Roman Wapiński - „Ignacy Paderewski” – recenzja i ocena

Autorem pracy jest Roman Wapiński, nieżyjący już historyk związany z gdańskim środowiskiem naukowym, a ponadto jeden z twórców Uniwersytetu Gdańskiego. Obecne wydanie książki to reedycja, pierwotnie biografia Ignacego Paderewskiego pojawiła się na rynku w 1999 roku. Wówczas jej wydawcą było także Ossolineum. Obłożona twardą oprawą praca liczy 272 strony, które zostały podzielone na dziewięć rozdziałów w układzie chronologicznym (co w przypadku biografii absolutnie nie dziwi). Poprzedza je krótka wypowiedź autora, w której stwierdza, iż opisanie życia Ignacego Paderewskiego to zadanie niezwykle trudne, ponieważ zapisał się on w naszej pamięci w dwóch dziedzinach: w sztuce i polityce. Po rozdziałach następuje posłowie, bibliografia w formie krótkiego omówienia najważniejszych prac, a także przypisy, indeks osób i spis ilustracji. 27 umieszczonych w tekście fotografii przedstawia m. in. Ignacego Paderewskiego w różnych momentach życia, a także członków jego rodziny oraz willę pianisty w Szwajcarii. Książka została napisana niezwykle przystępnym językiem, dzięki czemu ma charakter popularnonaukowy. Mimo to, autorowi nie można odmówić znajomości tematu, o czym świadczą wspomniane wyżej, starannie opracowane przypisy.

Pierwsze dwa rozdziały dotyczą dzieciństwa i młodości Ignacego Paderewskiego, trzeci - o wymownym tytule „Mistrz” - traktuje o narodzinach gwiazdy, dziś powiedzielibyśmy „celebryty”. Erupcja popularności artysty miała miejsce za oceanem, gdzie Paderewski zyskał sobie w krótkim czasie wielką estymę. Jego imieniem nazywano cukierki, a w dobrym tonie było noszenie krawatów „á la Paderewski”. W czwartym rozdziale autor opisuje okoliczności wejścia Paderewskiego w świat polityki. W kolejnych częściach poznajemy kulisy działalności Paderewskiego jako orędownika sprawy polskiej, a także Paderewskiego piastującego funkcję premiera. W wielu miejscach autor stwierdza, iż Paderewski nie był rasowym politykiem. Opisane wydarzenia przekonują nas, iż w istocie tak było. Warto jednak podkreślić bezgraniczne oddanie Paderewskiego ojczyźnie. Artysta związany był z obozem narodowej-demokracji, z biegiem lat jego stosunki z tą opcją polityczną się rozluźniały. Mimo to - jak pisze autor - działacze polskiej lewicy uważali go za człowieka endecji. Działalności politycznej Paderewskiego na pewno szkodziła, niebywała wręcz, zdolność artysty do otaczania się nieodpowiednimi współpracownikami. W otoczeniu Paderewskiego znalazł się m.in. agent wywiadu brytyjskiego, Intelligence Service. Paderewskiemu szkodziła także małżonka, Helena. Nie potrafiła ona oddzielić sfery publicznej od prywatnej, dlatego swoim zachowaniem często kompromitowała premiera. Wapiński cytuje pamiętniki Wincentego Witosa, który opisuje spotkanie z premierem w trakcie, którego do gabinetu weszła pani Paderewska i zwróciła się do męża takimi słowami: „Ignaś, proszę cię, chodź tu zaraz”.

Autor książki opisuje działalność Paderewskiego w kraju oraz na arenie międzynarodowej. Paderewski był przede wszystkim artystą i nie do końca odnajdywał się w świecie intryg oraz koterii. Mimo to, nie szczędził swych sił, by uczynić Polskę silnym i znaczącym państwem. Nie liczył się z kosztami, na działalność polityczną poświęcił znaczną część swego majątku i nigdy nie domagał się jakiegokolwiek zadośćuczynienia.

Biografia Paderewskiego to praca, którą bez wątpienia można polecić wielbicielom artysty (o ile jeszcze jej nie znają), a także specjalistom zajmującym się polityczną historią Polski w dwudziestoleciu międzywojennym oraz stosunkami międzynarodowymi w okresie po zakończeniu pierwszej wojny światowej. Książka ta powinna także znaleźć się w kanonie badaczy obyczajowości oraz historyków kultury. Wspomniany wyżej przystępny język powoduje, iż praca Romana Wapińskiego ma szanse dotrzeć także do osób traktujących historię jako hobby.