Timothy Snyder – „Nacjonalizm, marksizm i nowoczesna Europa Środkowa” – recenzja i ocena

Timothy Snyder to historyk świetnie znany na polskim rynku czytelniczym. Jest wykładowcą na uniwersytecie w Yale i absolwentem Oksfordu, specjalizuje się zaś głównie w historii Europy Środkowej. To autor takich książek, jak: „Tajna wojna. Henryk Józewski i polsko-sowiecka rozgrywka o Ukrainę” (Kraków 2008), „Czerwony Książę (Warszawa 2010) oraz świeżo wydane Skrwawione ziemie. Europa między Hitlerem a Stalinem” (Warszawa 2011). To także współtwórca Instytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu. W swoich książkach dosyć często przedstawia nieznane karty z historii Polski. Nacjonalizm, marksizm… nie jest tu wyjątkiem.

Książka dąży bardziej do przedstawienia idei Kazimierza Kellesa-Krauza niż jego życiorysu. Czytelnik ma możliwość zagłębienia się w rozliczne niuanse programu jednego z wybitniejszych polskich socjalistów. Snyder, podobnie jak to robił wcześniej z Henrykiem Józewskim, wydobywa postać Kellesa-Krauza ze stanu zapomnienia, na jaki bohater książki był do tej pory skazany.

A Kazimierz Kelles-Krauz to postać nietuzinkowa: filozof, polityk, socjalista i gorący patriota zaangażowany w działalność socjalistyczną już od czasów gimnazjum, członek zarówno PPS-u, jak i ZZSP, jeden z czołowych działaczy Sekcji Paryskiej. W swojej ideologii starał się opierać na twardym marksizmie, wzbogaconym o pewne wpływy pozytywizmu oraz neokantyzmu, przy jednoczesnym patriotyzmie i dążeniu do niepodległości Polski. Takie poglądy przysporzyły mu wielu antagonistów w ruchach skrajnie lewicowych, z Różą Luksemburg na czele.

Snyder w swojej książce dokładnie opisuje każdy z aspektów myśli polityczno-filozoficznej Kellesa-Krauza. Czytelnik może dokładnie prześledzić jego stosunek do myśli Augusta Comte'a czy Piłsudskiego, do polskich dążeń niepodległościowych, komunizmu oraz np. do kwestii żydowskiej. Książka został podzielona na cztery rozdziały, a każdy przedstawia inny aspekt idei Kellesa-Krauza.

Książka ma jednak jedną niezwykle poważną wadę. W przeciwieństwie do pozostałych publikacji Snydera czyta się ją niezwykle ciężko. Ponieważ została napisana jako praca naukowa sensu stricto, roi się w niej od przypisów i informacji. Co więcej, czytelnik, który nie zna historii Polskiej Partii Socjalistycznej i, ogólnie rzecz ujmując, całej polskiej lewicy tamtego okresu, może mieć duży problem z odnalezieniem się w przytaczanych wydarzeniach i zostać przytłoczony ogromem informacji.

Sam język, jakim publikacja została napisana, jest wyjątkowo ciężki. Przy dłuższej lekturze wręcz męczący. Nie wydając pochopnych wyroków, można podejrzewać, że jest to akurat wina tłumacza.

Książka, podobnie jak inne z tej serii, została wydana w dosyć nieporęcznym formacie 165 x 240 mm. Jest to jednak jedyna wada, ponieważ sama jakość wydania (w tym składu) stoi na wysokim poziomie.

Książka Timothy'ego Snydera jest ważnym wydarzeniem na polskim rynku. Przybliża Czytelnikom znad Wisły jedną z ciekawych postaci z ich własnej historii – postaci, która przez wiele lat była zepchnięta na margines. Niestety, pomyślana jako praca naukowa, może sprawiać duże problemy czytelnikowi nieprzywykłemu do lektury pozycji akademickich.

Redakcja i korekta: Agnieszka Kowalska