Urszula Świderska-Włodarczyk – „Homo militans. Rycerskie wzory i wzorce osobowe w średniowiecznej Polsce”

Następna po „Homo nobilis” odsłona badań nad wzorami i wzorcami osobowymi, które w każdej epoce kształtują postawy i styl życia ludzi.

Rycerskie wzory i wzorce osobowe w średniowiecznej Polsce to zjawisko niezwykle interesujące, ale też stosunkowo mało przebadane. Powstało wprawdzie wiele opracowań na temat etosu rycerskiego, obyczajów i wzorów rycerskich, lecz większość z nich poświęcona jest kulturze zachodniej. To w niej bowiem narodził się i ukształtował ten średniowieczny rycerski ideał przyjmowany następnie na gruncie polskim. Nadal brakuje jednak portretu doskonałego polskiego rycerza. Nie dysponujemy przecież źródłami na miarę świeckiej literatury zachodnioeuropejskiej, zwłaszcza barwną epiką i liryką rycerską. Musimy zadowolić się rodzimymi przekazami narracyjnymi, w postaci kronik – poczynając od dzieł Galla Anonima, a na Janie Długoszu kończąc.

Specyfika tych tekstów niesie ze sobą oczywiste ograniczenia, ale jednocześnie umieszcza nas bliżej życia w średniowiecznej Polsce. Dlatego pozwala na uchwycenie faktycznie pożądanych wtedy wzorów i wzorców osobowych, a także na ukazanie wielu tworzących je uwarunkowań oraz elementów zbieżnych z obcym pierwowzorem i typowych dla Polski wieków średnich. Rycerskie wzory i wzorce osobowe są również dlatego tak bardzo istotne, że wpłynęły na ukształtowanie się norm postepowania szlachty, a – co za tym idzie – widoczne są także w późniejszych wzorcach powstańczych, niepodległościowych i obywatelskich. Co więcej, większość z nich pozostaje aktualna w czasach nam współczesnych.

Autorka podjęła się niełatwego zadania dokonania rekonstrukcji polskiego wzorca rycerskiego ukazanego w tekstach pisanych w Polsce w czasach średniowiecza. Wykorzystała liczne źródła mówiące o długiej żywotności ideałów rycerskich i ich obecności we wzorcach istniejących w różnych okresach czasu, zwracając uwagę na ich odmienne uwarunkowania polityczne oraz kulturalne w dobie ich tworzenia – Prof. dr hab. Henryk Samsonowicz (z recenzji)

Urszula Świderska-Włodarczyk – Doktor hab. nauk humanistycznych w dziedzinie historii, profesor Uniwersytetu Zielonogórskiego. Jej główne zainteresowania badawcze to kultura rycerska i szlachecka w Polsce przełomu średniowiecza i czasów nowożytnych, mentalność średniowiecznego rycerstwa i nowożytnej szlachty oraz wzorce osobowe i normy postępowania w średniowieczu i okresie nowożytnym.

Zobacz też pozostałe książki, dostępne w ofercie Wydawnictwa Naukowego PWN.