Thomas Sjöberg – „Ingmar Bergman. Miłość, seks i zdrada” – recenzja i ocena
Thomas Sjöberg – „Ingmar Bergman. Miłość, seks i zdrada” – recenzja i ocena
Ingmar Bergman należy do grona najbardziej utytułowanych twórców filmowych wszech czasów. W swoich dramatach psychologicznych często poruszał problemy filozoficzne, religijne i egzystencjalne. Przewijające się motywy to m.in. stosunek ludzi wobec śmierci, milczenie Boga czy trudności w kontakcie z drugim człowiekiem. Do jego ważniejszych dzieł zaliczyć można filmy takie jak „Siódma pieczęć”, „Tam, gdzie rosną poziomki”, „Milczenie” oraz „Fanny i Aleksander”.
W związku z przypadającą w lipcu tego roku setną rocznicą jego urodzin zauważyć można wzrost zainteresowania życiem i twórczością szwedzkiego reżysera. Jednym z jego przejawów na polskim rynku wydawniczym jest biografia „Ingmar Bergman. Miłość, seks i zdrada”. Autorem książki jest Thomas Sjöberg, szwedzki pisarz i dziennikarz, w którego dorobku znalazła się chociażby poczytna na rynku skandynawskim biografia króla Karola XVI Gustawa. Wzbudziła ona również sporo kontrowersji z uwagi na ujawnianie skandalizujących szczegółów z życia prywatnego monarchy.
Opisując życie szwedzkiego reżysera, Sjöberg w dużym stopniu opiera się na prywatnej korespondencji, dziennikach Karin Bergman, wspomnieniach ludzi z otoczenia Ingmara a także autobiografii samego bohatera. Tę ostatnią traktuje z pewną dozą ostrożności i niejednokrotnie wykazuje sprzeczności z niej wynikające – jej autor myli lub celowo zakłamuje niektóre fakty. Obraz Bergmana kreowany przez samego reżysera niekiedy odstawał od rzeczywistości. Warto zauważyć, że Sjöberg sam zaznacza, że nie udało mu się porozmawiać z wieloma osobami z bliskiego otoczenia Bergmana i musiał bazować w dużym stopniu na publikacjach książkowych niż samodzielnie przeprowadzanych wywiadach.
Podobnie jak w przypadku książki na temat Karola XVI Gustawa, tutaj również głównym celem autora zdaje się być odbrązowienie postaci wielkiego reżysera i ukazanie czytelnikom jego mniej znanej strony. Książka skupia się na życiu prywatnym Bergmana, a w szczególności na jego relacjach z rodziną i najbliższymi. Śledzimy losy głównego bohatera począwszy od dzieciństwa aż po ostatnie lata życia. Poznajemy mniej lub bardziej znane szczegóły dotyczące jego wychowania, krótkiej przygody z nazizmem, kolejnych romansów, małżeństw i rozwodów.
Autor stara się wejść w głąb psychiki szwedzkiego reżysera. Bergman na kartach książki jawi się jako artysta ekscentryczny, czarujący, ale zarazem władczy, zazdrosny i egocentryczny. Z jednej strony wrażliwy geniusz kina, a z drugiej – egocentryk nie znoszący słów krytyki na własny temat. Potrafił manipulować ludźmi ze swojego otoczenia, by osiągnąć wyznaczony sobie cel. Jego związki charakteryzowały się z początku silną namiętnością, po wygaszeniu której były gwałtowanie kończone wraz z utratą zainteresowania samego Bergmana. Jednocześnie była to postać fascynująca, przyciągająca do siebie kolejne kobiety, szukająca ciągle nowych inspiracji i tym samym motywująca innych.
Pomimo że nie jest to książka skierowana do filmoznawców i osób zainteresowanych analizą filmów Ingmara Bergmana, lektura nawet dla nich może okazać się wartościowa. W jego dziełach filmowych przewijają się liczne wątki autobiograficzne, zaś role aktorów niejednokrotnie modelowane są na osobie samego reżysera bądź ludzi z jego otoczenia. Przeżycia i doświadczenia Bergmana nieraz stawały się kanwą wydarzeń ukazywanych na ekranie filmowym. Ponadto niektóre kobiety, z którymi się wiązał, występowały również na scenie teatralnej czy planie filmowym, co powodowało ciągłe przeplatanie się fikcji i rzeczywistości.
Niestety w związku z przyjętym przez autora założeniem nie jest to kompletny obraz postaci słynnego reżysera. Autor nie poświęca zbyt dużo miejsca dziełom szwedzkiego reżysera. Odnosi się on do nich praktycznie tylko gdy jest to związane z głównym tematem jego zainteresowań. Nie znajdziemy żadnych głębszych analiz, porównań z ówczesnymi trendami filmowymi ani nawet nakreślenia sylwetek osób, z którymi Bergman współpracował (za wyjątkiem kolejnych żon i kochanek). Przykładowo Max von Sydow wymieniony w książce został zaledwie jeden raz, i to tylko jako osoba zaproszona na wspólną kolację.
Chociaż Sjöberg dogłębnie opisuje młode lata Ingmara Bergmana i kształtowanie się jego osobowości to im bliżej końca książki tym coraz bardziej doskwiera brak konkretnych informacji na temat życia i twórczości samego reżysera. Autor opisuje kolejne skandale, sprawy rozwodowe i kontrowersyjne zachowanie głównego bohatera, nie poświęcając większej uwagi innym aspektom życia Bergmana. Brak chociażby jakiejkolwiek wzmianki na temat jego aresztowania pod zarzutem przestępstwa podatkowego w wyniku którego opuścił Szwecję oraz życia na dobrowolnej emigracji. Sjöberg woli skupiać się na punktowaniu kolejnych skaz i słabości reżysera oraz „spustoszeniu, które po sobie pozostawił w postaci zdradzonych kobiet i porzuconych dzieci”.
Książkę polecam uwadze osobom pragnącym poznać bliżej życie prywatne szwedzkiego reżysera. Mimo wymienionych wad biografia Thomasa Sjöberga pomaga nam w pewnym stopniu zrozumieć inspiracje, motywacje i proces twórczy Ingmara Bergmana.
