Leopold Okulicki – ostatni komendant główny AK
Leopold Okulicki (fot. ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, Archiwum Fotograficzne Stefana Bałuka, sygn. 37-1081-3). Okulicki był jednym z czołowych zwolenników objęcia Warszawy akcją „Burza” i podjęcia zbrojnej walki z Niemcami. Twierdził, że stolica musi walczyć za wszelką cenę. W gorączce ostatnich lipcowych dni 1944 roku naciskał na wyznaczenie konkretnej daty wybuchu Powstania.
„Bór” Komorowski w obliczu klęski zrywu i decyzji o poddaniu Warszawy mianował Okulickiego komendantem głównym już 1 października, o czym 4 października poinformował drogą radiową Okręgi AK. Funkcja ta jednak była nieoficjalna, bo podjęta bez wiedzy Prezydenta. Spowodowało to, że nie wszystkie Okręgi zdecydowały się podporządkować nowemu komendantowi. Równocześnie AK toczył rozkład organizacyjny na linii kraj-Londyn, w którym postanowiono, że dowództwo przejmie gen. Stanisław Tatar.
8 października Okulicki zostaje mianowany pełniącym obowiązki komendanta głównego na okupację niemiecką. Rozpoczęła się polityczna gra pomiędzy Okulickim, rządem w Londynie a wewnętrzną opozycją w AK przeciwko „Niedźwiadkowi” (płk. Zygmunt Marszewski „Kazimierz” i płk. Jan Skorobohaty-Jakubowski „Vogl”). W sytuacji niemożliwości sprawowania swojej funkcji Okulicki w listopadzie 1944 roku dwukrotnie składał rezygnacje ze swojego stanowiska. Obydwie zostały odrzucone. 5 grudnia Okulicki postawił sprawę na ostrzu noża i zażądał od Londynu decyzji: albo o jego zwolnieniu, albo o przyznaniu mu pełnych kompetencji. W tym czasie nastąpiły zmiany w londyńskim rządzie i nowy premier Tomasz Arciszewski wystąpił z wnioskiem do prezydenta Raczkiewicza o mianowanie gen. Leopolda Okulickiego komendantem głównym Armii Krajowej na obydwie okupacje. Tak też się stało.
Leopold Okulicki – zobacz też:
- Kryptonim „Nie” - utworzenie i rozwój organizacji „Niepodległość”
- Janusz Marszalec: AK to prawdziwe wojsko, chociaż bez garnizonów
W okresie między klęską Powstania Warszawskiego a decyzją o rozwiązaniu Armii Krajowej ostatni komendant główny pracował nad opanowaniem chaosu organizacyjnego i odbudowywaniem struktur AK, które miały być wykorzystane w przyszłości do walki z ZSRR. Nadal rozwijał organizację „NIE”. Dbał o wypłacanie odpraw demobilizowanym żołnierzom AK, jak również o zabezpieczenie ich przed przyszłymi represjami ze strony radzieckiej. Troska o los żołnierski była główną przyczyną rozwiązania Armii Krajowej i zwolnienia jej członków z przysięgi.
Gen. Leopold „Niedźwiadek” Okulicki został aresztowany 27 marca 1945 roku w wyniku fałszywych rozmów ze stroną radziecką. Wraz z piętnastoma innymi przywódcami Polskiego Państwa Podziemnego został skazany w tzw. Procesie Szesnastu w Moskwie na 10 lat więzienia. Zginął w 1946 roku w niewyjaśnionych okolicznościach.
Bibliografia:
- Generał Leopold Okulicki (dostęp: 20 grudnia 2014 r.) <[http://okulicki.ipn.gov.pl]>;
- Stanisław Żerko, Biograficzny leksykon II wojny światowej, Poznań 2013.
Redakcja: Tomasz Leszkowicz
