiadów Chin, prowadzone w latach 70 i 80 XIII wieku zakończyły się porażką. Tropikalny klimat panujący w królestwach Wietnamu, Birmy i Annamu dziesiątkował cesarską armię i poskutkował jedynie symbolicznym uznaniem zwierzchności Chin nad tymi państwami.

Przegrane wojny podminowały autorytet Kubilaja. Udało mu się stłumić rebelię mongolskich klanów, które rządały większej niezależności od ośrodkow władzy w Chinach, jednak niepokoje wewnętrzne i konieczność odbudowy armii pociągnęły za sobą poważny kryzys finansowy. Po śmierci żony Chabi w 1281 roku i następcy tronu Zheijanga pięć lat później, Kubilaj zaczął wycofywać się z aktywnego uczestnictwa w rządzeniu polegając na doradcach. Stan zdrowia trapionego depresją po odniesionych porażkach i utracie bliskich cesarza pogarszał się. W ostatnich latach życia stracił zainteresowanie sprawami państwa, całkowicie wycofując się z życia publicznego. Kubilaj zmarł 18 lutego 1294 roku w wieku 78 lat, przekazując władzę swojemu wnukowi Temurowi, któremu udało się ustabilizować sytuację w kraju.

Współczesny pomnik Kubilaja w Ułan Bator (fot. Chinneeb, opublikowano na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported).

Kubilaj Chan doprowadził Imperium Mongolskie do szczytu potęgi. Pomimo wojny domowej która osłabiła związki pomiędzy poszczególnymi częściami kraju, rządził on jednym z największych państw w historii ludzkości. Pokój, który zapanował na trasie Jedwabnego Szlaku ożywił stosunki handlowe pomiędzy Europą a Dalekim Wschodem. Po śmierci Kubilaja nigdy nie doszło już do zjednoczenia wszystkich mongolskich państw, jednak zapoczątkowana przez niego dynastia Yuan rządziła Chinami przez następne sto lat.

Bibliografia:

• Bawden Charles R., Kublai Khan [w:] „Encyclopaedia Britannica” [dostęp: 21 września 2015 roku] <[http://www.britannica.com/biography/Kublai-Khan]>.
• Rodziński Witold, Historia Chin, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1992.
• Man John, Kubiłaj-Chan: władca największego imperium w dziejach, Amber, Warszawa 2002.

Polecamy e-book Marcina Sałańskiego „Wyprawy krzyżowe. Zderzenie dwóch światów”:

Książkę można też kupić jako audiobook, w tej samej cenie. Przejdź do możliwości zakupu audiobooka!

Redakcja: Tomasz Leszkowicz