Paul Hill – „Templariusze na wojnie. 1120-1312” – recenzja i ocena
Paul Hill – „Templariusze na wojnie. 1120-1312” – recenzja i ocena
Na naszym rynku wydawniczym ukazała się kolejna publikacja traktująca o historii wypraw krzyżowych. W książce „Templariusze na wojnie 1120-1312” Paul Hill pochyla się nad historią bodajże najbardziej zmitologizowanego średniowiecznego zakonu rycerskiego. Autor jest mediewistą specjalizującym się w średniowiecznej historii wojskowej. Na jego koncie znaleźć można publikacje poświęcone m.in. podbojom wikingów czy wczesnośredniowiecznym konfliktom na Wyspach Brytyjskich. Recenzowana książka jest pierwszą pozycją Hilla przetłumaczoną na język polski.
Zakon Ubogich Rycerzy Chrystusa i Świątyni Salomona założono w 1118 lub 1119 roku z inicjatywy Hugona z Payns, który przyjął funkcję pierwszego wielkiego mistrza. Siedzibą rycerzy stał się przerobiony na kościół meczet Al-Aksa, który zakonowi przekazał król Jerozolimy Baldwin II. Głównym zadaniem templariuszy była ochrona pielgrzymów oraz chrześcijańskich posiadłości w Ziemi Świętej. Rycerze przez cały okres wypraw krzyżowych brali udział w najważniejszych bitwach i działaniach wojskowych, niejednokrotnie dowodząc swojej odwagi, zaangażowania i poświęcenia. Po upadku Akki w 1291 roku zakon przeniósł się na Cypr, a następnie do Francji. W 1307 roku Filip IV Piękny, kierując się względami finansowymi, nakazał aresztować templariuszy, zaś obradujący w latach 1311-12 sobór w Vienne z inicjatywy władcy podjął decyzję o kasacie zakonu.
W książce Hilla wyróżnić można dwie części. Dwie trzecie książki poświęcono opisowi najistotniejszych bitew i kampanii, w których brali udział templariusze. Chociaż nakreślona zostaje ogólna sytuacja i ważniejsze wydarzenia w Outremer, autor koncentruje się na rzeczywistym wkładzie rycerzy zakonnych w działania wojenne. Dlatego też nie znajdziemy tutaj przykładowo dokładnego opisu oblężenia Akki podczas trzeciej krucjaty, a jedynie szczegóły na temat udziału templariuszy w zdobyciu miasta. Hill nie poświęca dużo miejsca na snucie spiskowych teorii i hipotez, które są miejscami co najwyżej wzmiankowane, ale skupia się na faktograficznym opisie wydarzeń. W barwny i atrakcyjny dla czytelnika sposób autor odmalowuje historię najważniejszych działań wojskowych zakonu począwszy od pierwszych kampanii, poprzez szczególnie istotną drugą krucjatę, gdy zakon rycerski przejął w pewnym momencie kontrolę nad armią królewską, na upadku Akki w 1291 r. skończywszy. Należy zaznaczyć, iż siłą rzeczy gros książki stanowi opis wydarzeń na Bliskim Wschodzie, zaś na działania w Europie Wschodniej i na Półwyspie Iberyjskim przeznaczono dużo mniej miejsca, aniżeli polski podtytuł mógłby sugerować.
W drugiej części książki autor pochyla się nad wojskową organizacją oraz charakterystyką fortyfikacji zakonu. Analizując statuty hierarchiczne, Hill obrazuje czytelnikowi strukturę wewnętrzną templariuszy. Zwraca przy tym uwagę na stan posiadania i status poszczególnych dostojników. Reguła zakonu jest dla autora nieocenionym źródłem informacji na temat strategii, sposobach prowadzenia kampanii wojennych czy też zaopatrzenia i finansowania templariuszy. Zamieszczona w książce lista twierdz i zamków wraz z krótkim rysem historycznym oraz mapką, na której zaznaczono ich położenie na łacińskim wschodzie, umożliwia szybkie zorientowanie się w posiadłościach rycerzy zakonnych. Trzeba przyznać, że autor w sposób rzetelny i fachowy przybliża nam sposób prowadzenia działań wojennych i wewnętrzną organizację templariuszy.
Książka Paula Hilla nie uniknęła pewnych mankamentów, do których zaliczyć można między innymi drobne wpadki na etapie tłumaczenia i redakcji tekstu. Za przykład może posłużyć opis pod jedną z zamieszczonych fotografii: „Do 1173 roku templariusze posiadali w Sydonie swój dom zakonny, ale w 1260 roku kupili całą prowincję i w latach 1227-1228 przenieśli się do tego wielkiego zamku na wyspie, który po zdobyciu przez muzułmanów w 1187 roku przez wiele lat stał opuszczony”. W paru miejscach zdecydowanie zabrakło korekty tekstu, która mogłaby wyłapać tego typu chaotyczne i nienaturalnie brzmiące zdania.
Walorem recenzowanej książki jest ładne wydanie i twarda oprawa. Zamieszczono w niej szereg fotografii (czarno-białych oraz kolorowych), ilustracji, a także map i tabel, które uprzyjemniają lekturę i ułatwiają zorientowanie się w opisywanych wydarzeniach. W publikacji uwzględniono również wykaz wielkich mistrzów zakonu oraz chronologiczną listę kampanii wojennych i ważniejszych wydarzeń. Na końcu książki znajduje się indeks osób i nazw geograficznych oraz bibliografia uwzględniająca pozycje o charakterze ogólnym, jak również bardziej szczegółową literaturę przy poszczególnych rozdziałach.
„Templariusze na wojnie 1120-1312” to publikacja o charakterze popularnonaukowym, która z przybliża historię i organizację tytułowego zakonu. Kładąc nacisk na wojskową działalność bractwa, Paul Hill naświetla motywacje przyświecające członkom bractwa. Chociaż książka nie jest kompendium wiedzy na temat templariuszy, to może ona stanowić ciekawe uzupełnienie biblioteczki na temat wypraw krzyżowych i średniowiecznych zakonów rycerskich. Zachęcam do lektury!
