Przemysław Urbańczyk – „Mieszko Pierwszy Tajemniczy” (informacja)

Ambicją autora nie było stworzenie monumentu wyczerpującego wszystkie kwestie, których rozpatrzenie umożliwiają źródła historyczne i świadectwa archeologiczne, lecz raczej krytyczna analiza dostępnych informacji, pozostawiająca wciąż spore pole do manewrów interpretacyjnych. Osią rozważań nie jest chronologia wydarzeń politycznych, lecz wybrane problemy badawcze, które albo nie wzbudziły dotąd szerokiego zainteresowania, albo pozwalają na wzbogacenie dotychczasowych interpretacji.

Nie jest to zatem kolejna biografia pierwszego władcy piastowskiego, lecz rozważania nad wybranymi problemami, które wymagają ponownego przemyślenia. Autor podejmuje próbę „zrozumienia” kwestii najtrudniejszych: Kim byli przodkowie Mieszka? Skąd wzięła się ich wiedza o tym, jak zbudować podstawy państwa terytorialnego? Jak brzmiało oryginalne imię Mieszka? Czy gorliwie szerzył chrześcijaństwo? Jaką miał strategię geopolityczną? Jaki był terytorialny zasięg jego władzy? Jakie były polityczne okoliczności jego śmierci? Gdzie został pochowany?

Brak solidnych podstaw informacyjnych sprawia, że zaproponowane odpowiedzi to raczej sugestie historiograficzne niż konkluzywne stwierdzenia. Tylko na tyle pozwala bowiem dzisiejszy stan naszej wiedzy. Mimo to autor świadomie podejmuje ryzyko sformułowania dość kontrowersyjnych propozycji, które sprowokują zapewne krytyczną dyskusję.

Przemysław Urbańczyk jest profesorem zwyczajnym w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego oraz w Instytucie Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk. Opublikował ponad 300 tekstów dotyczących głównie archeologii i historii wczesnego średniowiecza Polski, Europy Środkowo-Wschodniej, Skandynawii i wysp północnego Atlantyku, w tym książki: „Medieval Arctic Norway” (1992), „Władza i polityka we współczesnym średniowieczu” (2000), „Rok 1000. Milenijna podróż transkontynentalna” (2001), Zdobywcy północnego Atlantyku (2004), Herrschaft und Politik im Frühen Mittelalter (2007), „Trudne początki Polski” (2008) oraz „Mieszko I tajemniczy” (2013). Dodatkowe pola badawcze to: teoria badań archeologicznych, historia archeologii i metodyka prac wykopaliskowych.

SPIS TREŚCI

Pierwsze wprowadzenie / 7

Wprowadzenie drugie – archeologia a historia / 17

Rozdział 1. Pierwsze piastowskie państwo/władztwo/regnum / 29

Czy we wczesnym średniowieczu istniały państwa? / 31

Kryteria państwowości wczesnośredniowiecznej/ 41

Historiografie państwa / 60

Rozdział 2. Pierwsi obserwatorzy zewnętrzni / 71

Wisła jako symboliczny identyfikator „polskiej” części Europy / 72

Etniczne zróżnicowanie Europy Środkowo-Wschodniej w czasach przedmieszkowych według źródeł arabskich / 79

Barbarzyńscy „królowie” / 94

Rozdział 3. Mieszko nie był pierwszy / 99

Polanie i inne „plemiona” / 103

Budowa infrastruktury terytorialnej / 113

Pochodzenie Piastów / 129

Rozdział 4. „pierwsze” imię mieszka / 167

Relacja Ibrahima ibn Jakuba / 171

Widukind i inni / 182

Najstarszy zapis polski / 186

Rozdział 5. Mieszko – pierwszy chrześcijanin? / 191

Społeczeństwa przedchrześcijańskie / 192

Ekspansja chrześcijaństwa na północno-wschodnie peryferie Europy porzymskiej / 199

Chrześcijaństwo w Polsce przedmieszkowej? / 212

Czy Mieszko był poganinem? / 218

Rozdział 6. Mieszko pierwszy – chrystianizator / 227

Ku chrześcijańskiej Europie / 231

Kościół Mieszka / 236

Przekonania eschatologiczne poddanych Mieszka I / 260

Rozdział 7. Mieszko pierwszy – budowniczy / 293

Architektura rezydencjonalna z czasów Mieszka I / 297

Architektura sakralna / 299

Grody / 304

Rozdział 8. Mieszko pierwszy – polityk / 317

Przed 965 rokiem / 317

Lata 965–984 / 324

Lata 985–992 / 350

Rozdział 9. Terytorium mieszka pierwszego / 361

Szukanie państwa wczesnopiastowskiego na mapie Europy / 362

Świadectwa archeologiczne / 363

Kartografia polityczna Dagome Iudex / 369

Rozdział 10. Pierwszy pochówek mieszka pierwszego / 387

Śmierć władcy / 387

Grobowiec w katedrze poznańskiej / 394

Kto i gdzie został pochowany? / 398

Zakończenie – pierwsze i ostatnie / 421

Bibliografia / 425

Wykaz ilustracji / 463

Summary. Mieszko I the mysterious / 467

Indeks osobowy / 473

Indeks postaci historycznych / 479

Indeks geograficzny / 497

Zobacz też pozostałe książki, dostępne w ofercie Wydawnictwa UMK