Władysław Jagiełło (1352/1362–1434)
Władysław Jagiełło, wizerunek z katedry wawelskiej, II poł. XV wieku (domena publiczna). Władysław Jagiełło (1352/1362–1434) przyszedł na świat jako syn wielkiego księcia Olgierda Giedyminowicza oraz księżniczki Julianny, córki Aleksandra twerskiego. Do dziś trwają spory o dokładną datę jego urodzenia – mówi się albo o 1352, albo o 1362 roku. Wiadome jest natomiast, że władzę na Litwie przejął w 1377 roku, znajdując się początkowo pod opieką Kiejstuta Giedyminowicza.
Początki jego panowania nie były łatwe – od zachodu uderzyła na jego ziemie wyprawa polsko-węgierska, od wschodu wojska moskiewskie, których atak był inspirowany przez brata przyrodniego Jagiełły, Andrzeja Garbatego. Niespokojny był też początek lat 80. XIV wieku, kiedy to na Litwie trwały walki między oddziałami Jagiełły a jego brata stryjecznego Witolda, które zakończyły się krótkim porozumieniem między obiema stronami.
Przełomowym z punktu widzenia całego życiorysu księcia okazał się rok 1385, kiedy to po ociepleniu stosunków z Polską, wydał akt unii w Krewie, w którym określał swoje przedślubne zobowiązania względem sąsiedniego królestwa. W 1386 roku przyjął chrześcijaństwo (oraz imię Władysław), co miało stanowić symboliczny początek chrystianizacji Litwy. Pojął za żonę Jadwigę Andegaweńską,a następnie został koronowany na króla Polski, łącząc w ten sposób Polskę i Litwę unią personalną.
W 1389 roku wybuchła kolejna wojna domowa na Litwie, której efektem, po trzech latach trwania, było przyznanie Witoldowi tytułu wielkiego księcia litewskiego, podczas gdy Władysław pozostawał najwyższym księciem litewskim. Mimo zawartej ugody, Witold w kolejnych latach prowadził politykę niekoniecznie zbieżną z interesami Jagiełły, układając się chociażby z Krzyżakami. W 1400 roku król Polski spotkał się ponownie z bratem stryjecznym, przyznając mu dożywotnio tytuł wielkiego księcia Litwy. Innym wiekopomnym wydarzeniem tego roku było odnowienie przez Władysława krakowskiej uczelni, nazywanej później na jego cześć Uniwersytetem Jagiellońskim.
Władysław Jagiełło wg. Jana Matejki (domena publiczna). W 1409 roku wybuchła tzw. wielka wojna z zakonem krzyżackim, w której kością niezgody okazały się tereny Żmudzi oraz ziemi dobrzyńskiej – były to obszary, na których ścierały się interesy Krzyżaków z Polakami lub Litwinami. Najbardziej znaczącym wydarzeniem w czasie trwania tego konfliktu była oczywiście bitwa pod Grunwaldem, która miała miejsce 15 lipca 1410 roku. Okazała się ona wielkim zwycięstwem strony polsko-litewskiej, która rozgromiła wojska krzyżackie wspierane przez sojusznicze oddziały. Śmierć wówczas poniósł też m.in. wielki mistrz zakonu, Ulrich von Jungingen, który optował dotychczas za „twardą” polityką względem Polski i Litwy. Nie można jednak powiedzieć, że zwycięstwo pod Grunwaldem zostało w pełni wykorzystane – później nie udało się chociażby zdobyć Malborka, stolicy Państwa Krzyżackiego.
Dopiero w 1424 roku Władysław doczekał się pierwszego syna, który przyszedł na świat z jego związku z Zofią Holszańską. Otrzymał imię ojca – Władysław – a historia nadała mu później przydomek Warneńczyka. Po jego śmierci z kolei schedę przejął kolejny syn Władysława Jagiełły, Kazimierz Jagiellończyk.
Sam Jagiełło zmarł w 1434 roku, podobno po tym, jak przeziębił się w trakcie słuchania śpiewu słowików, co doprowadziło do niespodziewanych komplikacji zdrowotnych.
Władysław Jagiełło – często zadawane pytania:
Jakim władcą był Władysław Jagiełło?
„Władysław Jagiełło według Jana Długosza miał nie pić alkoholu, lubił zaś długie kąpiele, długie przesiadywanie w wychodku oraz skromny ubiór.” Był to z pewnością z polskiej perspektywy władca nietypowy, jeszcze do niedawna przecież poganin ze wschodu, dużo starszy od Jadwigi, którą przyszło mu pojąć za żonę. [CZYTAJ WIĘCEJ]
Jak przebiegała bitwa pod Grunwaldem?
O poranku 15 lipca 1410 roku na przeciwko siebie stanęły dwie armie: krzyżacka, wspierana przez kwiat rycerstwa całej Europy, oraz polsko-litewska, wsparta m.in. przez oddziały lenników. Bitwa ogromnych rozmiarów dziś jest uznawana często za jedną z decydujących w dziejach kontynentu, a okazała się ona wielkim zwycięstwem Jagiełły i Witolda, którzy rozbili zupełnie siły wroga. [CZYTAJ WIĘCEJ]
Polska i Wielkie Księstwo Litewskie w czasie panowania Władysława Jagiełły (aut. Poznaniak, opublikowano na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0). Jak Jagiełło został mężem Jadwigi?
Małżeństwo Jadwigi i Jagiełły nie było proste do sformalizowania, było jednak bardzo potrzebne. Unia personalna, możliwa dzięki temu związkowi, umacniała wspólne interesy Polski i Litwy. Najpierw Jagiełło musiał jednak przyjąć chrześcijaństwo oraz zobowiązać się do przeprowadzenia chrystianizacji ziem litewskich. [CZYTAJ WIĘCEJ]
Czym był przywilej jedlnieński?
Pod koniec panowania Jagiełły, w 1430 roku w Jedlni nadano przywilej szlachecki, który potwierdzono trzy lata później w Krakowie. Przywilej ten zakładał nienaruszalność osobistą szlachcica ze strony monarchii bez wyroku sądowego – w tym niemożność uwięzienia bez owego wyroku. Szlachta z kolei zobowiązywała się, że nie sprzeciwi się objęciu tronu przez syna Władysława Jagiełły po śmierci władcy. [CZYTAJ WIĘCEJ]
