Piotr Brzeziński – „Zwijanie sztandaru. Komitet Wojewódzki PZPR w Gdańsku w latach 1975-1990” – recenzja i ocena
Piotr Brzeziński – „Zwijanie sztandaru. Komitet Wojewódzki PZPR w Gdańsku w latach 1975-1990” – recenzja i ocena
Pomimo stosunkowo młodego wieku, Piotr Brzeziński może pochwalić się imponującym dorobkiem naukowym i popularyzatorskim. Jego nieszablonowe ujęcie portretów pierwszych sekretarzy KW („Zapomniani dygnitarze. Pierwsi sekretarze Komitetu Wojewódzkiego PPR/PZPR w Gdańsku w latach 1945–1990. Szkice biograficzne”), która ukazała się w 2013 roku nakładem Instytutu Pamięci Narodowej może stanowić wzór dla badaczy zajmujących się historią najnowszą ze szczególnym uwzględnieniem historii partii komunistycznej. Praca ta dała jednak przedsmak opowieści, jaką zawarł na kartach recenzowanej książki.
W „Zapomnianych dygnitarzach…” Brzeziński potrafił połączyć dociekliwość naukowca z pasją popularyzatora, a jednocześnie nie dał się wciągnąć w relatywizowanie przeszłości. Co jest pokusą tym większą, że odbył dziesiątki rozmów z działaczami partii.
Badawczy krytycyzm widać bez wątpienia w pracy „Zwijanie sztandaru. Komitet Wojewódzki PZPR w Gdańsku w latach 1975-1990”. Warto podkreślić, że podstawą wydania książkowego była praca doktorska, którą autor obronił na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Gdańskiego. Ogromną zasługą autora jest umiejętność doboru źródeł – i w tym wypadku ominął on pokusę przywoływania wszystkich materiałów, jakie znalazł w archiwach. Selekcja materiału, a jednocześnie głębokie rozeznanie w meandrach funkcjonowania organizacji partyjnej, gąszczu struktur, nazwisk i niejasnych często kompetencji – to wszystko sprawia, że Piotr Brzeziński zaprezentował dzieło dojrzałe. Można je z powodzeniem stawiać za wzór dla innych, podobnych publikacji, jakie niewątpliwie w następnych latach będą się ukazywać. Historyk zaprezentował w nim szereg informacji i prawideł, które rządziły innymi instancjami wojewódzkimi w ostatnim piętnastoleciu słusznie minionego ustroju.
Interesujące są przyjęte przez autora cezury. Właśnie w omawianym piętnastoleciu ujął on rzadko sygnalizowany problem narastającego kryzysu partii jako funkcji, a zarazem konsekwencji kryzysu całego systemu. Brzeziński celnie wiąże upadający system gospodarczy i wyczerpującą się formułę polityczną z degeneracją i demoralizacją lokalnych elit, która do końca korzystała z przywilejów niedostępnych dla zwykłych ludzi.
Stając w obliczu niezliczonych tek archiwalnych musiał dokonać szeregu ograniczeń – i tu oczywiście otwiera się pole do dyskusji, czy wszystkie elementy tej układanki zostały przezeń uwzględnione. Czy mógł poszerzyć swoją pracę o te lub inne zagadnienia? Czy powinien więcej miejsca poświęcić relacjom PZPR z innymi partiami satelickimi, organizacjami społecznymi i młodzieżowymi, a także z poszczególnymi grupami społecznymi – robotnikami, chłopami i inteligencją? Zapewne tak, mając jednak na względzie wspomniany ogrom materiału byłoby to nie tylko niepotrzebne, ale wręcz niemożliwe.
Wszystkie te zagadnienia to materiał nie na jedną pracę, ale co najmniej dziesięć. Należy przy tym sądzić, że Piotr Brzeziński niejednokrotnie będzie powracać do problematyki funkcjonowania PPR/PZPR w województwie gdańskim.
Na naszym rynku wydawniczym ukazały się już dziesiątki wartościowych prac na temat ostatniego stadium istnienia systemu komunistycznego. Niemała w tym zasługa Instytutu Pamięci Narodowej, którego wkład praktyczne zdominował badania nad dziejami PRL. Do tych najlepszych prac właśnie dołącza książka Piotra Brzezińskiego. Dobre pióro autora i staranna redakcja to dodatkowe argumenty, by sięgnąć po „Zwijanie sztandaru”.
