Magdalena Stopa – „Julian Kulski. Zapomniany bohater. Prezydent okupowanej Warszawy” – recenzja i ocena

Julian Kulski to postać, która zapisała się w historii złotymi zgłoskami. Przez długie lata był wiceprezydentem Warszawy. Kiedy Stefan Starzyński został aresztowany przez Niemców jesienią 1939 r., Kulski przejął jego obowiązki. To właśnie on przeprowadził ratusz przez trudny okres okupacji. Czynił to co było w jego mocy, by uratować miasto i jego mieszkańców przed okupantem. Bardzo dobrze się stało, że to właśnie Kulski stał się tematem książki napisanej przez Magdalenę Stopę.

Autorka jest z wykształcenia historykiem sztuki, ale pracuje jako dziennikarka. Jej zainteresowania koncentrują się na tematach związanych z Warszawą. Została nagrodzona m.in. nagrodą Klio oraz dyplomami honorowymi Towarzystwa Przyjaciół Warszawy. „Julian Kulski. Zapomniany bohater. Prezydent okupowanej Warszawy” to jej najnowsza publikacja. Już pierwsze strony tej publikacji pokazują duże umiejętności narracyjne autorki. Oddała nam ona bowiem do rąk barwną opowieść o zmieniającej się Warszawie i zmieniającej się Polsce, zaczynającą się jeszcze w końcówce XIX wieku, a kończącą się w drugiej powie lat 70. XX wieku.

W kilku pierwszych rozdziałach opisano młodość wiceprezydenta i prezydenta Warszawy. Przeczytamy o edukacji Kulskiego i jego służbie w okresie I wojny światowej. Ta część to niecałe sześćdziesiąt stron tekstu. Wydawałoby się, że to niewiele. Rozdział ten jest w istocie streszczeniem praktycznie rzecz biorąc pierwszych dwudziestu kilku lat życia bohatera niniejszej biografii. Trochę po macoszemu podchodzi autorka do kwestii legionowych, a zwłaszcza do okresu walk na Wołyniu. Niewiele dowiemy się choćby o zaciętych walkach pod Kostiuchnówką, w których wziął on udział. Bardziej pogłębione okazują się rozdziały poświęcone życiu Kulskiego w pierwszych latach odrodzonej Polski. Można więc przeczytać o walkach w okresie wojny polsko-bolszewickiej oraz jego pracy w Komisjach Mieszanych Reewakuacyjnych i Specjalnych. Jest też bardzo interesujący fragment poświęcony pracy w Ministerstwie Skarbu.

Autorka bardzo sprawnie i z dużym wyczuciem opisuje znajomość pomiędzy Julianem Kulskim a Stefanem Starzyńskim, która zaważyła na życiu bohatera biografii. Jej początek datuje wprawdzie na okres walk w szeregach Legionów, słusznie jednak przyjmuje jej rozkwit na czas wspólnej pracy w Ratuszu. Rozdział ten przedstawia Kulskiego jako jednego z głównych architektów rozwoju nowoczesnej Warszawy. Udało się jej też znaleźć doskonały sposób na wyeksponowanie roli Kulskiego w czasie obrony stolicy Polski i w szeroko rozumianych okupacyjnych dziejach stołecznego Ratusza. Magdalena Stopa w barwny sposób opisała nie tylko działalność urzędników magistratu z musu współpracujących z władzami okupacyjnym, ale i szeroko zakrojoną współpracę władz Warszawy z Polskim Państwem Podziemnym.

Kolejna część książki poświęcona jest Powstaniu Warszawskiemu. Zasadniczo stanowi ona opis dziejów samego Kulskiego, który przebywał na Starym Mieście, a potem na Żoliborzu, wzbogacony o opis ustawicznie zmieniającej się sytuacji militarnej. Wyjątkowo intrygująco prezentuje się rekonstrukcja wydarzeń z pierwszych pięciu dni Powstania, kiedy to władze stolicy rezydowały w gmachu ratusza. Co na pewno godne podkreślenia, w tym miejscu zaczyna się też historia Juliana Eugeniusza – syna prezydenta, powstańca warszawskiego, a po wojnie uznanego architekta.

Relacja Juliana Kulskiego z synem staje się podstawą dla narracji w ostatniej części książki. Autorka cytuje szereg listów wymienianych pomiędzy oboma Julianami. Dzięki temu można się dużo dowiedzieć o nich obu, o ich życiu codziennym, działalności zawodowej, poglądach. Całość wieńczy wywiad z Julianem Eugeniuszem Kulskim przeprowadzony przez Justynę Krajewską.

Parę słów warto poświęcić ikonografii i bibliografii. Tę pierwszą należy niewątpliwie zaliczyć na plus. Magdalena Stopa, dobierając zdjęcia i reprodukcje do swojej książki wykonała kawał dobrej roboty. Być może tylko niektóre opisy powinny być bardziej dokładne. Szkoda natomiast, że autorka nie zdecydowała się na zamieszczenie w publikacji szerszych odwołań bibliograficznych.

Na podstawie lektury tekstu wolno nam wnioskować, że zapoznała się ona ze spuścizną Juliana Kulskiego seniora, zdeponowaną w Archiwum Akt Nowych. Najpewniej korzystała też z publikowanych przyczynków wspomnieniowych i kilku podstawowych opracowań na temat okupowanej Warszawy. Czytelnik pragnący odnaleźć wskazania dla dalszej lektury, niestety odejdzie z kwitkiem.

Wszystkie uwagi nie zmieniają tego, że książka Magdaleny Stopy publikacja warta lektury. Z pewnością wypełnia ona lukę na rynku varsavianów. Chociaż nie jest pozbawiona słabszych stron, to z pewnością zainteresuje ona pasjonatów dziejów stolicy. Na pewno warto ją przeczytać - polecam!