Michał Sokolnicki – „Emisariusz niepodległej. Wspomnienia z lat 1896-1919” – recenzja i ocena
Michał Sokolnicki – „Emisariusz niepodległej. Wspomnienia z lat 1896-1919” – recenzja i ocena
Michał H. Sokolnicki (1880–1967) został wychowany w rodzinie z poświęceniem pielęgnującej patriotyczne tradycje. Od wczesnych lat szkolnych angażował się w działalność przeciwko rosyjskiemu zaborcy, z tego względu początkowo związał się z ruchem socjalistycznym. Po rozłamie w środowisku polskich socjalistów poparł frakcję Józefa Piłsudskiego i został jego bliskim współpracownikiem. Działał w Związku Strzeleckim, w czasie I wojny światowej przeszedł szlak bojowy I Kompanii Kadrowej oraz z polecenia Komendanta uczestniczył w pracach Naczelnego Komitetu Narodowego. Wraz z ustaniem działań zbrojnych został sekretarzem delegacji wysłanej przez Piłsudskiego na Konferencję Pokojową w Paryżu. Po wojnie pełnił funkcje przedstawiciela dyplomatycznego RP kolejno w Wielkiej Brytanii, Estonii, Danii, a w latach II Wojny Światowej w Turcji, gdzie zmarł.
Ta krótka charakterystyka bohatera w żaden sposób nie oddaje ani dynamiki jego zaangażowania politycznego ani bogactwa jego życiorysu. Dzięki pozostawionym przezeń materiałom możemy bowiem obserwować wszystkie jego doświadczenia najpierw jako zaangażowanego działacza młodzieżowego później emisariusza PPS, Legionisty wreszcie polityka. Nie brakuje w nich zatem opisów licznych podróży, relacji ze spotkań i rozmów na wysokim szczeblu istotnych dla losów odradzającej się Polski, ale także misji wywiadowczych czy działań zbrojnych.
Dużym walorem zapisków jest także ich literacki styl. Sokolnicki posługując się nienaganną polszczyzną pieczołowicie nakreślił panoramę społeczną ziem polskich i innych państw Europy ukazując ich kondycję w przededniu Wielkiej Wojny oraz w czasie samego konfliktu. Zachwyca przy tym jego dogłębna znajomość polskiej kultury, dzięki czemu jego wspomnienia wydają się szczególnie bliskie każdemu odbiorcy. Właśnie dzięki takim postaciom jak Sokolnicki, przywiązanym do rodzimej tradycji i posiadającym głęboką świadomość historii, a także wiarę w słuszność swojej misji, Polska mogła powrócić na mapę Europy. Sokolnicki dał przy tym próbkę swojej indywidualnej wrażliwości niespodziewanie subtelnej, jak na osobę związaną ze światem polityki.
Mówiąc o kunszcie autora nie można pominąć pracy zespołu redakcyjnego. Dzięki jego staraniom całość zebranego materiału tworzy płynną narrację umożliwiającą czytelnikowi nie tylko poznanie bohatera, ale i właściwe zrozumienie ówczesnych realiów. W tym zakresie pomocne są zwłaszcza posłowie autorstwa doktora Krzysztofa Kloca oraz precyzyjny, a przy tym nie rozbudowany nadmiernie system przypisów. Wszystkie te zabiegi czynią lekturę przystępną także dla osób zainteresowanych problematyką dziejów Polski, choć nie mających szczegółowej wiedzy historycznej. Dla uatrakcyjnienia publikacji dodano do niej zbiór fotografii przedstawiających autora oraz dokumentujących polski czyn niepodległościowy.
Lektura „Emisariusza Niepodległej” skłaniać może do refleksji nad tym, jak wielki jest panteon budowniczych II Rzeczpospolitej i jak niewspółmiernie nikła jest pamięć o ich działalności w stosunku do wagi zadań, jakie wypełniali.
W tym kontekście, nowego znaczenia nabiera fakt, że wspomnienia Sokolnickiego ukazały się w ramach ważnej i cenionej serii „Świadectwa. XX wiek”. Rzeczywiście stanowią istotne świadectwo z okresu, o którym wiemy już bardzo dużo, a który wciąż kryje przed nami wiele tajemnic.
