Michał Klimecki, Zbigniew Karpus – „Czas samotności. Ukraina w latach 1914-2018” – recenzja i ocena
W wyniku swojego położenia Ukraińcy nie dostrzegali partnera w państwach, w których żyli, a jedynie przeciwnika, którego należy pokonać, o ile chce się zachować tożsamość narodową. […] Brak sojuszników ukraińskich dążeń przyczynił się do poszukiwania metod walki dających szansę na sukces, w tym ekstremalnie okrutnych. […] Wiek XX dla Ukraińców można określić jako czas dramatycznej i przejmującej samotności w środowisku międzynarodowym.
– fragment rozdziału „Zamiast wstępu – ukraińskie kierunki i wybory”
Recenzowana książka została napisana przez historyków specjalizujących się w tematyce Europy Wschodniej. Profesorowie Uniwersytetu Mikołaj Kopernika w Toruniu Michał Klimecki i Zbigniew Karpus stworzyli syntezę będącą „popularnym kompendium ukraińskich dziejów w XX i XXI wieku”. Czytelnik powinien docenić przedstawioną przez autorów przystępną formę opisu politycznych dziejów położonego nad Dnieprem państwa. Praca charakteryzuje się łatwym do zrozumienia językiem (mimo że jest to język naukowy). Tekst uzupełniony został licznymi fotografiami i mapami, a podział na rozdziały jest klarowny i koresponduje z najważniejszymi wydarzeniami.
Historia Ukrainy po rozpadzie Związku Sowieckiego i uzyskaniu niepodległości była pełna politycznych zwrotów, balansowania w polityce zagranicznej, a także ulicznych protestów
i demonstracji, których kulminacją była tak zwana rewolucja godności. Najdłuższy rozdział książki poświęcony jest właśnie okresowi 1991-2014. W niejednym fragmencie „Czasu samotności” można napotkać informacje dotyczące wagi, jaką do dominacji nad ziemiami leżącymi dzisiaj na wschód od Buga przywiązywał Włodzimierz Lenin i jego następcy na Kremlu. Następstwami trudnych relacji ukraińsko-rosyjskich w dwudziestym wieku są współczesne wypadki, takie jak wojna na terenie obwodów donieckiego i ługańskiego oraz przyłączenie Krymu do największego państwa na świecie. Konflikty te zostały opisane przez autorów na ostatnich stronach syntezy. Pytania o przyszłość i kierunki rozwoju Ukrainy, a także o zakończenie etapu „samotności w stosunkach międzynarodowych” pozostają otwarte. Lektura „Czasu samotności” nie da na nie odpowiedzi, pozwoli jednak lepiej zrozumieć i poznać skomplikowaną rzeczywistość polityczno-historyczną wschodniego sąsiada Polski.
W Kijowie, nawet po obaleniu przez prozachodnich demonstrantów pomnika wodza rewolucji październikowej i przyjęciu w 2015 roku ustaw dekomunizacyjnych, nietrudno natknąć się na pamiątki po sowieckiej przeszłości. Spacerując po stolicy turysta bez trudu natrafi na propagandowy Łuk Przyjaźni Narodów lub też dominujący nad Dnieprem monument Matki Ojczyzny. Podobne piętno komunizm odcisnął także na innych miastach. Nikogo nie powinien zatem dziwić fakt, że polityka historyczna jest dla niepodległej Ukrainy niezwykle istotna. Pamięć o ofiarach wielkiego głodu oraz uczestnikach walk o niezależność państwa w XX wieku (w tym o UPA) jest wciąż żywa i obecna w debatach parlamentarnych i publicznych.
Zbigniew Karpus i Michał Klimecki pisząc o tych wydarzeniach zachowali jednak obiektywizm i dystans. Przedstawili fakty, unikali natomiast jednoznacznych i kategorycznych sądów. Czytelnik pragnący zgłębić temat rzezi wołyńskiej będzie rozczarowany. Usatysfakcjonowany powinien być natomiast każdy, kto chciałby dowiedzieć się więcej na temat stalinowskiej polityki i represji w okresie międzywojennym (podrozdział pod tytułem „Hekatomba”).
W swojej pracy autorzy posługują się zaczerpniętymi od wschodnich historyków kategoriami „ukraińskich rewolucji” (pierwsza: 1914–1923, druga: 1939–1947, trzecia: 1989–1991), które periodyzują stulecie dziejów Ukrainy. Lektura recenzowanej pozycji przybliży przebieg tych wydarzeń i ułatwi zrozumienie procesów, które wpłynęły na kształtowanie niepodległego państwa.
„Czas samotności” to synteza, która z założenia nie będzie łatwą lekturą na kilka wieczorów. Może natomiast stać się pozycją, do której można powrócić w celu uporządkowania swojej wiedzy na temat wybranych zagadnień z historii Ukrainy. Dodatkowo jest to aktualna książka, zawierająca syntetyczny opis rewolucji godności i jej następstw. Argumentami przemawiającymi za recenzowanym tytułem są ponadto autorzy legitymujący się pokaźnym dorobkiem historycznym, solidny aparat naukowy, przystępny język oraz przejrzysty podział tekstu na rozdziały. Polecam wszystkim miłośnikom historii chcącym lepiej poznać dzieje polskiego sąsiada zza Buga!
