Mykwa - czystość po żydowsku
Panna młoda prowadzona do mykwy (domena publiczna) Religia żydowska według halachy (wykładni Prawa Mojżeszowego, przedstawiającej jak stosować Prawo do konkretnych sytuacji w życiu) opiera się na licznych nakazach i zakazach. Jednym z nich jest czystość rytualna. Można ją zachowywać w różny sposób. W związku z tym, by przestrzegać halachy, należy jak najszybciej przywrócić równowagę rytualną.
Mykwa – zobacz także:
- Symbolika żydowskich nagrobków w świetle kultury chrześcijańskiej
- Jak język hebrajski stał się językiem codziennym?
Samo słowo mykwa pojawia się w Talmudzie już na samym początku, gdzie słowem tym określono zbiór wód, które Bóg nazwał morzami. Tora opisuje kilka stanów tuma. Jednym z najważniejszych jest nieczystość spowodowana kontaktem ze śmiercią. W Bereszit odnajdujemy zapis, iż Adam i Ewa, poprzez zjedzenie owocu, ściągnęli na ludzi śmierć. Każdy więc, kto miał styczność ze śmiercią, jest zobowiązany do rytualnego obmycia się w wodzie. W Bereszit woda ta jest określana mianem wody – źródła życia wypływającej z Raju. W związku z tym, by stać się ponownie rytualnie czystym, należy doknać ablucji w mykwie, w której to znajduje się właśnie woda „naturalna”. Woda jest uniwersalnym symbolem zmiany. Dzięki temu rodzajowi obmycia nabiera jeszcze większego wymiaru symbolicznego. Aby zmyć większość rytualnych nieczystości wystarczy zanurzyć się w np. zbiorniku z deszczówką. Jednak niektóre nieczystości rytualne wymagają obmyć w tak zwanej wodzie żywej – pochodzącej z gruntu. Rytualna łaźnia jaką była (i jest nadal) mykwa, była potrzebniejszym miejscem dla społeczności żydowskiej niż cmentarz, czy bożnica. Mykwa umożliwiała bowiem codzienne funkcjonowanie.
Myć się. Ale tylko dla czystości?
Słowniczek:
Balanit – łaziebna czuwająca nad poprawnością kąpieli rytualnej
Bereszit – Księga Rodzaju
Bor haszka – studnia z mieszającą się wodą
Bor zria – studnia dolewanej wody
Halacha – religijne prawo żydowskie
Majim chajim – żywa woda, woda gruntowa
Tahara – rytualna czystość
Tuma – rytualna nieczystość
Twila – kąpiel w mykwie
Kelim, Ohalot, Negaim, Para, Tohorot, Mikwaot, Nidda, Machszirin, Zawim, Tewul jom, Jadaim, Ukcin – 12 traktatów Tohorot, ostatniego z sześciu porządków Miszny
W tekstach rabinicznych znajdują się opisy jak należy rozumieć czystość rytualną. Zapisy te znajdują się głównie w Misznie. Szósty porządek Miszny, czyli Tohorot, zawiera dwanaście traktatów precyzujących zasady tuma. Każdy z traktatów zawiera w sobie jeszcze szczegółowe podrozdziały precyzujące omawiane zagadnienia. I tak Pierwszy kelim odnosi się do nieczystości rytualnej naczyń, rozmaitych sprzętów i odzieży. Ohalot mówi o nieczystości związanej z kontaktem ze zwłokami. Negaim wskazuje, jak postępować z trądem. Para, czyli czwarty traktat, odnosi się do mięsa, a konkretnie czerwonej jałówki. Tohorot zawiera zaś opis nieczystości trwających do zachodu słońca. Mikwaot ogólnie traktuje o konieczności zażywania kąpieli w mykwach. Nidda odnosi się do oczyszczania się kobiet, głównie po miesiączce. Machszirin zawiera opis przygotowywania potraw i skażenia ich podczas przygotowywania posiłków. Zawim dotyczy mężczyzn i kobiet, którzy doświadczają wycieków, upławów z ciała. Dziesiąty traktat noszacy nazwę Tewul jom mówi o człowieku, który zanurzył się w mykwie, lecz pozostaje nieczystym do zachodu słońca. Zagadnienie regularnego obmywania rąk znajdziemy w Jadaim, zaś o skażeniu roślin i ich cześci jadalnych czytamy w Ukcin.
W czasach Świątynnych za pomocą mykw usuwano wiele nieczystości. Obecnie jej funkcje są bardziej ograniczone i sprowadzają się jedynie do paru przypadków.
Lubisz czytać artykuły w naszym portalu? Wesprzyj nas finansowo i pomóż rozwinąć nasz serwis!
Mykwa: kąpią się kobiety, kąpią i mężczyźni
W najprostszy sposób użytkowników mykw można podzielić na dwie grupy. Jedni idą do mykwy z jakiś powodów, inni korzystają z mykwy w oczekiwaniu na coś.
Najczęstszymi użytkowniczkami mykw są kobiety. Pierwszy raz kobieta udaje się do mykwy przed swoim ślubem, by uzyskać rytualną czystość, która jest konieczna do poczęcia dziecka. Od tej pory mężatka co miesiąc po zakończonej menstruacji odwiedza mykwę. Kobieta udaje się do mykwy również po urodzeniu dziecka, zgodnie z zaleceniami Tory. Kąpiel w mykwie zalecana jest również po poronieniu, długotrwałej i przewlekłej chorobie. Specjalna pracownica mykwy, tytułowana balanit, czuwa nad właściwym przebiegiem rytualnych ablucji. W tradycji żydowskiej istniało przeświadczenie, że to, co zobaczy kobieta wychodząca z mykwy po menstruacyjnym obmyciu, będzie rzutowało na dziecko poczęte tej nocy. Na przykład spotykając psa, dziecko będzie brzydkie, z kolei osioł miał zwiastować głupotę ewentualnego potomka. W takim przypadku kobieta mogła wrócić się i powtórnie zażyć kąpieli w mykwie. Niekiedy zawiązywano oczy kobietom wychodzącym z łaźni, by ich oczy nie zobaczyły niczego niepożądanego. Jednak medal miał również drugą stronę. Gdyby kobieta po wyjściu z mykwy spotkała konia, bądź uczonego męża, wtedy miało się począć dziecko zdrowe i miłujące Torę. Talmud nawet opowiada sytuację, kiedy rabi Jochanan z Palestyny siedział przed mykwą, by zapewnić wychodzącym z niej kobietom piękne potomstwo.
Mężczyźni również korzystali z dobrodziejstwa jakim była kąpiel w mykwie. Jednak w ich przypadku jest to zwyczaj, nie zaś przykazanie Tory. Najczęściej mężczyźni chodzą do mykwy przed świętem Jom Kipur. Inni odwiedzają mykwę przed Rosza Haszana lub nawet przed każdym świętem żydowskim. Obmycie rytualne obowiązuje mężczyzn również w przypadku nocnych polucji. Mężczyźni pozostający pod wpływem nauk kabalistycznych kąpią się w mykwie przed każdym szabatem. Chasydzi kąpią się codziennie przed modlitwami. W niektórych środowiskach wymaga się, by kapłan zażył kąpieli w mykwie przed nabożeństwem, podczas którego ma wygłosić błogosławieństwo kapłańskie.
Obowiązkowi rytualnego oczyszczenia w mykwie podlegają naczynia zakupione u gojów. W mykwie kąpieli zażywa również konwertyta, czyli osoba przechodząca na judaizm. Odbywa się to w obecności trzech świadków.
Mykwa – jaka jest, każdy widzi
Na początku należy zaznaczyć, że rolę mykwy może pełnić każdy naturalny zbiornik wody, taki jak: morze, rzeka, jezioro. Problem pojawia się, gdy nie ma dostępu do tego typu zbiorników lub na korzystanie z nich nie pozwalają warunki atmosferyczne i pogoda. Mykwa to nic innego jak zbiornik wodny napłeniony koszerną wodą. Istnieją dwa sposoby napełniania zbiornika, które warunkują również sposób konstrukcji samej mykwy. Najpowszechniejsze sposoby napełniania mykwy wodą koszerną nazwyają się bor haszka i bor zria. Prawidłowo zbudowana mykwa powinna umożliwiać zanurzenie całego ciała w pojemniku, tak by żadne z członków ciała nie dotykało ścian mykwy.
Żydowska łaźnia w Woliborzu, 1839 r. (fot. ze strony jura-pilica.com) Zbiornik powinien zawierać przynajmniej 40 sea wody, co odpowiada ok. 270 litrów. Pierwszy rodzaj napełniania mykwy, bor haszka, oznacza studnię z nakładającą się na siebie lub mieszającą się wodą. Mamy dwa zbiorniki obok siebie połączone otworem. W jednym znajduje się woda z deszczówki lub ze studni głębionwej. W drugim zbiorniku mamy zwykłą wodę z wodociągów. W momencie, gdy poziom wody z wodociągów podonosi się do poziomu otworu, woda koszerna miesza się z tą z wodociągów i w ten sposób powstaje koszerna mykwa typu bor haszka. Druga metoda, nazywana bor zria, określana jest mianem studni dolewanej wody. Ponownie mamy dwa zbiorniki z wodą koszerną i wodą z wodociągów połączonych otworem. W bor zria woda z wodociągów jest bezpośrednio wlewana do koszernego pojemnika. Gdy poziom jednego i drugiego basenu wyrówna się, tak by woda w obu mogła się swobodnie mieszać, wtedy zbiornik z wodą z wodociągów staje się również koszerny. W praktyce oba sposoby uzupełniania koszerną wodą mykw sprowadzają się do częstotliwości wymiany wody. Przy stosowaniu bor zria częściej wymienia się wodę.
Bibliografia:
- Łaźnia żydowska [w:] iura-pilica.com [dostęp: 15 maja 2016]
- Mykwa – rytuał i historia, pod red. Joanny Lisek, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2014
- Pilarczyk Krzysztof, Literatura żydowska od epoki biblijnej do haskali. Wprowadzenie religioznawcze, literackie i historyczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2006
- Unterman Alan, Encyklopedia tradycji i legend żydowskich, Książka i Wiedza, Warszawa 2000
Redakcja: Antoni Olbrychski
