„Za króla Sasa, czyli Niemcy na polskim tronie”. Pomocnik Historyczny POLITYKI – recenzja i ocena
„Za króla Sasa, czyli Niemcy na polskim tronie”. Pomocnik Historyczny POLITYKI – recenzja i ocena
Najnowszy Pomocnik Historyczny oferuje zestaw kilkunastu tekstów autorstwa renomowanych historyków, znawców problematyki i dziennikarzy. A przecież Polityka przyzwyczaiła czytelnika do wysokiego poziomu merytorycznego. W tym numerze, po lekkiej zadyszce, udało się utrzymać wysoki poziom serii.
Autorzy podobnie, jak w poprzednich edycjach, podeszli do rzeczy całościowo. Treść Pomocnika została podzielona na dwie główne części, teksty poświęcone samej unii sasko-polsko-litewskiej oraz te przedstawiające dzieje dynastii Wettynów.
Podobnie jak w poprzednich numerach, mamy tutaj detale, czyli wybór krótkich tekstów poświęconych jednostkowym zagadnieniom. Tutaj miniatury przedstawiają m.in. genezę powiedzeń „od Sasa do Lasa” i „pierdoła saska”, losy rodu Sobieskich w czasach panowania Augusta II, czy sylwetki zaufanych Augusta III, a także tekst poświęcony związkom polsko-saskim po zakończeniu unii w 1763 r. Jest tu także ciekawy artykuł poświęcony miejscom pochówków Wettynów. Warto wspomnieć ciekawy przykład opisujący postrzeganie Wettynów w powieściach Józefa Ignacego Kraszewskiego, które nadal cieszą się popularnością, również nad Łabą.
Teksty z części poświęconej unii stoją na wysokim poziomie. Artykuł Miloša Režnika przedstawia niuanse polityczne epoki nie tylko z perspektywy polskiej, ale i saskiej. Ukazuje on, jakie znaczenie dla Wettynów miał awans z ligi elektorów do rangi monarchów. W 1697 r. nikt nie mógł przewidzieć wzrostu potęgi Prus i klęsk Augusta II. Badacz wskazuje na splendor, jaki przyniósł Saksonii wybór Augusta na króla Polski. Porusza on kwestię transferów ideowych i osobowych z Drezna do Warszawy, zwraca również uwagę na działania Augusta III w sprawie Gdańska, gdzie ów wydawałoby się niemrawy władca wykazał się zmysłem i talentem politycznym, wzmacniając pozycję króla względem niezależnego miasta, co nie udało się innym polskim władcom. W tekstach pojawia się również pozytywna perspektywa rządów saskich. To wówczas zaczęły się pojawiać propozycje reform ustrojowych w Polsce. Warto tu podkreślić, że sami osiemnastowieczni Polacy nie patrzyli negatywnie na okres unii, świadczył o tym fakt, iż twórcy Konstytucji 3 Maja przewidywali powstanie w Rzeczypospolitej monarchii dziedzicznej właśnie z Wettynami na tronie.
Andrzej Kamieński w kolejnym tekście przedstawia losy Wettynów w Niemczech. Ukazuje on tutaj niezwykłą rolę i piętno, które dynastia odcisnęła w ich historii, wpływ władców saskich na ugruntowanie i rozszerzenie reformacji oraz ich ostatecznie przegraną walkę o prymat w północnych Niemczech z Hohenzollernami i koleje losów rodu w XX i XXI w. Z tym artykułem koresponduje kolejny tekst Miloša Režnika poświęcony dziejom Saksonii. Kulisom i niuansom polityki religijnej Wettynów i ich przejścia z pozycji zagorzałych stronników reformacji i Marcina Lutra do pragmatyzmu Augusta II, który stwierdził (wzorem pewnego Henryka IV), że tron warszawski wart jest mszy.
Pomocnik porusza również kwestie życia osobistego władców. Anna Czarniecka przedstawia w dwóch tekstach sylwetki najważniejszych małżonek Wettynów pochodzących z Polski (Barbary Jagiellonki i jej córki Krystyny), a także kochanek Augusta II Mocnego. Z drugiego z tych tekstów ukazuje się nam inny portret pierwszego z polskich władców z dynastii Wettynów, troskliwego ojca, zainteresowanego zadbaniem o losy swoich nieślubnych potomków.
Tomasz Targański interesująco charakteryzuje dzieje miast związane z Wettynami, w których losy i architekturę znacząco wpisały się działania przedstawicieli dynastii – Drezna, Miśni, Lipska, Warszawy i… Wschowy. Sabine Jagodziński przedstawia z kolei najważniejsze rezydencje Wettynów, opisując ich walory architektoniczne i turystyczne. Zachęcam zajrzeć, jeśli ktoś szuka pomysłu na wakacyjny wyjazd. Pokrewny tekst o działaniach Wettynów jako mecenasów sztuki prezentuje Marek Sobczak.
Pomocnik w drugiej części tworzą biogramy poszczególnych władców z dynastii Wettynów. Wart tutaj podkreślenia jest tekst Jarosława Czubatego, który przedstawił sylwetkę Fryderyka Augusta, pierwszego króla Saksonii oraz księcia Księstwa Warszawskiego. Warszawski historyk bardzo ciekawie ukazał działania władcy, który był przedmiotem działań politycznych większych graczy, ale który starał się prowadzić politykę na miarę swoich skromnych możliwości, dbając o losy państwa. Pozostałe opisy sylwetek autorstwa m.in. Jacka Wijaczki, Konrada Bobiatyńskiego stoją na równie wysokim poziomie.
Na koniec wypada powtórzyć – w recenzowanym Pomocniku Historycznym Wettyni zostali ukazani całościowo, zarówno jako władcy, ale jako i osoby prywatne, mające niekiedy osobliwe pasje. W wyniku lektury czytelnik będzie mógł skonfrontować (po części zasłużoną) czarną legendę saskich władców z najnowszymi ustaleniami historyków, którzy zwracają na pozytywne aspekty związków Rzeczypospolitej z Saksonią. Warto więc sięgnąć po najnowszy Pomocnik, który powrócił do bardzo wysokiego poziomu serii. Został on napisany przez znakomitych badaczy, co widać w warstwie merytorycznej i językowej. Należy pochwalić również szatę graficzną numeru. Jego lektura z pewnością urozmaici wakacyjny urlop każdemu zainteresowanemu dobrze i przystępnie napisaną historią.
Kup nowy Pomocnik Historyczny POLITYKI – LINK!
Zobacz też pozostałe publikacje, dostępne w ofercie Wydawnictwa Polityka.
