Przywódcy Polskiego Państwa Podziemnego
Cyryl Ratajski
Związany z endecją Cyryl Ratajski był pierwszym stałym Delegatem Rządu na Kraj, wybranym przez specjalnego wysłannika gen. Sikorskiego, płk. Jana Skorobohatego-Jakubowskiego. Urodzony w 1875 r. Ratajski pochodził z wielkopolskiej rodziny chłopskiej. Po zdaniu matury w Poznaniu studiował prawo w Niemczech, tam też podjął pierwszą pracę w zawodzie. W późniejszym okresie prowadził praktykę adwokacką w Raciborzu, związał się wówczas ze śląską Narodową Demokracją. W 1911 r. osiadł w Poznaniu, gdzie zaangażował się zawodowo i społecznie. W czasie powstania wielkopolskiego utrzymywał ścisłe związki z Naczelną Radą Ludową.
Cyryl Ratajski (1875-1942). W latach 1922-1924 i 1925-1934 pełnił funkcję Prezydenta Poznania, przyczyniając się znacząco do rozwoju miasta. W okresie od listopada 1924 r. do czerwca 1925 r. pełnił funkcję ministra spraw wewnętrznych w rządzie Władysława Grabskiego. W 1934 r. odwołany przez władze sanacyjne z funkcji prezydenta miasta, objął ją ponownie na tydzień we wrześniu 1939 r. Aresztowany czasowo przez Niemców, w 1940 r. został przesiedlony do Generalnego Gubernatorstwa. W grudniu tego roku został Delegatem Rządu na Kraj. Funkcję tę pełnił do 5 sierpnia 1942, kiedy z powodu złego stanu zdrowia podał się do dymisji. Zmarł w Warszawie 19 października tego samego roku. Po wojnie został pochowany na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan w Poznaniu.
Jan Piekałkiewicz
Następcą Ratajskiego został Jan Piekałkiewicz związany ze Stronnictwem Ludowym. Urodzony w 1892 r., ukończył ekonomię w Petersburgu, specjalizując się w statystyce (w 1921 r. brał udział w przeprowadzeniu pierwszego polskiego spisu powszechnego). Jako naukowiec publikował również prace poświęcone finansom i ekonometrii. Wykładał m.in.na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. W latach 1938-1939 zasiadał we władzach SL, w początkach wojny związał się z konspiracyjnym Stronnictwem Ludowym „Roch”.
Jan Piekałkiewicz(1892-1943). W 1941 r. został zastępcą Delegata Rządu na Kraj, a 5 sierpnia 1942 r. zajął miejsce Cyryla Ratajskiego. W czasie sprawowania przez niego tej funkcji powstała m.in. Rada Pomocy Żydom „Żegota”, rozpoczęto dokumentowanie zbrodni niemieckich a także napiętnowano kolaborantów i osoby pomagające Niemcom. Znaleźli się Polacy z nazwiska i pochodzenia, którzy się podjęli hańbiącej roli chwytania własnych rodaków. Uchodzi im to dotychczas bezkarnie. Wprawdzie sięga ich pogarda i nienawiść Narodu, ale ohyda trwa [...] To co czynią ci urzędnicy-Polacy jest w zrozumieniu obowiązujących przepisów polskich zdradą. Grożą za nią kary najcięższe, aż do kary śmierci włącznie – pisał w specjalnym oświadczeniu w tej sprawie. 19 lutego 1943 r. został aresztowany przez Niemców i więziony na Pawiaku oraz w Alei Szucha, gdzie został zamordowany 19 czerwca tego roku.
Jan Stanisław Jankowski
Urodzony w 1882 r. Jankowski był z wykształcenia chemikiem, absolwentem Uniwersytetu Warszawskiego i Politechniki Warszawskiej, przed pierwszą wojną światową asystentem na Uniwersytecie Jagiellońskim. Na początku XX w. związany z endecją, w 1909 r. odszedł z Ligi Narodowej, będąc jednym z przywódców Narodowego Związku Robotniczego. W czasie pobytu w Krakowie był związany z Komisją Tymczasową Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych i Polskim Związkiem Wojskowym, w czasie wojny służył w I Kompanii Kadrowej i 1. pułku ułanów Legionów Polskich. Po wojnie był liderem Narodowej Partii Robotniczej, był ministrem pracy i opieki społecznej w pierwszym rządzie Wincentego Witosa, rządzie Aleksandra Skrzyńskiego i trzecim rządzie Witosa. W latach 1928-1935 był posłem na Sejm. Od 1937 r. w Stronnictwie Pracy.
Jan Stanisław Jankowski (1882-1953). W czasie wojny związany z instytucjami opieki społecznej, w 1941 r. objął funkcję dyrektora Departamentu Pracy i Opieki Społecznej Delegatury Rządu na Kraj. W następnym roku mianowany zastępcą Delegata, po aresztowaniu Jana Piekałkiewicza w lutym 1943 r. przyjął kierowanie cywilną administracją państwa podziemnego. Jako wicepremier i kierownik Krajowej Rady Ministrów, brał udział w przygotowaniu i ogłoszeniu wybuchu powstania warszawskiego. Po jego kapitulacji przedostał się poprzez obóz w Pruszkowie na wolność. W marcu 1945 r. został aresztowany wraz z gen. Leopoldem Okulickim i innymi przywódcami Polskiego Państwa Podziemnego przez oddział NKWD dowodzony przez gen. Iwana Sierowa. 21 czerwca 1945 r. w czasie moskiewskiego procesu szesnastu został skazany na 8 lat więzienia. 13 marca 1953 r. został prawdopodobnie zamordowany w więzieniu we Włodzimierzu.
Stefan Korboński
Po aresztowaniach z marca 1945 r. funkcję Delegata objął Stefan Korboński. Urodzony w 1901 r., brał udział w walkach o Lwów (1918-1919), wojnie 1920 r. i III powstaniu śląskim. Był kawalerem Krzyża Virtuti Militari. W okresie międzywojennym podjął studia prawnicze, a następnie pracę w prokuraturze i adwokaturze w Poznaniu i Warszawie. Od 1925 r. był związany z ruchem ludowym, kolejno z PSL „Wyzwolenie” i Stronnictwem Ludowym.
Stefan Korboński (1901-1989). We wrześniu 1939 r. służył w 57 pułku piechoty, dostając się do niewoli sowieckiej, z której uciekł i przedostał się do okupowanej Warszawy. Działał w ZWZ-AK oraz SL „Roch”. Wraz z żoną prowadził konspiracyjną radiostację, przekazującą informacje do Londynu. W 1941 r. został Kierownikiem Walki Cywilnej, a dwa lata później objął funkcję szefa Oporu Społecznego w Kierownictwie Walki Podziemnej. W czasie powstania warszawskiego był dyrektorem Departamentu Spraw Wewnętrznych w Delegaturze Rządu na Kraj, w okresie od marca do czerwca 1945 r. pełnił obowiązki Delegata i przewodniczącego Rady Jedności Narodowej. Aresztowany przez NKWD, zwolniony po utworzeniu Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej. Związał się z Polskim Stronnictwem Ludowym Stanisława Mikołajczyka, z list tej opozycyjnej partii został w styczniu 1947 r. posłem na Sejm Ustawodawczy. Jesienią tego samego roku podjął decyzję o ucieczce z kraju – przez Szwecję dostał się do USA, gdzie mieszkał aż do śmierci. Zaangażowany w życie emigracji politycznej, był autorem licznych publikacji poświęconych historii Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej. W 1980 r. otrzymał Medal Sprawiedliwego wśród Narodów Świata. Zmarł 23 kwietnia 1989 r. w Waszyngtonie.
W najbliższych dniach prochy Stefana Korbońskiego i jego żony Zofii zostaną sprowadzone do Polski i złożone w Świątyni Opatrzności Bożej w Warszawie.
Jerzy Braun
Ostatnim Delegatem Rządu na Kraj i faktycznym likwidatorem struktur Polskiego Państwa Podziemnego został Jerzy Braun. Urodzony w 1901 r., związany był z harcerstwem, brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. W okresie międzywojennym opublikował liczne zbiory wierszy, dramaty, powieści oraz scenariusze filmowe, był także redaktorem i wydawcą krakowskiej „Gazety Literackiej”. W czasie okupacji związany ze środowiskami katolickimi, redagował czasopismo „Kultura Jutra”. Brał udział w powstaniu warszawskim. W czerwcu 1945 r., po aresztowaniu Stefana Korbońskiego i wyroku na Janie Stanisławie Jankowskim objął funkcję Delegata Rządu na Kraj i przewodniczącego RJN. Zredagował wydane 1 lipca tego roku Testament Polski Walczącej i Manifest do Narodu Polskiego i Narodów Zjednoczonych.
Jerzy Braun (1901-1975). W 1948 r. skończył studia filozoficzne na KUL-u. Związany ze Stronnictwem Pracy, w latach 1948-1956 był więziony przez władze stalinowskie. W 1966 r. wyjechał do Rzymu, gdzie przebywał do śmierci. Obserwator Soboru Watykańskiego, w czasie pobytu na Zachodzie wygłaszał liczne odczyty poświęcone kulturze polskiej. Zmarł 17 października 1975 r.
W 1995 r. Cyryl Ratajski, Jan Piekałkiewicz, Jan Stanisław Jankowski i Stefan Korboński zostali pośmiertnie odznaczeni Orderem Orła Białego.
