David M. Crowe - „Oskar Schindler. Prawdziwa historia” - recenzja i ocena
Wydawcy liczyli wówczas na marketingowy sukces, reklamując książkę jako rzekomo zakazaną w USA. Wspomnienia byłej żony Schindlera miały odkrywać jedyną prawdę o tym człowieku. Nic bardziej mylnego. Jeżeli nawet ktoś w Polsce poczuł się kiedyś urażony rzekomo antypolską wymową „Listy Schindlera”, to smutne żale osamotnionej kobiety nie dostarczyły mu nowych argumentów ani przeciw filmowi Spielberga, ani przeciw samemu Schindlerowi.
Inną, również rzekomo rewizjonistyczną, książką jest „Prawdziwa historia listy Schindlera” Mieczysława Pempera (polskie wydanie z roku 2006), która ponoć „odsłania prawdziwe kulisy „[…] historii uratowania żydowskich współwięźniów”. Mamy wreszcie i wydane w Polsce książki: Franciszka Palowskiego „Spielberg. W poszukiwaniu Arki” (Kraków, 1993), i dwa tomy wspomnień „Żydów Schindlera”: Leona Leysona (Lejba Lejzona) „Chłopiec z listy Schindlera” (2014) i Stelli Müller-Madej „Dziewczynka z listy Schindlera. Wspomnienia z dzieciństwa w getcie i obozach koncentracyjnych” (1998). Ta ostatnia pozycja wydana poprzednio w Polsce pod tytułem „Oczami dziecka” (1991).
Po tym krótkim przeglądzie opowieści alternatywnych, czas zająć się tematem głównym, czyli najważniejszą książką o życiu i działalności Oskara Schindlera. Jedyną biografią tego człowieka, a zarazem jedyną pozycją, która – mierząc się z mitami, jakimi obrosła historia tego sudeckiego Niemca – krytycznie i dogłębnie analizuje historię, jaką wszyscy znamy z filmu Spielberga.
Książka którą możemy w Polsce poznać dopiero w roku 2015, została napisana i wydana ponad dziesięć lat temu (w 2004 roku), gdy temat „Żydów Schindlera” budził zrozumiałe zaciekawienie mediów na całym świecie. David M. Crowe rozpoczął zaś pracę nad nią jeszcze wcześniej, bo w roku 1997, kiedy wielu świadków historii Schindlera jeszcze żyło. Dziś jest to być może przede wszystkim lektura obowiązkowa dla cracovianistów, a to z tej przyczyny, że Crowe w niezwykle wnikliwy (i szeroko udokumentowany) sposób opisuje Kraków w latach II wojny światowej, nie koncentrując się bynajmniej wyłącznie na temacie obozu pracy w Płaszowie i fabryki prowadzonej na krakowskim Zabłociu przez Schindlera (D.E.F. – Deutsche Emalienfabrik zwana potocznie „Emalią”). Właśnie ów, szeroko pojmowany przez pisarza, kontekst historyczno-kulturowy sprawia, że „Oskar Schindler” nie jest wyłącznie suchą biografią. Crowe najpierw solidnie przygotował się do pracy (odbywając wiele rozmów ze świadkami tej historii i wiele wyjazdów do Europy – do Krakowa, w Sudety, do Pragi czy Berlina…), a następnie z niewątpliwym talentem literackim potrafił opisać to, co udało mu się w tej sprawie dowiedzieć. Dzięki jego obiektywizmowi (a nawet pewnej niechęci do Schindlera w pierwszym etapie pracy nad książką) powstało niezwykle wnikliwe studium. Otrzymujemy do ręki analizę życia człowieka, Niemca i członka partii nazistowskiej, który okazał się ludzki w tamtych nieludzkich czasach. Poniekąd i samą biografię właściciela „Emalii” i obozu w Brünnlitz można traktować jako zapis swoistej ewolucji autora w ocenie życia i działalności Schindlera. Ma ona tym większą wartość, gdyż nie była pisana z hagiograficznym zamiarem wyretuszowania życiorysu jej bohatera. Kim naprawdę był człowiek, który uratował ponad tysiąc żydowskich istnień? Czy był podobny do filmowego, hollywoodzkiego Schindlera? Na te, i na wiele innych pytań „Prawdziwa historia” z pewnością udziela jasnych odpowiedzi.
Pomimo upływu czasu książka Crowe’a jest niewątpliwie najlepszą pozycją dokumentującą – jak wspomniałem wyżej – nie tylko pełne zawirowań życie Oskara Schindlera, ale i historię Krakowa w czasach Generalnej Guberni, płaszowskiego obozu pracy, mniejszości niemieckiej w Sudetach, Niemczech w latach powojennych, czy wreszcie losów ocalonych przez Schindlera Żydów, którzy rozpierzchli się po Stanach czy Izraelu, a mimo to do końca życia „ich Niemca” troszczyli się o niego.
