Odkryto fragment Kodeksu Gregoriańskiego

Fragment odnalezionego tekstu (fot. Uniwersytet Londyński).

Po 10 latach wyczerpującego studium nad prawem rzymskim w ramach projektu badawczego „Volterra”, Simonowi Corcoraniemu i Benetowi Salwayowi udało się złożyć w jedną całość 17 części dotychczas niezrozumiałego tekstu łacińskiego. Odkryty fragment cechuje się starannym pismem o charakterze kaligraficznym. Co ciekawe, zapisano obie strony kart, co wskazuje że odnaleziony tekst znajdował się pierwotnie w kodeksie (książce), a nie w zwoju. W samej treści natrafiono z kolei na typowe dla oficjalnych tekstów prawnych abrewiacje (skróty).

Londyńskim historykom udało się ustalić, że tekst zawiera zbiór uporządkowanych chronologicznie odpowiedzi, zgodnie z rzymską procedurą prawną, na wiele kwestii apelacyjnych wysuwanych przez obywateli. Zwraca uwagę również fakt, że tekst główny został podzielony na osobne rozdziały, a w wielu wolnych miejscach widoczne są notatki oraz dopiski korekcyjne. Ta kopia była najwidoczniej intensywnie używana – twierdzi dr Salway. Zdaniem badaczy fragmenty pochodzą z kodeksu z ok. 400 roku n.e.

Analiza wykazała przynależność tekstu do Kodeksu Gregoriańskiego, zbioru konstytucji wydawanych przez kolejnych cesarzy rzymskich powstałego najprawdopodobniej w ostatniej dekadzie III wieku. Na podstawie wzmianek pozostawionych przez pisarzy antycznych we współczesnej nauce panuje ustalony pogląd, że w Kodeksie Gregoriańskim znalazły się regulacje prawne pochodzące z lat 98-292 (począwszy od panowania Hadriana po część rządów Dioklecjana). Wraz z Kodeksem Hermogeniańskim, w którym zebrano konstytucje wydane przez Dioklecjana w dwóch ostatnich latach jego panowania (293-294), Kodeks Gregoriański należał do jedynych znanych przedteodozjańskich zbiorów prawa. Należy uściślić, że Kodeks Teodozjański powstał w 438 roku i zawierał zbiór regulacji prawnych wydanych przez cesarza Konstantyna Wielkiego i jego następców. Wszystkie trzy kodeksy prawne, o których mowa, dały podbudowę Kodeksowi Justyniana.

Do tej pory historycy i juryści zgodnie uważali, że Kodeks Gregoriański w swej oryginalnej formie zaginął, również jego późniejsze kopie nie były znane. Odkryty fragment, nie różniący się swym charakterze od rzymskich regulacji prawnych o charakterze prywatnym ze schyłku Cesarstwa Zachodniorzymskiego, wydaję się być wystarczającym dowodem na to, jak bardzo mylono się w tej kwestii.

Źródła

• Lost Roman Law Code Discovered in London, „Science Daily”, 28-I-2010.
• Fragments Of Codex Gregorianus Discovered, Historians Say, „Scientific Blogging”, 26-I-2009.