„Miasto jako fenomen społeczny i kulturowy” - praca zbiorowa – recenzja i ocena

Tytuł książki sugeruje, że czytelnik powinien oczekiwać opracowania czysto humanistycznego, które w oparciu o założenia teoretyczne będzie esejem o mieście w jego aspekcie socjologicznym i kulturoznawczym. Tym bardziej byłem zaskoczony, gdy przejrzałem spis treści niniejszej pozycji, który zawiera artykuły naukowe z wielu różnych dziedzin. Autorami książki są pracownicy naukowi oraz doktoranci, przez co publikacja sprawia wrażenie zbioru prac pokonferencyjnych, brak jednak jakichkolwiek informacji o tym, w jakich okolicznościach powstała. Już na wstępie dowiadujemy się za to, że choć celem książki nie było całościowe ujęcie roli miasta, to zaprezentowane eseje mają uświadomić, na jak wielu płaszczyznach można miasto postrzegać. Po lekturze wstępu czytelnik sięgnie pełen oczekiwań po każdy z przedstawionych artykułów, jednak po lekturze choćby kilku z nich może czuć się lekko zawiedziony.

Nim swój zawód przedstawię, należy wspomnieć o układzie książki. Podzielona jest ona na trzy rozdziały. Pierwszy z nich zatytułowany „Przestrzeń miejska” ma prezentować różnorakie podejście do miasta jako obszaru. Znajdziemy tu więc archeologiczny wywód na temat powstawania średnich miast w Wielkopolsce czy socjologiczny esej o życiu na zamkniętych osiedlach. Najciekawszy według mnie artykuł w tej części dotyczy kamienicy mieszczańskiej w dobie średniowiecza – ukazuje on, jak zaradni byli mieszkańcy takiej kamienicy, jak najbardziej utylitarnie aranżowali przestrzeń, w której żyli.

Druga część – „Życie miejskie” – umieszcza miasto w sferze społecznej poprzez jego mieszkańców. Czyni to na podstawie kilku przykładów, jak na przykład żebraków z przedwojennej Warszawy czy współczesnych protestów przeciwko oszukującym deweloperom w Rosji. Z punktu widzenia historii najciekawszy wydaje się artykuł opisujący potrawy zawarte w średniowiecznej czeskiej książce kucharskiej.

Ostatni rozdział dotyczy postrzegania miasta, więc wydawałoby się, że powinien być rozdziałem czysto psychologicznym i – co pozytywnie zaskakuje – tak nie jest. Przeczytamy więc w tym miejscu o postrzeganiu miasta przez mnicha w okresie miejskiej rewolty, a także o sposobach badań miasta w sferze historii i idei na kilku przykładach, w tym Wilna w twórczości Czesława Miłosza.

Choć lektura jest ciekawa i dostarcza naprawdę rzadko spotykanych informacji, to w tej beczce miodu znaleźć możemy także łyżkę dziegciu. Otóż nie wszystkie rozdziały wpisują się w kontekst książki. Na przykład wspomniany artykuł o książce kucharskiej wyłącznie opisane potrawy prezentuje, pomija zaś tło historyczne i nie odpowiada na postawione we wstępie pytania. Nie jest to zresztą jedyny rozdział, gdzie kontekst społeczno-kulturowy znajdziemy zaledwie w kilku zdaniach.

Jest to, rzecz jasna, wrażenie subiektywne, dlatego sądzę, że zawartość książki jest wyjątkowa – nie tylko każdy z artykułów dotyczy tematyki rzadko opisywanej, lecz jednocześnie – mimo naukowego charakteru publikacji – jest przedstawiony prostym i zrozumiałym językiem. Dzięki temu lektura każdej części o często specyficznej, hermetycznej problematyce (na przykład archeologicznej) nie powinna nastręczać trudności nawet osobom nie brylującym w tej dziedzinie.

Wydanie książki nie powala na kolana. W całej publikacji znajdziemy jedynie kilka zdjęć i kilkanaście wykresów – wszystko w czerni i bieli. Oprawa natomiast, choć jest miękka i klejona, mimo intensywnego wykorzystywania nie sprawia wrażenia mającej się rozpaść. Szkoda, że nie wszystkie publikacje naukowe, przeznaczone przecież do wielokrotnej lektury, są tak dobrze klejone.

Wyobrażenia i oczekiwania wobec tego wydawnictwa miałem wysokie. Niestety, nie wszystkie zostały spełnione. Jednak sądzę, że niezależnie od dziedziny, którą potencjalny czytelnik będzie się zajmował, jest to ciekawa, czasami zaskakująca w poszczególnych rozdziałach książka. Mimo iż nie każdy artykuł wpisuje się w kulturalno-społeczną problematykę pracy, polecam ją naukowcom każdej dziedziny nauk humanistycznych, co pozwoli nie tylko dowiedzieć się wielu ciekawostek, ale także podpatrzeć, tak przejrzyście zaprezentowany, warsztat badawczy innych nauk.

Zobacz też:

• Spacer w wielkim mieście. Topografia miast średniowiecznych;
• Najpiękniejsza starówka w Polsce – bój na Facebooku;
• Krakowskie Stare Miasto najpiękniejsze.

Redakcja i korekta: Agnieszka Kowalska