Powstanie słownik biograficzny uczestników konspiracji niepodległościowej w woj. białostockim

W Białymstoku ruszyły prace badawcze mające na celu stworzenie słownika biograficznego uczestników konspiracji niepodległościowej w woj. białostockim w latach 1945-1956. Prace prowadzone są pod kierownictwem dr Andrzej Pulińskiego we współpracy z białostockim oddziałem IPN. Projekt zakłada zebranie maksymalnej liczby informacji biograficznych o uczestnikach różnego rodzaju organizacji politycznych i zbrojnych działających na terenie województwa białostockiego, którzy w wyniku represyjnych działań władz komunistycznych zostali skazani przez sądy wojskowe (lub inne sądy) na długoletnie pobyty w więzieniu lub zostali skazani za powyższą działalność na najwyższy wymiar kary. Przewiduje się, że rezultatem podjętych działań badawczych będzie dwutomowy słownik lub informator personalny, w którym zostaną przedstawione noty biograficzne wszystkich osób skazanych za niepodległościową działalność na omawianym terenie. Zaprezentowane zostaną losy zarówno dowódców oddziałów jak i szeregowych członków podziemnych organizacji i ich współpracowników. Część biograficzną poprzedzać będzie rozbudowany Wstęp zawierający opis sytuacji politycznej, struktury organizacyjne zarówno instytucji represji jak i podziemia zbrojnego i politycznego. Wszystkie dane uzyskane w procesie tworzenia biogramów takie jak: wiek, pochodzenie społeczne, przynależność do konkretnej organizacji, wykształcenie, itp., zostaną przedstawione w formie statystycznej i poddane analizie. Publikacja ma być pracą zawierającą ilustracje, w tym fotografie osób opisywanych w biogramach, zdjęcia grupowe, mapy, skany dokumentów osobistych i organizacyjnych, wycinki prasowe. Zakłada się, że publikacja będzie zawierała kilka tysięcy not biograficznych ułożonych alfabetycznie i opublikowanych w kilku tomach.

W tym celu zostaną wykorzystane w głównej mierze akta byłego Wojskowego Sądu Rejonowego w Białymstoku, innych WSR w kraju, sądów doraźnych oraz archiwalne materiały wytworzone przez WUBP w Białymstoku i jego odpowiedniki (PUBP) w powiatach województwa białostockiego. Archiwum IPN posiada również w swoich zasobach materiały dotyczące więziennictwa oraz aresztów śledczych. Kwerendzie poddane zostaną także materiały z akt kontrolno- śledczych poszczególnych osób, których biogramy zostaną umieszczone w słowniku/ informatorze personalnym. Wykorzystane zostaną również materiały wytworzone przez późniejsze służby specjalne komunistycznego państwa takie jak Służba Bezpieczeństwa czy też Komitet ds. Bezpieczeństwa oraz struktury Milicji Obywatelskiej bądź wojskowych służb kontrwywiadu.

W Archiwum Państwowym w Białymstoku zostaną poddane kwerendzie informacje dotyczące spraw sądowych, które po roku 1955 (rozwiązanie WSR) znalazły się w posiadaniu tej instytucji a także dokonany zostanie przegląd prasy i czasopism z omawianego okresu, zawierający informacje o toczących się procesach członków podziemia zbrojnego. Kolejnym etapem działań będzie kwerenda dotychczasowego dorobku histograficznego mającego odniesienie do realizowanego projektu badawczego. Zakłada się, że dotyczyć on będzie przeglądu publikacji historycznych oraz publicystycznych ze szczególnym uwzględnieniem wspomnień (publikowanych) samych uczestników jak i osób z nimi współpracujących czy też członków rodziny. W ten sposób stworzony zostanie w miarę pełny obraz działalności danej osoby oraz opisane wszystkie kwestie związane z represjami ze strony organów bezpieczeństwa oraz sądów wojskowych. W notach biograficznych w miarę możliwości zostaną również przedstawione późniejsze losy bohaterów słownika, już po opuszczeniu zakładów karnych.

Realizacja tego programu będzie się odbywała na styku kilku dyscyplin humanistycznych. Obok kwestii ściśle historycznych poruszone zostaną sprawy z obszaru socjologii, politologii, prawa i nauk społecznych. Realizacja projektu przyniesie olbrzymią ilość informacji pomagających w rozwoju wiedzy historycznej regionalnej społeczności. W związku z patriotycznym charakterem działalności osób opisanych w słowniku opracowanie będzie miało również wpływ na rozwój świadomości historycznej w wymiarze regionalnym, lokalnym ale również w aspekcie ogólnokrajowym. Ukazanie postaw patriotycznych uczestników działalności konspiracyjnej, ich niezłomnych postaw wynikających z ducha polskości, wychowania patriotycznego w rodzinach, głęboka więź z religią katolicką stanowią kierunkowskaz dla przyszłych pokoleń i ugruntowujący przekonanie o sile polskiej idei i tradycji narodowej i w efekcie powoduje tak pożądane utrwalenie orientacji patriotycznej w naszym społeczeństwie.

Projekt dofinansowany ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Edukacji i Nauki w ramach Programu „Nauka dla Społeczeństwa II" realizowany w obszarze „Humanistyka - Społeczeństwo - Tożsamość".