„Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość” 1945–1948” – recenzja i ocena
„Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość” 1945–1948” – recenzja i ocena
Szacuje się, że w 1946 r. w szczytowym momencie rozwoju organizacyjnego w działania Zrzeszenia WiN zaangażowane było niemal 30 tys. osób. Było ono największą organizacją konspiracyjną w powojennej Polsce. Działacze WiN, mimo komunistycznych represji, z determinacją dążyli do przywrócenia: w wymiarze jednostkowym – wolności i praw demokratycznych, a w wymiarze wspólnotowym – niepodległości państwa polskiego.
Formalnie rzecz biorąc, Polska była znalazła się w gronie państw, które wygrały II wojnę światową. Od 1 września 1939 roku byliśmy w koalicji antyhitlerowskiej, przelewając krew na wszystkich wojennych frontach aż do końca największego konfliktu w dziejach. Pomimo tak wielu zniszczeń i ofiar, jakimi okupiliśmy udział w obozie aliantów, nasz kraj znalazł się całkowicie w sowieckiej strefie wpływów. O prawdziwie niepodległym i demokratycznym państwie nie mogło być mowy.
Doskonale rozumiały to polskie elity. Nie miały one złudzeń co do prawdziwych zamiarów Stalina. Szybko okazało się, że rzeczywistość jest jeszcze gorsza od przewidywań. Mimo formalnego zakończenia wojny wielu Polaków chciało walczyć nadal. Walczyć o niepodległość kraju i prawdziwą wolność.
W tym celu 2 września 1945 roku w Warszawie został powołany Ruch Oporu bez Wojny i Dywersji „Wolność i Niezawisłość”. To właśnie tej organizacji została poświęcona publikacja Instytutu Pamięci Narodowej pod tytułem „Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość. 1945-1948”. Recenzowany tom składa się z wielu tekstów, poświęconych powojennemu podziemiu poakowskiemu, częściowo publikowanych wcześniej.
Redakcji tomu podjęli się Wojciech Frazik i Filip Musiał. Sama książka została podzielona na kilka części. W prologu została podjęta próba odpowiedzi na pytanie, dlaczego w ogóle powstało Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość”? Jakie idee przyświecały tej organizacji i jakie cele przed sobą stawiała? Przeczytamy także o kontekście wewnętrznym i zewnętrznym powstania WiN.
Trzeba pamiętać, że kierownictwo Zrzeszenia za główny cel stawiało sobie walkę metodami politycznymi, choć, mając na względzie sposób postępowania władz komunistycznych, dopuszczało także zbrojne formy obrony. Realizacji cywilnych celów służyły jednak oddziały leśne rozmieszczone w różnych częściach kraju. Głównym celem kierownictwa WiN było niedopuszczenie do zwycięstwa komunistów w wyborach. Te zaś zostały sfałszowane, a żelazna kurtyna ostatecznie na pół wieku oddzieliła Polskę od wolnego świata.
Główna treść publikacji zawiera się w trzech częściach. Pierwsza z nich – „Struktury” to po prostu omówienie kolejnych czterech Zarządów Głównych Zrzeszenia. Każdy z nich został kolejny rozbity przez UB. Autorzy zwracają uwagę na powtarzalny schemat pokazowych procesów politycznych, które nie byłym niczym więcej niż zwykłą farsą. Najczęściej zapadały w nich wyroki śmierci. Polskich patriotów chowano w bezimiennych mogiłach. Do dziś wielu z nich nie udało się odnaleźć. Przypomnijmy w tym miejscu, że Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych obchodzimy 1 marca, w dniu egzekucji IV Zarządu Głównego z Prezesem Łukaszem Cieplińskim na czele.
W drugiej części książki została omówiona działalność WiN. Przeczytamy o atakach na areszty Urzędu Bezpieczeństwa, działaniach samodzielnych obwodów Zrzeszenia. Poruszony został temat wywiadowców w służbach komunistycznych czy działalności propagandowej. Warto wspomnieć w tym miejscu, że WiN było autorem wielu apeli, m.in. do PSL-u, PPS-u, ONZ-u. Niestety z oczywistych względów nie mogły one przynieść oczekiwanych efektów.
Ostatnia, najobszerniejsza część to portrety ludzi zaangażowanych w konspirację powojenną. Przeczytamy krótkie biogramy osób bardzo znanych – chociażby Łukasza Cieplińskiego, Franciszka Niepokólczyckiego czy Józefa Franczaka ale także tych nieco mniej rozpoznawalnych. Warto pamiętać, że ci z nich, którzy przeżyli śledztwo i więzienie, byli pod obserwacją komunistycznych służb do samego końca PRL-u. Wiele to mówi o naturze tego zbrodniczego systemu. Tzw. Polska Ludowa nie zapominała nigdy o tych, którzy odważyli się stawić jej czoła. Warto mieć tego świadomość.
W Aneksie została zamieszczona rozmowa o Zrzeszeniu „Wolność i Niezawisłość” z Wojciechem Frazikiem, Januszem Kurtyką i Tomaszem Łabuszewskim, którą przeprowadziła Barbara Polak.
„Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość. 1945-1948” to bez wątpienia kolejna ciekawa propozycja wydawnicza poświęcona największej powojennej konspiracji w Polsce. Poznamy metody działania i ludzi, którzy do końca walczyli o wolną Polskę i zapłacili za to najwyższą cenę. To ciekawa i bardzo potrzebna próba całościowego opisania tej niezwykle złożonej struktury. Z powodzeniem może być wykorzystywana jako materiał dla badaczy, jak i punkt wyjścia do zapoznania się z historią powojennej konspiracji na ziemiach polskich dla nieco młodszego grona czytelników.
Publikacja została bardzo starannie wydana, a zamieszczone w niej zdjęcia i ilustracje czynią jej lekturę jeszcze ciekawszą. Kredowy papier nie wszystkim przypadnie do gustu, jednak w wypadku tej publikacji decyzję wydawcy należy ocenić zdecydowanie pozytywnie. Publikacja sprawia wrażenie solidnej. Polecam wszystkim zainteresowanym tematem, bądź dopiero rozpoczynającym swoją historyczną przygodę z Zrzeszeniem WiN.
