Mit Grety Garbo

Greta Garbo w Natchnieniu , 1931 r. (domena publiczna).

Greta Gustafsson, urodzona 18 września 1905 roku, dorastała w ubogiej rodzinie robotniczej w Sztokholmie. Jej ojciec zmarł kiedy miała 14 lat i od tamtej pory zmuszona była pracować, na początku jako asystentka w salonie fryzjerskim, później w sklepie z wymyślnymi kapeluszami. Jednak od najmłodszych lat uwielbiała teatr i marzyła o występach. Wreszcie odważyła się na przesłuchanie i mimo początkowej nieśmiałości została studentką w Królewskim Teatrze Dramatycznym. Pierwszym krokiem do zawodowego aktorstwa była rólka w reklamie „Jak się nie ubierać”, jednak do prawdziwego przełomu w karierze Garbo doszło w 1924 roku, kiedy to ceniony szwedzki reżyser Mauritz Stiller zaoferował jej rolę w Sadze o Göście Berlingu.

Podczas produkcji Greta zmieniła nazwisko na Garbo. Nie wiadomo skąd ten wybór, za to pewnym jest, że sprytnie wyróżnił ją spośród tłumu skandynawskich gwiazdek. Sukces filmu zainteresował kalifornijskie studio MGM i otworzył obydwojgu drogę do Hollywood. Wkrótce nowym szefem Grety został Louis B. Mayer, który od razu zalecił jej żeby schudła. Od tamtej pory aktorka nieustannie próbowała różnych diet, w tym opierającej się jedynie o marchewki i kapustę. Amerykański debiut w Słowiku Hiszpańskim okazał się kolejnym strzałem w dziesiątkę, a Garbo stała się wkrótce jedną z największych gwiazd kina niemego, zasilając m. in. obsadę Kusicielki, Symfonii Zmysłów i Pocałunku.

Zobacz też:

• Greta Garbo i inne. 10 słynnych aktorek dwudziestolecia międzywojennego
• Nieokiełznane femme fatale? – Słynne kobiety dwudziestolecia międzywojennego
• Od „Ich nocy” do „Pretty Woman”, czyli o wielkich powrotach komedii romantycznych

W tym wczesnym okresie kariery Greta była bliska także zamążpójścia, ale w ostatniej chwili uciekła sprzed ołtarza partnerowi z planu Johnowi Gilbertowi. Ostatecznie nigdy nie związała się z nikim na stałe, mimo to plotki i spekulacje o jej miłosnych wyczynach nie ustają do dziś. Niedawno upublicznione listy Grety wskazują również na to, że prawdopodobnie była nieszczęśliwie zakochana w swojej przyjaciółce z czasów szkoły teatralnej – Mimmi Pollack. Niewykluczone jest także, że trudności w utrzymywaniu kontaktów towarzyskich Grety były wynikiem znajdowania się w autystycznym spektrum.

Garbo w swoim pierwszym filmie dźwiękowym - Annie Christie , 1930 (domena publiczna).

Talent aktorki został wystawiony na próbę wraz z wprowadzeniem filmu dźwiękowego. Wszyscy wiedzieli, że potrafi zaczarować widzów swoimi wielkimi oczami, ale jak brzmiał jej głos i czy w ogóle potrafiła mówić po angielsku? Rok 1930 przyniósł odpowiedź wraz z rolą Anny Christe. Kiedy wypowiedziała swoją pierwszą kwestię „dajcie mi whiskey” okazało się, że boskiej urodzie towarzyszy niski, gardłowy głos. Krytycy byli zachwyceni, a rola przyniosła jej pierwszą nominację do Oscara.

Potem zagrała w kilku udanych filmach, ale na zawsze kojarzona będzie przede wszystkim z rolami w klasykach takich jak Ludzie w Hotelu, Królowa Krystyna, Anna Karenina i Dama Kameliowa (która przyniosła jej kolejną oscarową nominację). W 1939 roku Garbo zagrała w swojej pierwszej komedii, Ninoczce (rola również nominowana), a pozytywne przyjęcie spowodowało, że MGM postanowiło zrobić ze swojej gwiazdy komediantkę. W 1941 roku wypuszczono Dwulicową Kobietę, jednak niestety ku głębokiemu upokorzeniu Grety film okazał się być totalną klapą. Aktorka zrezygnowała z kręcenia filmów i przeprowadziła się do Nowego Jorku, gdzie mieszkała już do końca swoich dni. Zmarła 15 kwietnia 1990 roku, a jej prochy spoczywają na cmentarzu w Sztokholmie.

Cały hollywoodzki okres swojego życia Greta unikała obowiązków gwiazdy, funkcjonując raczej jako wielkoformatowa samotnica. Nie uczestniczyła w premierach, wywiadach, podpisywaniu autografów ani odpowiadaniu na pocztę fanowską. Nawet wtedy, gdy w 1955 roku Akademia uhonorowała całokształt jej twórczości statuetką, nie pojawiła się na ceremonii. Mimo to przez następne trzydzieści lat zdarzało się jej przebywać w towarzystwie światowej elity oraz samotnie podróżować, i choć już nigdy nie grała w filmach, to publika nie przestała się nią interesować. Dzięki temu można natrafić na wiele anegdot, które tylko podsycają ciekawość i domysły fanów. Jedną z nich jest choćby ta o spotkaniu Grety z Andym Warholem, będąca zresztą jednym z wielu dowodów na to, że zadawanie się z aktorką nie należało do zadań łatwych. Jak podaje Hugo Vickers, dwójka ta miała wpaść na siebie na przyjęciu u poetki Mercedes de Acosty. Artysta podarował aktorce rysunek motyla, ta natomiast doszczętnie go zgniotła.

Greta Garbo i John Gilbert we Władczyni miłości , 1928 r. (domena publiczna).

W bezliku plotek o życiu aktorki można znaleźć też takie perełki jak to, że miała córkę i syna, że w latach 20. dokonała aborcji (ojcem miał być Gilbert), że miała romans z Marleną Dietrich, że była sympatyczką nazistów, że była brytyjskim szpiegiem, że oślepła, że potajemnie spotykała się z Michaelem Jacksonem.

Fenomen Garbo wynika zatem z aury tajemniczości, jaką wokół siebie roztaczała i to niewątpliwie zrobiło z niej ikonę. Należy jednak pamiętać, że stworzyła także definicję kobiety nowoczesnej. Jej role przedstawiają kobiety niekonwencjonalne w wymiarze seksualnym i moralnym, które pomimo swojej delikatnej powierzchowności nie cofają się przed przejmowaniem inicjatywy. Przede wszystkim udowodniła zatem amerykańskiej publiczności, że kobiecość jest jak najbardziej kompatybilna z inteligencją, a naturalny makijaż i spodnie, na dekadę przed Katharine Hepburn, noszą się świetnie.

Bibliografia:

• Mattson Ellen, Greta Garbo. Moja miłość, Marginesy, Warszawa 2014.
• Walker Alexander, Garbo: portret, PIW, Warszawa 1987.

Redakcja: Tomasz Leszkowicz