Maciej Ząbek (red.) – „Przemiany kulturowe w Afryce. Historia i antropologia” – recenzja i ocena
Maciej Ząbek (red.) – „Przemiany kulturowe w Afryce. Historia i antropologia” – recenzja i ocena
Mimo rosnącego w Polsce zainteresowania Czarnym Lądem, w ogólnej świadomości Afryka wciąż pozostaje kontynentem pełnym tajemnic, lub wręcz słabo rozpoznanym. Wiele zmienia się dzięki wysiłkom polskich afrykanistów, którzy prowadzą badania historyczne, antropologiczne i etnograficzne, dostarczając nam cennej wiedzy. Przykładem takich starań jest książka „Przemiany kulturowe w Afryce. Historia i antropologia” pod redakcją Macieja Ząbka.
Publikacja składa się z piętnastu artykułów, bardzo zróżnicowanych pod względem przedmiotu i metodologii badań, a także chronologii. Wspólny jest natomiast szeroko rozumiany zakres terytorialny, który ogranicza się do Afryki. Autorami poszczególnych tekstów są głównie naukowcy i doktoranci związani z różnymi ośrodkami akademickimi, są to: Karol Piasecki, Robert Piętek, Michał Leśniewski, Sebastian Żbik, Marek Pawełczak, Jarosław Różański, Anna Wieczorkiewicz, Albert Zięba, Léonard Arnaud, Elżbieta Stańczyk, Ryszard Vorbrich, Halszka Wierzbicka, Olga Pawlik, Zuzanna Walkiewicz, Katarzyna Zychla, Maciej Ząbek. Ten ostatni jest również autorem wprowadzenia i redaktorem całego tomu. Oprócz tego krótkim słowem wstępnym publikację poprzedził Rafał Wiśniewski.
Artykuły poruszają różne zagadnienia i uporządkowane zostały w kolejności chronologicznej od pradziejów, przez okres kolonizacji, po zagadnienia współczesne. Znajdują się tu zarówno publikacje napisane hermetycznym językiem, przeznaczone dla wąskiego grona odbiorców-badaczy (np. „Holoceńskie zmiany struktury antropologicznej Afryki” Karola Piaseckiego), jak i teksty napisane bardzo przystępnym językiem (m.in. „Śladami Beniowskiego. Odkrycie zagubionego fortu Augusta” napisane przez duet Albert Zięba i Léonard Arnaud), artykuły podejmujące zagadnienia historyczne (np. „Kimpa Vita – matka afrykańskiej rewolucji czy św. Antoni? Autorstwa Roberta Piętka), czy studia typowo etnologiczne (m.in. „Dwa portrety. Tanzańska magia lecznicza na wsi i w mieście. Obserwacje z terenu” pióra Olgi Pawlik).
Tak duże zróżnicowanie tematyczne jest zdecydowanym atutem pracy. Myślę, że niezależnie od szczegółów zainteresowań badawczych, każdy miłośnik Afryki znajdzie tu coś dla siebie. Uważam, że cała książka trzyma równy, wysoki poziom. Najbardziej do gustu przypadły mi artykuły: R. Vorbricha – z uwagi na niezwykle celne spostrzeżenia i lekkość tłumaczenia złożonych procesów związanych z metodyką prowadzenia badań etnograficznych oraz J. Różańskiego na temat niepodległościowych dążeń Ambazonii, który odznacza się bardzo dobrze wyważonymi proporcjami między historycznym ujęciem problemu, a jego współczesnym znaczeniem.
Bardzo dobrą pracą wykazała się także redakcja i korekta, gdyż w książce nie odnotowałem żadnych błędów językowych czy interpunkcyjnych. Część artykułów zdobią ciekawe, kolorowe ilustracje, co było dla mnie miłym zaskoczeniem, gdyż nie jest to powszechna praktyka w przypadku prac naukowych. Pochwalić należy także samo wydanie – mimo, że brak tu twardej oprawy, to książka prezentuje się bardzo dobrze.
W książce zabrakło mi artykułów napisanych przez archeologów i historyków, które uzupełniłyby lukę chronologiczną. Publikację otwiera tekst dot. pradziejów, a kolejny artykuł związany jest już z okresem kolonizacji Afryki. Warto byłoby zaangażować choćby polskich egiptologów, czy nubiologów. Ci drudzy zaliczani są przecież do ścisłej światowej elity w badaniach nad dziejami Nubii. Za pewien mankament książki można uznać także zbyt dużą szczegółowość poszczególnych artykułów. Autorzy poruszają w nich bardzo niszowe zagadnienia. Jednak uważam to po prostu za specyfikę pracy naukowej, z którą w tego typu publikacjach po prostu trzeba się pogodzić.
Książka „Przemiany kulturowe w Afryce. Historia i antropologia” przedstawia bardzo ciekawy wycinek zagadnień, które badają polscy afrykaniści. To także dowód jak ważna i potrzebna jest ich praca. Książkę polecam wszystkim miłośnikom Czarnego Lądu, zwłaszcza jeśli swoje zainteresowania łączą z historią lub etnologią.
