Xiangyang – najdłuższe oblężenie w historii Chin (cz. 1)

Na początku X wieku upadła w Chinach słynna dynastia Tang. Po ponad półwieczu rozdrobnienia zwanym okresem Pięciu Dynastii i Dziesięciu Królestw, generał Zhao Kuangyin założył w północnej części kraju dynastię Sung. On a następnie jego brat podbili konkurencyjne państwa, przywracając cesarstwo na niemal całym terytorium historycznych Chin. Wyjątkiem było 16 prefektur położonych w okolicach obecnego Pekinu, które od kilkudziesięciu lat znajdowały się we władaniu koczowniczego plemienia Kitanów. Ci ostatni na terenach Mandżurii i Mongolii założyli swoje państwo pod nazwą dynastii Liao. Wszelkie próby odbicia tych 16 prefektur kończyły się niepowodzeniem. Chińska armia Sungów nie była w stanie pokonać kawalerii Kitanów.

Kitanowie na polowaniu z użyciem orłów (malowidło z okresu dynastii Sung)

Półtora wieku później Sungowie zawarli przymierze z mieszkającym w północnej części obecnej Mandżurii plemieniem Dżurdżenów, którzy byli wasalami Kitanów. Sojusznicy zaatakowali ich wspólnie. Na północy Dżurdzeni zwyciężyli główne armie przeciwników, rozbijając ich państwo. Sungowie, mimo że mieli przeciw sobie zaledwie pograniczne oddziały wroga, ponieśli porażkę. Sprzymierzeńcy podzielili pomiędzy sobą terytorium Kitanów, jednak chińska elita uznała, że barbarzyńcy nie są ludźmi, których można traktować jako równych sobie i wobec których należy wypełniać zobowiązania. Armie Sungów zajęły nie tylko 16 prefektur, które zgodnie z traktatem sojuszniczym miały przypaść cesarstwu, ale próbowali zając też inne terytoria.

Niepowodzenia Sungów

Reakcja Dżurdżenów była natychmiastowa. Przekonani o słabości militarnej Sungów, uderzyli na południe i po trwającej z przerwami kilkanaście lat wojnie zajęli całe północne Chiny oraz część środkowych wraz ze stolicą Sungów, miastem Kajfeng. Ostatecznie w 1141 roku podpisano pokój, w wyniku którego ustalono granicę na rzece Huei, płynącej równolegle pomiędzy Żółtą Rzeką a Jangcy. Sungowie stracili 1/3 terytorium. Na dodatek na zachód od ich cesarstwa tybetańscy Tanguci założyli państwo na terenach obecnej prowincji Gansu i części sąsiednich. W ten sposób na obszarze historycznych Chin powstały trzy cesarstwa. Na północy założone przez Dżurdzenów cesarstwo Jin, na zachodzie założone przez Tangutów cesarstwo Xixia i na południu założone przez Chińczyków cesarstwo Sung. Wszystkie te trzy państwa walczyły każde z każdym, bez większych realnych sukcesów.

Chiny w 1142 roku (il. Yu Ninje , na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0)

Mongolski sojusznik

Na początku XIII wieku patowa sytuacja uległa zmianie. W Chinach pojawili się Mongołowie, którzy pod wodzą Czyngis-Chana w ciągu kilkunastu lat zniszczyli cesarstwo Tangutów (Xixia) oraz zepchnęli niemal do Żółtej Rzeki cesarstwo Dżurdżenów (Jin). Sungowie, wierni swojej strategii wykorzystywania jednych barbarzyńców przeciw drugim, zawarli sojusz z Mongołami. W 1234 roku sprzymierzeńcy ostatecznie zlikwidowali resztki cesarstwa Dżurdżenów (Jin), przy czym Sungowie znowu popisali się niekompetencją militarną. I tym razem powtórzyła się sytuacja sprzed stu lat. Sungowie próbowali zająć nie tylko swoją dawną stolicę, Kajfeng, ale także starożytne stolice Chin: Changan i Loyang, choć zgodnie z traktatem miały one przypaść Mongołom. Reakcja była natychmiastowa. Mongołowie nie tylko przegnali chińskie oddziały, ale rozpoczęli marsz na południe.

Inwazja Mongołów

W tej sytuacji wielki chan Ugedej (Ögödej) zdecydował się podbić cesarstwo Sung. W 1235 roku armie mongolskie uderzyły na prowincję Syczuan, starając się okrążyć Sungów od zachodu. Walki w górzystym regionie trwały w sumie kilkanaście lat. Towarzyszyły im makabryczne rzezie ludności chińskiej, szczególnie w stolicy prowincji, mieście Chengdu, gdzie miano wymordować 1,4 mln ludzi.

Podczas zajmowania Syczuanu niektóre oddziały mongolskie dokonały również inwazji na teren prowincji Hubei i zajęły w 1236 roku strategiczne miasto Xiangyang, będące twierdzą blokującą dostęp do środkowej części basenu rzeki Jangcy. Znakomity dowódca sungowski gen. Meng Gong odbił w 1239 roku miasto, a ponieważ Mongołowie prowadzili wtedy ofensywę na innym kierunku, dopiero w 1257 roku doszło do większej bitwy o Xiangyang. Mongołowie dokonali nagłego wtargnięcia do miasta, ale obrońcy zastawili na nich pułapkę. Mongolska kawaleria, która znalazła się pomiędzy zewnętrznymi i wewnętrznymi murami, została odcięta od pomocy z zewnątrz i wycięta do ostatniego człowieka. Po tej rzezi Mongołowie odstąpili od miasta.

Dziękujemy, że z nami jesteś! Chcesz, aby Histmag rozwijał się, wyglądał lepiej i dostarczał więcej ciekawych treści? Możesz nam w tym pomóc! Kliknij tu i dowiedz się, jak to zrobić!

Strategia Mongołów

Wielki chan Möngke (portret z XIII wieku)

Mongołowie prowadzili swoje kampanie przeciw cesarstwu Sungów etapami. Pierwszy trwał w latach 1235–1248. Walki trwały z różnym natężeniem: były często przerywane ze względu na zaangażowanie mongolskich armii na Rusi, w Europie Środkowej i na Bliskim Wschodzie, a także ze względu na śmierć kolejnych wielkich chanów: Ugedeja i Gujuka (Güjüka), kiedy to Mongołowie tradycyjnie zawieszali działania wojenne.

Następny etap rozpoczął się w 1251 roku, kiedy wielkim chanem został wybrany wnuk Czyngis Chana Möngke, i trwał do jego śmierci w 1259 roku. Mongołowie podobnie jak Sungowie dysponowali milionową armią, jednakże Möngke oddal 1/5 sił swojemu bratu Hulagu z zadaniem zdobycia Kalifatu Bagdadzkiego, a następnie Egiptu. Olbrzymie mongolskie armie stacjonowały też na terenach chanatu Czagataja w Azji Środkowej oraz na terenach Złotej Ordy, tak że Möngke mógł przeznaczyć do podboju cesarstwa chińskiego nie więcej niż 400 tys. wojowników. Jego strategią było całkowite okrążenie cesarstwa od strony lądowej i zaatakowanie go z północy, z zachodu oraz z południa. Po zdobyciu Syczuanu, Mongołowie zajęli w 1254 roku leżące bardziej na południe państwo Dali (obecne prowincja Yunnan) a następnie w 1257 roku uderzyli na północną część Wietnamu, zmuszając ten kraj do wasalnej uległości. Choroby tropikalne zmusiły jednak Mongołów do wycofania stamtąd swoich oddziałów i zadowolenia się jedynie formalnym zwierzchnictwem.

Möngke osiągnął swój podstawowy cel strategiczny w postaci zupełnego okrążenia chińskiego cesarstwa od północy, zachodu i południa, jednakże podczas oblężenia jednego z chińskich miast zmarł na czerwonkę (według innej wersji zmarł w wyniku zakażenia od trafienia strzałą). Śmierć wielkiego chana spowodowała nie tylko przerwanie działań, ale też trwające kilka lat walki o tron pomiędzy jego braćmi, z których zwycięsko wyszedł nowy wielki chan Kubilaj. W 1268 roku rozpoczął on ostatni, jak się okazało, etap walki z Sungami. Jego sytuacja była jednakże gorsza niż brata. Kubilaj nie był powszechnie uznawany za wielkiego chana, a wrodzy mu mongolscy książęta z Azji Środkowej nie tylko odcinali go od ewentualnych posiłków z Chanatu Perskiego i ze Złotej Ordy, ale także zmuszali go, żeby trzymał część swoich wojsk na stepach rdzennej Mongolii.

Wielki Chan Kubilaj, portret pośmiertny z 1294 roku autorstwa nepalskiego malarza i astronoma Anige

W opisanej rzeczywistości jednoczesny atak z trzech kierunków na chińskie cesarstwo Sungów był niemożliwy. Na południu, ze względu na szczupłość sił i warunki klimatyczne oraz terenowe, atak mongolskiej kawalerii mógł mieć tylko pomocniczy charakter. Atak z północy od strony rzeki Huei w kierunku delty Jangcy, a następnie stolicy Sungów Linan (obecne Hangzhou), był niezmiernie trudny ze względu na tereny poprzecinane kanałami wodnymi i liczne miasta-twierdze, gdzie Sungowie skoncentrowali swoje największe siły. Z tego względu główne uderzenie wyszło z zachodu, gdzie dostępu do basenu środkowej części Jangcy bronił zespól miast-twierdz Xiangyang i Fancheng…

Przeczytaj część drugą artykułu.

Zobacz też:

• Deklaracja niepodległości oraz sowietyzacja Mongolii;
• Pierwsza wojna opiumowa: część 1, część 2;
• Incydent mandżurski (mukdeński);
• Rewolucja Xinhai i upadek chińskiego cesarstwa;
• Azja w transie (cz. 3): Zapiski z krainy stepu.

Lubisz czytać artykuły w naszym portalu? Wesprzyj nas finansowo i pomóż rozwinąć nasz serwis!

Bibliografia

• Franke Herbert, Sung Biographies, t. 1-3, Franz Steiner Verlag, Wiesbaden 1976.
• Man John, Kubiłaj-Chan. Władca największego imperium w dziejach, Wydawnictwo Amber, Warszawa 2007.
• Rashid al-Din, Sbornik Letopisej, Izdaliestwo Nauk SSSR, Moskwa–Leningrad, t. 1, ks. 1, 1952, t. 1, ks. 2, 1952, t. 2, 1960.
• Rodziński Witold, Historia Chin, Ossolineum, Wrocław–Warszawa–Kraków 1992.
• The Cambridge History of China, vol. 5, ed. by Denis Crispin Twitchett, Paul Jakov Smith, Cambridge University Press, Cambridge 2009.
• The Cambrigde History of China, vol. 6, ed. by Herbert Franke; Denis Crispin Twitchett, Cambridge University Press, Cambridge 2007.

--Artykuł został opublikowany pierwotnie na portalu Centrum Studiów Polska–Azja w cyklu „Kartka z kalendarza”

Redakcja: Roman Sidorski--