Uruchomiono bazę informacji o ekshumowanych powstańcach warszawskich

Na stronach internetowych Archiwum miasta st. Warszawy uruchomiona została wyszukiwarka osób zmarłych w czasie wojny, których groby zostały ekshumowane w latach 1945-1947. Baza zawiera imiona, nazwiska lub pseudonimy 15163 osób, z których każda została opatrzone sygnaturą, wskazującą na jednostkę archiwalną przechowującą dane wyszukiwanej osoby.

Takie mogiły były stałym elementem warszawskiego krajobrazu w pierwszych powojennych latach (fot. udostępniona przez AP m.st. Warszawy).

Nie wszystkie ciała poległych i pomordowanych w czasie Powstania Warszawskiego zostały zakopane lub spalone w 1944 r. Szczątki ludzkie zalegające zwały gruzów i ruiny domów, trupi fetor i pogrzeby stanowiły jeszcze przez dwa lata o codzienności stolicy – pisała socjolog z Uniwersytetu Warszawskiego Joanna Wawrzyniak. Mieszkańcy stolicy tak jak przyzwyczaili się do życia w ruinach, tak samo oswoili się ze wszędobylską śmiercią. Poległych chowano w każdym wolnym miejscu – w parkach, na ulicach, skwerach czy podwórkach. Bywało jednak i tak, że szczątki ludzkie mieszały się z gruzem i ziemią – nie raz zdarzyło się, że dzieci bawiły się nie tylko powstańczymi hełmami i odznakami, ale także ludzkimi kośćmi. Miasto stało na skraju epidemii.

Pracownicy PCK i mieszkańcy wyszukiwali groby i znajdujące się w ruinach zwłoki, następnie zaś przenoszono je do tymczasowych miejsc pochówku znajdujących się m.in. w ogrodzie Instytutu Głuchoniemych, Ogrodzie Krasińskich, na placu Wilsona i Placu Starynkiewicza. W 1945 r. otwarty został sąsiadujący z Cmentarzem Wolskim Cmentarz Powstańców Warszawy, na którym pochowano większość odnalezionych po wojnie poległych. Część z nich udało się zidentyfikować, wiele jednak spoczęło na wieki w zbiorowych mogiłach. Z czasem oddolne działania PCK, mieszkańców i kombatantów natrafiły na opór nowych władz.

W większości mogił znajdował się pojemnik (najczęściej butelka), w którym ukryte były podstawowe dane o pochowanej osobie. One właśnie stanowiły główną podstawę do identyfikowania ekshumowanych ciał. Jednakże nie każdy grób opatrzony był tego rodzaju „nieśmiertelnikiem”, nie zawsze też dane były pełne, często zawierały jedynie pseudonim, nie wszystkie też zapisy dało się odczytać. Przełożyło się to na zawartość internetowej bazy, która w wielu miejscach jest niepełna. Mimo tego baza nawet w takim stanie jest dobrym źródłem dla osób badających dzieje Warszawy lub prowadzących badania genealogiczne.

Wyszukiwarka dostępna jest pod adresem: http://www.warszawa.ap.gov.pl/ekshumacje/

Źródło: informacja prasowa Archiwum Państwowego m.st. Warszawy; Joanna Wawrzyniak, W cieniu śmierci ;cieniu-smierci,393938.html, „Polityka”, nr 39 (2523), 01.10.2005, s. 74-75 (dostęp: 31.10.2010).