Marek A. Koprowski – „Akcja Wisła. Kres krwawych walk z OUN-UPA” – recenzja i ocena
Marek A. Koprowski – „Akcja Wisła. Kres krwawych walk z OUN-UPA” – recenzja i ocena
[…] stanowiła ona ostatni akt dramatu zmagań polsko-ukraińskich, które w 1943 r. rozpoczęli ukraińscy nacjonaliści, przystępując do czystki etnicznej na Wołyniu i mordu ludności polskiej, przenosząc następnie tę zbrodniczą działalność na teren Małopolski Wschodniej.
Marka A. Koprowskiego nie trzeba specjalnie przedstawiać. Jest on znany pasjonatom historii, w szczególny sposób zainteresowanym problematyką wschodnią i losami Polaków na Wschodzie w XX wieku. Jednocześnie jest on bardzo płodnym pisarzem, autorem wielu książek i licznych artykułów popularnonaukowych.
Niedawno nakładem wydawnictwa Replika ukazała się książka jego autorstwa pod tytułem „Akcja Wisła. Kres krwawych walk z OUN-UPA”. Koprowski nie po raz pierwszy mierzy się z tym tematem, dotychczas ukazało się bowiem kilka prac jego autorstwa poświęconych temu zagadnieniu. Recenzowana „Akcja Wisła” to dość obszerna publikacja, bo licząca ponad pięćset stron. Książka składa się z czterech części, które podzielono na krótsze rozdziały. Tytuł sygnalizuje, że w opinii autora akcja zapobiegła kolejnym zbrodniom popełnianym przez Ukraińców na polskiej ludności. Według niego nie miała ona nic wspólnego z ideologią komunistyczną, a jej przeprowadzenie wynikało z reguł polityki wewnętrznej opracowanych jeszcze w wolnej Polsce, które były w pełni zgodne z prawem międzynarodowym.
Pierwsza z nich zatytułowana „Mówi prof. Władysław Filar” jest zbiorem analiz profesora na temat stosunków polsko-ukraińskich. Ten historyk, pułkownik Wojska Polskiego, żołnierz słynnej 27 Wołyńskiej Dywizji AK zmarł 13 sierpnia 2019 roku, niespełna miesiąc po premierze nowej książki Koprowskiego. Chociaż Władysław Filar zapewniał, że „nie jest wrogiem Ukraińców” to jednak analizy i poglądy przez niego głoszone są jednoznaczne: Ukraińcy w południowo-wschodniej Polsce (w pojałtańskich granicach) chcieli „powtórzyć Wołyń”. Mocno bronił decyzji o przeprowadzeniu operacji „Wisła” stwierdzając, że „nie było innego wyjścia”.
Druga część książki to „polemiki i kontrowersje”. Koprowski stara się w niej odpowiedzieć na pytanie, dlaczego doszło do akcji? Pisze między innymi o „zapomnianej akcji H-T”. W jego książce nie mogło zabraknąć fragmentu poświęconego zamordowaniu generała Karola Świerczewskiego. Przeczytamy o tym, jak wyglądały działania Wojska Polskiego przeciwko UPA. Autor jeden z rozdziałów poświęca także obozowi w Jaworznie i rozwiewa mity dotyczące jego działalności. Trzecia – najkrótsza część – to relacje czterech uczestników walk z Ukraińcami. Wreszcie ostatnia część książki to portrety „ukraińskich zbrodniarzy”. Marek A. Koprowski zamieszcza krótkie biogramy dowódców poszczególnych sotni i członków UPA. Przybliża ich poglądy, sposób prowadzenia walk. Wymienia przy tym informacje o brutalnych zbrodniach, jakich się dopuścili. Ostatnim fragmentem książki są materiały źródłowe dotyczące działalności UPA. To głównie listy pisane przez dowódców i odezwy skierowane do Ukraińców. Publikację Koprowskiego uzupełniają również archiwalne zdjęcia, pochodzące m.in. z Muzeum Historycznego w Sanoku oraz zbiorów prof. Władysława Filara.
Na podkreślenie zasługuje fakt, iż autor nie kryje swojego emocjonalnego podejścia do opisywanego zagadnienia. Koprowski nie ma wątpliwości, że Akcja „Wisła” była niezbędna i musiałaby ją przeprowadzić każda powojenna władza w Polsce. Treść sprawia wrażenie nieco chaotycznej, jak gdyby autor, chcąc zamieścić w swojej pracy jak najwięcej informacji, nie mógł się zdecydować, na co położyć największy nacisk.
W moim odczuciu autor powinien wykazać się większym obiektywizmem w kwestii omówienia przebiegu i skutków akcji wysiedleńczej, a także zwrócić uwagę na losy ludzi, którzy ucierpieli w wyniku decyzji politycznych. Zbyt jednostronne przedstawienie tematu może bowiem zniechęcić niektórych czytelników. Nieco zaskakuje fakt, że dla dowiedzenia słuszności swoich poglądów Koprowski przytacza fragment wypowiedzi Jarosława Kaczyńskiego, wygłoszonej w 2012 roku podczas sejmowej debaty nad projektem uchwały potępiającej Akcję „Wisła”.
Na rynku wydawniczym jest już sporo publikacji poświęconym Akcji „Wisła”. Dobrze, że znany tak popularyzator historii nieustannie wraca do tego trudnego tematu, przez co daje możliwość zapoznania się z nim szerszemu gronu odbiorców.
