Sinn Féin: partia walki o irlandzką wolność
Sinn Féin: historia partii a sprawa irlandzka
Arthur Griffith (domena publiczna). Stowarzyszenie Sinn Féin zostało założone w 1905 r. na pierwszym corocznym konwencie rady narodowej (Convention of the National Council), gdzie Artur Griffith przedstawił jej program polityczny, mający na celu „ustanowienie Irlandii centrum narodowej legislatury, wzbogaconą z moralną władzą narodu irlandzkiego”. W wyborach 1908 r. partia zdobyła 27% głosów, jednak zaliczyła ona poważny regres w ilości członków. Zorganizowana przez nią konferencja w 1910 r. była tak nieliczna, iż trudne było wyłonienie wystarczającej liczby osób na stanowiska kierownicze.
W 1914 r. członkowie Sinn Féin opowiedzieli się przeciwko polityce Johna Redmonta, przewodniczącego Irish Party, dołączając do Irlandzkich Ochotników, a dwa lata później wielu z nich wzięło udział w powstaniu wielkanocnym (nazywanym przez gazety powstaniem Sinn Féin), które zakończyło się niepowodzeniem. Na kongresie partyjnym z 1917 roku republikanie połączeni sztandarem partii, po raz pierwszy zadeklarowali starania o ustanowienia Republiki Irlandii. W wyborach powszechnych 1918 r. Sinn Féin zdobyło 78 ze 105 możliwych mandatów. Należący do niego parlamentarzyści w 1919 r. proklamowali Dáil Éireann – Parlament Irlandii. Podczas irlandzkiej wojny o niepodległość w latach 1919-21 partia ta popierała Irlandzką Armię Republikańską, a parlamentarzyści brali udział w negocjacjach traktatu angielsko-irlandzkiego z rządem brytyjskim w 1921 r.
Podczas negocjacji Irlandczycy podzielili się: przeciwnicy traktatu pod kierunkiem Éamona de Valery opuścili parlament, stając po przeciwnej stronie w późniejszej wojnie domowej. Zwolennicy traktatu utworzyli nową partię, zwaną Cumann na nGaedheal („Społeczność Irlandczyków”), powołaną 27 kwietnia 1923 r., która rządziła Wolnym Państwem Irlandzkim (1922-37) przez 10 lat, kiedy to w 1933 r. wraz z dwiema innymi partiami utworzyli Fine Gael („Plemię Irlandczyków”).
Sinn Féin – zobacz też:
Przeciwni traktatowi członkowie skupili się na bojkotowaniu działań parlamentu. W 1926 r. próbowano załagodzić spór (popierający de Valerę mieli wrócić do zgromadzenia, pod warunkiem usunięcia kontrowersyjnego zapisu o przysiędze wierności względem korony brytyjskiej), lecz negocjacje zakończyły się porażką. Polityk założył Fianna Fáil – Partię Republikańską, do której dołączyła większość parlamentarzystów Sinn Féin, którzy utracili również sponsorów ze Stanów Zjednoczonych, co spowodowało porażkę w czerwcowych wyborach, w których uzyskali sześć mandatów.
W latach 40. Sinn Féin próbowało uzyskać dofinansowanie poprzez udowodnienie ciągłości istnienia względem partii z 1917 roku, jednak sprawę przegrano. W bardzo krótkim czasie organizacja straciła prawie 60% wyborców: z 152 000 w 1955 r. do 63 000 w 1959 r., a w latach 60. przyjęła lewicowy charakter, zajmując się problemami socjalnymi i mieszkalnymi. W 1967 r. rozważała ona odejście od polityki absencjonizmu, co spotkało się z dezaprobatą wewnątrz partii.
Wewnętrzny podział i okres „The Troubles”
Konferencja partyjna ze stycznia 1970 r. dotyczyła podjęcia decyzji o zakończeniu absencjonizmu, która umożliwiłaby czynny udział w instytucjach rządowych. Do ostatecznego przegłosowania decyzji zabrakło odgórnej większości 2/3 posłów. Miesiąc wcześniej przed podobnym problemem stanęła IRA, a podobna decyzja doprowadziła do powstania Provisional Army Council (Provisional IRA, provos). Część posłów dołączyło do P-IRA, występując przeciw zakończeniu absencjonizmu, dryfowaniu w kierunku socjalizmu oraz rządowej nieudolności, która miała być odpowiedzialna za zamieszki w Irlandii Północnej w 1969 r. Członkowie Sinn Féin będący za absencjonizmem nazwali się Official Sinn Féin, zmieniając nazwę jeszcze dwukrotnie (Sinn Féin, the Workers' Party w 1977 r. i The Workers' Party w 1982 roku).
Mural w Belfaście upamiętniający strajki głodowe z 1981 r. (fot. Miossec, opublikowano na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported). Członkowie ruchu Provisionals angażowali się w akcje militarne, co miało spowodować iż do partii należeć miały „wyłącznie kobiety i mężczyźni powyżej wieku poborowego”. Partia była jednak wyraźnie zaznaczona na płaszczyźnie społecznej – zwiększała ilość placówek w Belfaście i wydawała swoją gazetę „Republican News”. Po zatrzymaniach w ramach operacji „Demetrius” (aresztowanie niemal 350 potencjalnych bojówkarzy irlandzkich w sierpniu 1971 r.) organizacja urządzała protesty i pikiety. Jej znaczenie wzrosło w 1975 roku, w którym IRA ogłosiło trwające rok zawieszenie broni.
Po zakończeniu zawieszenia broni skupiono się na ustaleniu statusu politycznego więźniów. Urzędujący wówczas sekretarz stanu Merlyn Rees uwolnił internowanych, wprowadzając jednak nowy rodzaj sądownictwa i zabierając więźniom skazanym po 1 marca 1976 r. status specjalnej kategorii. Doprowadziło to do serii strajków na którą składały się tzw. blanket protest (więźniowie polityczni odmówili noszenia stroju więziennego, który sugerowałby, że są zwykłymi kryminalistami) oraz dirty protest (odmowa wyjścia do łaźni ze względu na przemoc strażników).
Punktem kulminacyjnym napięć był strajk głodowy z 1981 roku, w ramach którego jeden z osadzonych, Bobby Sands, został wybrany parlamentarzystą jednego z irlandzkich dystryktów. Udział w strajku, podobnie jak dziewięć innych osób, przypłacił życiem.
Lubisz czytać artykuły w naszym portalu? Wesprzyj nas finansowo i pomóż rozwinąć nasz serwis!
Czasy współczesne
Gerry Adams, lider Sinn Féin od 1983 r., wieloletni członek władz wojskowych IRA oskarżany o terroryzm. Wielokrotnie wybierany do Izby Gmin bojkotował udział w jej pracach. Współautor procesu pokojowego w Irlandii Północnej (fot. Sinn Fein, opublikowano na licencji Creative Commons Attribution 2.0 Generic). W 1983 r. Alex Muskey jako pierwszy w historii Sinn Féin został wybrany do Rady Miejskiej Belfastu. Partia zaczęła ponownie rozważać podejście zmiany do kwestii absencjonizmu, co pozwoliło jej startować w wyborach do parlamentu europejskiego. Bez poparcia ich przewodniczącego, Gerry'ego Adamsa, wniosek przepadł. W 1986 r. wskutek działań Ruairí'ego Ó Brádaigh (poprzednika Adamsa) część posłów zdecydowało się opuścić partię-matkę, tworząc Republican Sinn Féin.
W 1994 r. P-IRA ogłosiła zawieszenie broni ze względu na międzypartyjny dialog, do którego nie zaproszono Sinn Féin. Partię dopuszczono później do rozmów, lecz rząd ówczesnego premiera Wielkiej Brytanii, konserwatysty Johna Majora (na którego głosował elektorat Democratic Unionist Party, a więc zwolenników zachowania unii) żądał od Sinn Féin permanentnego zawieszenia broni przez IRA. Sytuacja wyglądała zupełnie odwrotnie w czasie rządów Tony'ego Blaira z Partii Pracy, który włączywszy Sinn Féin do rozmów, uzyskał zawieszenie broni.
10 kwietnia 1998 r. rządy Irlandii i Wielkiej Brytanii, przy kontrasygnacie partii politycznych Irlandii Północnej, osiągnęły tzw. porozumienie wielkopiątkowe, które opisywało na jakiej zasadzie ma przebiegać potencjalnie połączenie Irlandii, regulowało powstanie nowych organów politycznych Irlandii Północnej, rozwiązanie problemu organizacji paramilitarnych oraz związanych z nimi więźniami.
W 2005 r. wyrzucony z partii Denis Donaldson publicznie przyznał się do działalności szpiegowskiej na rzecz Wielkiej Brytanii. W kwietniu 2006 r. został znaleziony martwy w swoim domu w hrabstwie Donegal. W 2009 r. do zabójstwa przyznała się licząca ok. 300 członków organizacja Real IRA. W 2007 r. Sinn Féin zakończyło trwający 87 lat bojkot służb bezpieczeństwa. Na konferencji partyjnej przegłosowano poparcie dla policji, a członkowie partii zaczęli angażować się we współpracę z nimi.
Bibliografia:
- Cowell-Meyers Kimberly, Sinn Féin [w:] Britannica.com [dostęp: 27.11.2015 r.] <[http://www.britannica.com/topic/Sinn-Fein]>
- Sinn Féin [w:] Wikipedia.com [dostęp: 27.11.2015 r.] <[https://en.wikipedia.org/wiki/Sinn_Féin#Historyéin#History]>
Redakcja: Tomasz Leszkowicz
