Lorenz M. Lüthi - „Chiny–ZSRR” – recenzja i ocena

Główną osią sporu między dwoma państwami stał się spór o identyfikację ideologii marksi-stowsko-leninowskiej. Lüthi śledzi niszczący wpływ ideologii na konflikt między dwoma narodami, w dziedzinie rozwoju gospodarczego i polityki zagranicznej. Źródłem tego wyob-cowania była ideologiczna radykalizacja Mao Zedonga w czasie, gdy radziecki przywódca Nikita Chruszczow zobowiązał się do bardziej pragmatycznej polityki wewnętrznej i zagra-nicznej.

Książka „Chiny–ZSRR. Zimna wojna w świecie komunistycznym” to solidne studium rozpa-du sojuszu chińsko-radzieckiego. Spośród wszystkich dostępnych w języku angielskim prac poświęconych tej tematyce, książka ta wyróżnia się jako najbardziej rozległa, a także zrów-noważona pod względem użycia zarówno radzieckich jak i chińskich materiałów źródłowych.

Lorenz M. Lüthi to światowej sławy profesor od lat zajmujący się tematyką zimnowojenną, autor wielu książek oraz artykułów naukowych. Stopień doktora historii otrzymał na Uniwer-sytecie Yale, obecnie wykłada na Uniwersytecie McGill w Kanadzie. W 2011 r. został wyróżniony prestiżową nagrodą ASEEES Marshall Shulman Book Prize sponsorowaną przez Harriman Institute of Columbia University. Otrzymują ją autorzy wybitnych monografii w dziedzinie stosunków międzynarodowych oraz polityki zagranicznej państw byłego Związku Radzieckiego lub Europy Wschodniej.

Lüthi oferuje nowe spojrzenie na szereg wciąż nieodkrytych kwestii istotnych dla bloku so-cjalistycznego oraz na fascynujący sojusz między Sowietami i Chińczykami. Książka nie tylko opisuje ciekawy okres zimnej wojny, ale wnosi bardzo wiele do badań nad współczesną polityką. Jest to przykład, jak ważne jest wielojęzykowe podejście w badaniach zimnej wojny.

Narracja zdarzeń w oparciu o archiwalne dowody i wspomnienia, które były do niedawna niedostępne, pozwala uważnie śledzić czytelnikowi krytyczne zdarzenia w historii obu pań-stw. Korzystanie z szerokiego wachlarza źródeł zebranych na trzech kontynentach pozwoliło pokazać szczegółowy opis chińsko-radzieckich stosunków politycznych w latach 50. i 60. XX w. Autor bada, jak chińsko-radzieckie stosunki były związane z chińską polityką wewnętrzną służącą Mao do walki z politycznymi rywalami. Ponadto Lüthi wysuwa tezę, że chińsko-radziecki podział miał daleko idące konsekwencje dla obozu socjalistycznego.

Interesujące, że tradycyjna bibliografia została zastąpiona przez esej o najważniejszych źró-dłach. Autor uzasadnia swój krok ilością materiałów, z których korzystał, gdyż bibliografia do każdego rozdziału byłaby objętościowo podobna. Jest jednak ona dostępna na oficjalnej stro-nie internetowej Princeton University Press. Książka została przetłumaczona na język chiński, niemiecki oraz polski. Ponadto została wzbogacona trzema mapami przedstawiającymi podział Chin na prowincje i miasta, granice i konflikty terytorialne prowadzone przez Chiny oraz mapę polityczną Eurazji w połowie lat 60. Ułatwia to czytelnikowi śledzenie kierunku przesuwania się konfliktu chińsko-radzieckiego.

Skrupulatna i spójna analiza chińsko-radzieckiego sojuszu otwiera nowe obszary dla każdego, kto interesuje się historią stosunków międzynarodowych świata w okresie zimnej wojny. Szczegółowa historia przyczyn i rozwoju konfliktu chińsko-radzieckiego jest analizowana praktycznie z każdej perspektywy. Dlatego gorąco polecam książkę, gdyż jest to wartościowa pozycja dająca szeroki obraz zimnej wojny.

Redakcja: Maciej Pieńkowski

Korekta: Justyna Piątek